Constanza Martínez Prieto: Madrildar errepublikanoa, nazien eremuetatik bizirik irtendakoa

Gerra Zibilean Bartzelonako PSUCren Batzorde Zentralean lan egin zuen. Gerra Zibilaren amaieran Frantziara erbesteratu zen eta nazien okupazioaren aurkako erresistentzian lagundu zuen. Erbesteratu egin zuten eta Neue Bremm, Ravensbrück eta Schönefeld kontzentrazio-eremuetatik bizirik atera zen. Leipzigetik gertu dagoen Buchenwald-en mendeko subcamp bat da Schönefeld. Askatu ondoren, 1972ra arte ez zen Espainiara itzuli. Mauthausengo Lagunarteko presidentea izan zen.

Constanza Martínez Prieto
Bizitza
Jaiotza	Madril, 1917ko urtarrilaren 16a
Heriotza	Bartzelona, 1997ko urtarrilaren 3a (79 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	aktibista eta dibulgatzailea

Madrilen jaio zen, Argumentosa kaleko 5. zenbakian, Lavapiés auzoan. Hilabete gutxi zituela hil zen aita. Amak, bizirik irauteko, amonaren zaintzapean utzi zuen berriro ezkondu arte, baina aitaordeak ez zuen onartu. Erabat umezurtz geratu zen 13 urterekin, eta izeba bat arduratu zen takigrafia, mekanografia eta frantseseko ikasketak ordaintzeaz, etxeko lanaren truke.

Gerra Zibilaren hasieran, JSUn afiliatu eta borrokalariei zuzendutako egunkari bat idazten aritu zen. 1936ko abenduan, izeba eta beste batzuek,bonbardaketetatik ihesi, Kataluniara ebakuatu zituzten, eta Sentmenatera eraman zituzten, Can Baigual dorrera. Han, bertako familia baten seme-alabak zaindu zituen, alderdiko kide ohi batek PSUCko Batzorde Politikomilitarraren bulegoetan lan egitea proposatu zion arte.

1939ko otsailean, bando errepublikarrak gerra galdutzat eman zuenean, emakume eta haurren konboiarekin muga zeharkatu zuen. Normandiako Caen departamenduko kuartel batzuetara eraman zituzten, eta han hainbat eremutako haur errefuxiatuei eskolak eman zizkien. Bigarren Mundu Gerra hasi zenean, uko egin zion Espainia faxistan aberriratzeari, eta Nantesera joan zen, alemanek okupatutako hirira. Erresistentziari lagundu zion, 1942ko ekainaren amaieran, beste hainbat kiderekin batera atxilotu zuten arte. Komisarian Joan Escuer Gomis Armada Errepublikanoko ofizial bat, PSUCko militantea ezagutu zuen. Ofizial hori urte batzuk geroago, Bigarren Mundu Gerra amaitu ondoren, bere senarra izan zen.

Urte eta erdi baino gehiago egon zen Las Tourelles koartelean, eta 1943ko abenduan eta 1944ko ekainean izan zen epaiketan, ehunka emakumerekin batera; horien artean Mercè Núñez Targa zegoen. Merkantzia-tren batean erbesteratu zituzten, urik eta janaririk gabe.Lehenengo nazien Neue Bremm zelaian, eta geroago Ravensbrück-en sartu zituzten.

Ravensbrück kontzentrazio-esparrua

Emakume gaixoak, zaharrak edo lanerako egokiak ez zirenak, gas-ganberetara bidaltzen ziren. Gainerakoak egunean 600 kaloria baino gutxiagorekin elikatzen ziren, hau da, 6 eta 9 hilabete bitarteko lana jasateko kalkulatutako gutxienekoa, 20 gradu zero azpiko tenperaturarekin neguan, gastauta hiltzen zirelarik. Gero etorri berriek ordezkatzen zituzten.

Constanza obus-jaurtigaien lantegi batera bidali zuten. Emakume asko saboteatzen saiatu ziren, naziak konturatuz gero, heriotza zutela jakin arren. Behin, lan akatsaren errua bista eskasa zutenei bota zieten, eta betaurrekoak zituzten guztiak kendu egin zituzten. Konstantzak ere behar zituen, baina patu tragikotik libratu egin zen egun batzuk lehenago hautsi zitzaizkiolako.

Askatasuna

1945eko apirilaren 14an, tropa aliatuak iritsi zirenean, Schutzstaffeleko soldaduek zelaia eraitsi eta Dresderantz eraman zituzten emakumeak. Ibiltzerik ez zutenak lur jota zeuden, eta, azkenean, sakabanatu egin zituzten. Espainiako emakume talde batek trapu zaharrekin bandera errepublikano batzuk jostea lortu zuten, askatzaileek ezagutu zitzaten.

Mila zoritxarren ondoren, abeltegi batean hartu zituzten, eta, gero, Torgaura, Saxoniako hirira, Elbaren ondora, eraman zituzten. Han, lehen aldiz, behar adina elikagai jaso zuten eta garaipena ospatzeko, soldadu amerikarrak eta sobietarrak elkar besarkatzen zutela ikusi zuten. Frantzian aberriratu zituzten. Han, lankide askoren heriotzaren berri izan zuten eta beste batzuk aurkitu egin zituzten, hala nola Joan Escuer, Dachau-ko kontzentrazioko Campetik askatua, Konstantzak ezin izan baitzuen ahaztu. Ezkondu eta Sées herrian finkatu ziren, oso baldintza gogorretan lan eginez. Geroago, Parisera joan ziren, Saint Ouen auzora, eta hantxe jaio ziren 1949an lehen semea, Juan, eta 1951n Dèlia alaba. Azkenean, pisu bat lortu zuten Saint Denisen, eta bertan hasi ziren lanean, 1972an Kataluniara itzultzea erabaki zuten arte, Sentmenatera, Konstantza Gerra Zibilean bizi eta oroitzapen onak utzi zizkion herrira.

Sarraskien lekuko eta dibulgatzaile

Bizi izandako nekeak eta osasuna oso hondatuta eduki arren, beti izan zen emakume bizia. Garai hartan katalanek eta espainiarrek informazio gutxi zuten nazien sarraski-zelaiei buruz, eta senarrak eta biek elkarrizketak eman zizkieten prentsari eta telebistari, eta Mauthausengo Adiskide-en bultzatzaile eta dibulgatzaileak izan ziren azken unera arte. Erbesteratuek bizitako izugarrikerien eta sufrimenduen lekuko izan ziren.

Konstantza 1997ko urtarrilean hil zen eta senarra 2004ko abenduan.

Madrilgo Udalak omenaldia egin zion, Europako zenbait hiritan egin zen bezala, Madril erdialdeko hamalau pertsona erbesteratu omendu nahi izan zituen, horien artean Constanza Martínez Prieto, eta Stolpersteine galtzada-harriak jarri zituen bere etxe zaharraren aurrean.