23°38′49.0″E / 37.943000°N 23.646944°E / 37.943000; 23.646944
Ο Πειραιάς (αρχαία ελληνικά: Πειραιεύς) είναι πόλη, τμήμα του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Αθηνών-Πειραιώς, «η τρίτη πόλη της Ελλάδας μετά την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη» με δική της περιφερειακή αστική ζώνη, και έδρα του σημαντικότερου λιμανιού της Ελλάδας. Ο Δήμος Πειραιά, έχει σύμφωνα με την Απογραφή του 2021 έκταση 10,9 τ. χλμ. και πληθυσμό 163.572 κατοίκους (γεγονός που τον καθιστά πέμπτο μεγαλύτερο Δήμο της χώρας μετά την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης).
Πειραιάς | |
---|---|
Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Πειραιώς |
Προστάτης | Άγιος Σπυρίδων Τριμυθούντος |
Διοίκηση | |
• Δήμαρχος | Γιάννης Μώραλης (από 2014) |
Έκταση | 10,865 km² |
Υψόμετρο | 2 μέτρα |
Πληθυσμός | 163.572 (2021) |
Ταχ. κωδ. | 185 00–185 99 |
Τηλ. κωδ. | 210 |
Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος |
Σχετικά πολυμέσα | |
Η ευρύτερη περιοχή του Πειραιά συγκροτεί την Περιφερειακή Ενότητα Πειραιώς, η οποία συνίσταται από την ομώνυμη περιοχή και έξι ακόμη περιοχές (Νίκαια, Άγιος Ιωάννης Ρέντη, Κορυδαλλός, Κερατσίνι, Δραπετσώνα και Πέραμα), με συνολικό πληθυσμό 443.196 κατοίκους και έκταση 50,4 τ. χλμ. Καταλαμβάνει το νοτιοδυτικό τμήμα της Περιφέρειας Πρωτευούσης.
Το κέντρο του Πειραιά απέχει περίπου 10 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, της οποίας αποτελεί ιστορικό επίνειο.
Ο Πειραιάς στη σύγχρονη εποχή είναι σημαντικό βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο της χώρας, αποτελώντας το τρίτο μεγαλύτερο σε επιβατική κίνηση λιμένα της Ευρώπης, συνδέοντας ακτοπλοϊκά την πρωτεύουσα με τα νησιά του Αιγαίου και αποτελώντας ένα σημαντικό προορισμό για κρουαζιερόπλοια εντός της Μεσογείου.
Ο Πειραιάς σύμφωνα με τον Στράβωνα αλλά και σύγχρονες γεωλογικές μελέτες ήταν κάποτε νησί το οποίο ενώθηκε με την Αττική μετά τις αποθέσεις του Κηφισού αλλά και άλλων ρεμάτων της περιοχής.
Κατά τον Σουίδα υπήρξε κατά την τεταρτογενή περίοδο της ιστορίας νησί ενώ η πρωτοελλαδική ζωή στην περιοχή εμφανίζεται γύρω στο 3000 π.Χ. Η περιοχή του Πειραιά φαίνεται να κατοικείται ήδη από τη νεολιθική περίοδο. Αργότερα το πέμπτο αιώνα π.Χ. η περιοχή επιλέχθηκε ως το νέο λιμάνι της αθηναϊκής πόλης-κράτους αντικαθιστώντας σταδιακά τον παλαιό λιμένα της Αθήνας το Φάληρο, ανακηρύχθηκε σε δήμο, αποτελώντας συγκεκριμένα έναν από τους δήμους του άστεως της αρχαίας Αθήνας, ξεκινώντας την οικοδόμηση των οχυρώσεων των τριών λιμένων και του οικισμού. Τα Μακρά Τείχη συνέδεσαν τον Πειραιά με την Αθήνα μέσω ενός διαδρόμου που διέτρεχε την πεδιάδα, από το Επίνειο ως την περιτοίχιση του Άστεως. Η πόλη οργανώθηκε με βάση το σχέδιο του Ιππόδαμου. Έφτασε στο μεγαλύτερο σημείο ακμής στην κλασική περίοδο. Με την κατάκτηση της Αθήνας από τους Ρωμαίους ακολούθησε μια μακρά περίοδος παρακμής όπου ο Πειραιάς ερημώθηκε κατά καιρούς, φτάνοντας μέχρι τον 19ο αιώνα και τη μεταφορά της πρωτεύουσας του νεοσύστατου τότε ελληνικού κράτους στην Αθήνα το 1834, οπότε η περιοχή επανακατοικήθηκε και ξεκίνησε μια περίοδος ανάπτυξης, με τη σταδιακή αύξηση του πληθυσμού της και τον άρτιο πολεοδομικό της σχεδιασμό με βάση το σύστημα που εφάρμοσε ο Ιππόδαμος ο Μιλήσιος στον σχεδιασμό του αρχαίου Πειραιά, που αποτελεί πρότυπο πολεοδομικού σχεδιασμού μέχρι και σήμερα.
Ο Πειραιάς είχε προταθεί το 1832 από τον Γκούτενζον, αρχιτέκτονα του Λουδοβίκου Α' της Βαυαρίας, για πρωτεύουσα της Ελλάδας η οποία θα επεκτεινόταν σταδιακά προς την Αθήνα, αλλά τελικά έγινε το αντίστροφο αφού επιλέχθηκε η Αθήνα για πρωτεύουσα και ο Πειραιάς αργότερα ενσωματώθηκε στην περιφέρεια πρωτευούσης.
Άμεσες πηγές για τη μελέτη της ιστορίας και τοπογραφίας του Πειραιά αποτελούν οι διάφορες επιγραφές, ευρήματα αρχαίων τάφων, θεμέλια ναών, νεωσοίκων, κτιρίων και τειχών και αρχαίων λιμενικών έργων, σε συνδυασμό πάντα με τις περικοπές αρχαίων συγγραφέων που αναφέρονται στον Πειραιά, σπουδαιότεροι των οποίων ήταν οι: Θουκυδίδης, Ξενοφών, Αριστοτέλης, Πλούταρχος, Ισοκράτης, Πλάτων, Λυκούργος, Δημοσθένης, Ηρόδοτος και Πολυδεύκης. Ο αρχαιότερος όμως αυτών ο Διόδωρος ο περιηγητής (4ος αιώνας π.Χ.) ήταν αυτός που πρώτος συνέγραψε για την Αττική, τον οποίον και ακολούθησε ο Ηλιόδωρος που συνέγραψε έργο εκ 15 βιβλίων για τα μνημεία της Αθήνας.
Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα τα ονόματα που έλαβε κατά καιρούς είναι κατά σειρά:
Κατά τον 19ο αιώνα ο Πειραιάς αναφέρθηκε και ως Μαγχεστρία ή Μαγεστρία (δηλαδή Μάντσεστερ) της Ανατολής, εξαιτίας των λιμενικών και σιδηροδρομικών του εγκαταστάσεων.
Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς προκειμένου να ενισχύσουν το νησιωτικό χαρακτήρα του Πειραιά ετυμολογούν τη λέξη «Πειραιεύς» εκ του «περαιεύς» (με εναλλαγή του ε σε ει). Πειραιεύς σημαίνει ο πορθμεύς (περαιόω = περνώ αντίκρυ), δηλαδή αυτός που αναλαμβάνει διαπόρθμευση από τη Φαληρική ακτή στην απέναντι όχθη της νήσου του Πειραιά. Κατά τους Δραγάτση Ι. και Χατζή Α. το όνομα από προσηγορικό μεταβλήθηκε αργότερα σε τοπωνυμικό, (συνδυάζοντας το φαρμακώ (φάρμακο - φαρμακεύς) και βάπτω (βαφή - βαφεύς). Έτσι ο Πειραιάς δηλώνει επάγγελμα όπως τα τοπωνύμια Πέραμα, Γαλατάς κ.λπ. Στην αρχαία ελληνική «πορθμεύς» λεγόταν όχι μόνο πειραιεύς αλλά και πειραιός (Σ. Βυζάντιος). Στην ετυμολογία αυτή συμφωνούν και οι J. Schmidt και K. Wahrman (1929). Τέλος η άποψη αυτή ενισχύεται από την ονομασία Πειραιός που λεγόταν επίσης ο λιμένας της αρχαίας Κορίνθου που σήμαινε επίσης πορθμεύς.
Κατ' άλλους[εκκρεμεί παραπομπή] η ονομασία Πειραιεύς παράγεται από το «πέραν» (εις την αντιπέραν) επειδή στην αρχαιότητα μεσολαβούσε τόπος ελώδης, (το λεγόμενο «αλίπεδον»), όπως επίσης λέγονταν ομοίως οι αντιτακτές όχθες π.χ.:
Κατόπιν των παραπάνω ο Α. Χατζής υποστηρίζει ότι και στη σημερινή διάλεκτο οι ονομασίες Περεάς, ή Περαιάς και Περέας ή Περαίας δεν αποτελούν βαρβαρισμό παραπέμποντας στο λεξικό Pape-Benseler στη λέξη Πειραιεύς.
Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και κτίστηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα και καθηγητή του Ε.Μ. Πολυτεχνείου Ιωάννη Λαζαρίμου, ενώ η ανέγερσή του διήρκεσε από το 1884 έως το 1895 και είχε διαστάσεις 34 Χ 45 μ. Στο Δημοτικό Θέατρο εμφανίστηκαν κατά καιρούς οι γνωστότεροι ελληνικοί θίασοι, το Εθνικό Θέατρο Ελλάδας, η Εθνική Λυρική Σκηνή κ.ά. Για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα σε διάφορους βοηθητικούς χώρους του φιλοξενήθηκαν η Δημοτική Βιβλιοθήκη Πειραιά καθώς και η Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά.
Το Βεάκειο Δημοτικό Θέατρο, πρώην Σκυλίτσειο, βρίσκεται στον λόφο της Καστέλλας (Προφήτη Ηλία) και έχει τη μορφή αρχαίου θεάτρου. Το Βεάκειο κατασκευάστηκε και άρχισε να λειτουργεί το 1969 επί δημαρχίας Αριστείδη-Αλέξανδρου Σκυλίτση, του παππού του οποίου Αριστείδη Σκυλίτση του Πρεσβύτερου (επίσης δημάρχου Πειραιά) έφερε το όνομα. Το 1976 μετονομάστηκε σε "Βεάκειο" προς τιμήν του μεγάλου ηθοποιού Αιμίλιου Βεάκη, ο οποίος είχε γεννηθεί στον Πειραιά. Το θέατρο έχει χωρητικότητα περίπου 2000 θεατών και οργανώνονται σε αυτό πολλές παραστάσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις κατά τους θερινούς μήνες.
Το Μενάνδρειο Δημοτικό Θέατρο (πρώην Δελφινάριο) είναι λυόμενου τύπου θερινό θέατρο, σε μορφή αρχαίου θεάτρου, σε αντιγραφή του αντίστοιχου που υπήρχε στον άλλοτε Βασιλικό και σήμερα Εθνικό Κήπο. Βρίσκεται στη περιοχή του Νέου Φαλήρου, κοντά στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Σ' αυτό παρουσιάζονται κυρίως «επιθεωρήσεις» από μεγάλους θιάσους τους θερινούς μήνες και είναι χωρητικότητας 1.000 ατόμων.
Μέχρι και τη δεκαετία του 1970 στον Πειραιά λειτουργούσαν επίσης το "Αρχαίο Θέατρο" όπου έδινε παραστάσεις η Δόρα Στράτου, το "Πειραϊκό θέατρο" του δήμου Πειραιά (θερινό) που είχε ανακατασκευασθεί επίσης από τον Σκυλίτση και που αργότερα κατεδαφίστηκε και στη θέση του δημιουργήθηκε μικρό πάρκο (έναντι του ΥΕΝ), το θέατρο Παλλάς (χειμερινό), το θέατρο Πειραϊκού Συνδέσμου (χειμερινό), το Χριστιανικό θέατρο της Ζωής (επίσης χειμερινό), καθώς και άλλες θεατρικές σκηνές μεγάλων εκπαιδευτηρίων (Πλάτωνα, Γαλλικής Σχολής κ.λ.π.) και κάποιων κινηματογράφων (π.χ. Αττικόν, Ολύμπιον κλπ.)
Στον Πειραιά υπάρχει σημαντικός αριθμός ιερών ναών, οι μεγαλύτεροι από τους οποίους είναι:
Στον Πειραιά εδρεύουν και στεγάζονται ο εθνικής εμβέλειας τηλεοπτικός σταθμός ΣΚΑΪ, οι ραδιοφωνικοί σταθμοί του ομίλου ΣΚΑΪ 100.3, Happy Radio 104, BwinΣΠΟΡ FM 94.6, Pepper 96.6, Μέντα 88 (οι τρεις τελευταίοι με στούντιο στο Μοσχάτο), η Πειραϊκή Εκκλησία της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς, το Κανάλι Ένα 90,4 του Δήμου Πειραιά καθώς και οι τοπικές εφημερίδες Εν Πειραιεί, Δημοτικό Μέλλον, Τα Νέα του Σαρωνικού, Νέος Λόγος, Κοινωνική και άλλες.
Αξίζει να επισημανθεί πως το πρώτο ελληνικό μη κρατικό κανάλι στην Ελλάδα αλλά και το πρώτο συνδρομητικό κανάλι αργότερα ήταν το κανάλι του Δήμου Πειραιά μεταδίδοντας από τον λόφο του Προφήτη Ηλία με τον διακριτικό τίτλο TV Plus.
Στον ευρύτερο Πειραιά λειτουργούν:
Στο Δήμο Πειραιά λειτουργούν:
Δημοφιλέστεροι αθλητικοί σύλλογοι του δήμου Πειραιά είναι ο Ολυμπιακός Σύνδεσμος Φιλάθλων Πειραιώς και ο Εθνικός Όμιλος Φιλάθλων Πειραιώς-Φαλήρου, ενώ άλλοι γνωστοί και ιστορικοί σύλλογοι είναι ο Ποδοσφαιρικός Αθλητικός Όμιλος Ατρόμητος Πειραιώς, ο Δωδεκανησιακός Αθλητικός Όμιλος Αργοναύτης Πειραιώς, ο Πειραϊκός Σύνδεσμος και ο Όμιλος Ερετών.
Από τους υπόλοιπους δήμους του Πειραιά δημοφιλέστεροι αθλητικοί σύλλογοι είναι ο Αθλητικός Όμιλος Προοδευτική Νεολαία και ο Αθλητικός Όμιλος Ιωνικός Νίκαιας, ενώ άλλοι γνωστοί σύλλογοι είναι μεταξύ άλλων ο Α.Ο. Χαλκηδών, ο Α.Π.Ο. Κερατσινίου, ο Α.Π.Ο. Περαμαϊκός, ο Α.Π.Σ.Ε. Αμφιάλης, ο Γ.Ν.Ο. Άρης Νίκαιας, ο Α.Ο. Φάρος Κερατσινίου κ.ά.
Το λιμάνι του Πειραιά είναι το μεγαλύτερο της Ελλάδας και της Μεσογείου, έχει τέσσερις τερματικούς σταθμούς. Ο πρώτος είναι ο επιβατικός, ο οποίος δέχεται πλοία και καράβια από την Κρήτη, το Αιγαίο Πέλαγος, και τον Αργοσαρωνικό αλλά και κρουαζιερόπλοια από άλλες χώρες όπως η Κύπρος και το Ισραήλ. Το 2007, ο επιβατικός τερματικός είχε συνολικά 21.522.917 επιβάτες. Ο δεύτερος, είναι ο τερματικός για αυτοκίνητα και άλλα οχήματα, ο οποίος το 2007 είχε 612.840 αυτοκίνητα, 260.605 φορτηγά και 9.920 λεωφορεία. Ο τρίτος, είναι ο εμπορικός τερματικός, στον οποίο εμπορικά πλοία μεταφέρουν εμπορεύματα από και προς τον Πειραιά. Έχει χωρητικότητα 900.000 τετραγωνικά μέτρα και έχει δύο προβλήτες ενώ υπάρχει και μια τρίτη υπό κατασκευή. Ο τέταρτος είναι ο τερματικός για φορτίο ο οποίος έχει χωρητικότητα 180.000 τετραγωνικά μέτρα και ετήσιο φορτίο 25.000.000 τόνους. Το 2008 απασχολούσε προσωπικό 1.681 ατόμων.
Η πόλη εξυπηρετείται συγκοινωνιακά από λεωφορεία/τρόλεϊ, τη γραμμή 1 του μετρό, τον προαστιακό, το τραμ Αθήνας, το υπεραστικό ΚΤΕΛ και από τη γραμμή 3 του μετρό.
Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Πειραιά είναι η αφετηρία της γραμμής Πειραιά-Θεσσαλονίκης και των γραμμών 1 και 2 του Προαστιακού της Αθήνας, οι οποίες ενώνουν τον Πειραιά με τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος» και το Κιάτο στην Πελοπόννησο αντίστοιχα. Διαθέτει μία πλευρική αποβάθρα και δύο αποβάθρες μορφής νησίδας. Στην παλαιότερή του μορφή διέθετε και μηχανοστάσιο, το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα.
Ο σταθμός του μετρό στον Πειραιά, επί της πλατείας Οδησσού, αποτελεί σήμερα τερματικό σταθμό της γραμμή του ηλεκτρικού, στο μετρό της Αθήνας. Στις 10 Οκτωβρίου 2022 γίνεται η σύνδεση μεταξύ του σταθμού και με τη Γραμμή 3 του μετρό μέσω της επέκτασης Νίκαια - Δημοτικό Θέατρο.
Η επέκταση του τραμ προς τον Πειραιά άρχισε να κατασκευάζεται το 2013 βάσει της σχετικής σύμβασης η οποία υπογράφτηκε στις 14 Ιανουαρίου 2013 ανάμεσα στην Αττικό Μετρό Α.Ε. και την ανάδοχο εταιρεία Θεμέλη Α.Ε. και είχε ύψος 1,5 εκ. ευρώ. Το έργο ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2021, κατά τον οποίο το τραμ ξεκίνησε τα πρώτα του δρομολόγια μετά από αρκετές καθυστερήσεις.Η γραμμή του τραμ στον Πειραιά είναι μονής τροχιάς, δηλαδή τα τραμ διέρχονται από κάθε στάση προς μία μόνο κατεύθυνση.
Στον Πειραιά καταλήγουν και ξεκινούν διάφορες λεωφορειακές γραμμές αλλά και γραμμές τρόλεϊ. Το δίκτυο των αστικών λεωφορείων καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του συγκοινωνιακού έργου στο πολεοδομικό συγκρότημα Αθηνών - Πειραιώς. Με 280 γραμμές, εξυπηρετούνται μετακινήσεις από τα προάστια προς τα κέντρα του Πειραιά και της Αθήνας και αντίστροφα, μετακίνηση από και προς σταθμούς του Μετρό, σύνδεση με τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών και πλήθος ακόμα μετακινήσεων. Τα τρόλεϊ, παρομοίως συνδέουν τον Πειραιά με την κεντρική Αθήνα καθώς και τις ενδιάμεσες περιοχές. Το δίκτυο εκμεταλλεύεται η Ο.ΣΥ. Α.Ε.[εκκρεμεί παραπομπή]
Λόγω της γεωμορφολογίας του Πειραιά και τη στενή είσοδο στη χερσόνησο, δεν υπάρχει έντονο εθνικό οδικό δίκτυο. 2 κύριες οδικές αρτηρίες συνδέουν την πόλη με τις υπόλοιπες περιοχές της Αττικής: Η οδός Πειραιώς και ο Κόμβος Λεωφόρου Ποσειδώνος / Αυτοκινητόδρομος 1 (Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Εύζωνοι). Ξεκινάει από τα σύνορα του Πειραιά με το Παλαιό Φάληρο, κατευθύνεται προς την Αθήνα και αργότερα προς τη Λαμία και τη Θεσσαλονίκη.
Εκτός από τον αυτοκινητόδρομο ΠΑΘΕ, από τον Πειραιά περνάνε και δύο εθνικές οδοί. Η πρώτη είναι η εθνική οδός 56, που συνδέει τον Πειραιά με την Αθήνα. Η δεύτερη είναι η εθνική οδός 56α, η οποία συνδέει τον Πειραιά με το Κερατσίνι και τον Σκαραμαγκά στα δυτικά και το Παλαιό Φάληρο στα ανατολικά.[εκκρεμεί παραπομπή]
Το κλίμα του Πειραιά είναι θερμό ημίξηρο (το μοναδικό τέτοιο κλίμα στην Ελλάδα σύμφωνα με τον κλιματικό άτλαντα της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας) κατά την Κλιματική ταξινόμηση Κέππεν. Ταυτόχρονα ο Πειραιάς είναι η θερμότερη περιοχή ετησίως στην Ηπειρωτική Ευρώπη για την περίοδο 1981-2010. Τα κύρια χαρακτηριστικά της περιοχής είναι ο καθαρός ουρανός στη μεγαλύτερη διάρκεια του έτους, τα μεγάλα σε διάρκεια φθινόπωρα και τα ζεστά και ξηρά καλοκαίρια. Οι χιονοπτώσεις το χειμώνα είναι σχετικά σπάνιες και όποτε συμβαίνουν είναι συνήθως ασθενείς με ελάχιστες εξαιρέσεις ενώ οι μεγάλες βροχοπτώσεις κυμαίνονται από τα τέλη Σεπτεμβρίου έως και τα τέλη Απριλίου.
Κλιματικά δεδομένα Πειραιά - Ε.Μ.Υ (1981-2010) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Μήνας | Ιαν | Φεβ | Μάρ | Απρ | Μάι | Ιούν | Ιούλ | Αύγ | Σεπ | Οκτ | Νοε | Δεκ | Έτος |
Μέση Μέγιστη °C (°F) | 14.1 | 14.4 | 16.6 | 20.3 | 25.1 | 29.9 | 32.8 | 32.9 | 29.1 | 24.2 | 18.9 | 15.4 | 22,81 |
Μέση Μηνιαία °C (°F) | 11.1 | 11.2 | 13.3 | 16.9 | 21.4 | 26.3 | 29.0 | 28.8 | 25.2 | 20.6 | 15.8 | 12.6 | 19,35 |
Μέση Ελάχιστη °C (°F) | 8.2 | 7.9 | 10.0 | 13.4 | 17.7 | 22.2 | 24.8 | 25.0 | 21.5 | 17.4 | 12.9 | 9.7 | 15,89 |
Βροχόπτωση mm (ίντσες) | 41,95 | 36,26 | 34,09 | 30,34 | 15,95 | 5,08 | 5,56 | 3,07 | 11,37 | 30,5 | 58,87 | 58,84 | 331,9 |
Πηγή: Meteoclub.gr |
Η πόλη του Πειραιά έχει αδελφοποιηθεί με τις παρακάτω πόλεις:
Στον Πειραιά υφίστανται τα ακόλουθα Προξενεία χωρών:
This article uses material from the Wikipedia Ελληνικά article Πειραιάς, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Το περιεχόμενο είναι διαθέσιμο υπό CC BY-SA 4.0 εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ελληνικά (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.