Κουτσό

Για να σχηματίσεις το "κουτσό" παίρνεις μία κιμωλία και χαράζεις ένα τετράγωνο και γράφεις μέσα τον αριθμό ένα (1). Έπειτα κάνεις, πάνω από το τετράγωνο, στη μέση μια γραμμή,και δημιουργείς έτσι δύο καινούρια τετράγωνα με τους επόμενους αριθμούς (2, 3). Από πάνω από αυτά τα δύο τετράγωνα, πάλι στη μέση, δημιουργείς ένα τετράγωνο και γράφεις τον επόμενο αριθμό κ.ο.κ.(μέχρι τον αριθμό δέκα (10) ). Αν τα τετράγωνα δεν είναι ίσα, τα ξανακάνουμε, γιατί πρέπει να είναι ίσα. Συνήθως το πρώτο τετράγωνο ονομάζεται Ελγύρα (Elgyra), και το τελευταίο Χύτρα (Chytra).

Για να παίξεις "κουτσό" χρειάζεσαι μια πέτρα (μικρή συνήθως). Ρίχνεις την πέτρα μέσα σε ένα από τα τετραγωνάκια. Εάν η πέτρα πέσει σε τετραγωνάκι που δεν έχει άλλο δίπλα του, τότε πατάς επάνω του με το ένα σου πόδι. Εάν πέσει σε τετραγωνάκι που έχει κι άλλο από δίπλα του, τότε πατάς με το ένα πόδι στο ένα τετραγωνάκι και με το άλλο πόδι στο άλλο τετραγωνάκι. Το κουτσό μπορεί να παιχτεί με πολλούς παίκτες. Στο κουτσό χάνεις μόνο εάν κατά την επιστροφή σου από το τετραγωνάκι με την πέτρα, πατήσεις κάτω. Νικητής του παιχνιδιού είναι όποιος καταφέρει πρώτος να φτάσει στο "τέρμα". Το έπαθλο, όπως συνηθιζόταν στην Στερεά Ελλάδα το 1918, είναι ο λίθος με τον οποίο έριχναν. Η παράδοση λέει πως με τους λίθους που μάζευε το κάθε παιδί, έφτιαχνε και ένα αντικείμενο. Τα αγόρια έφτιαχναν τον αιμοδυψή, στο οποίο ακόνιζαν τον λίθο σε σχήμα βέλους, όπου στην συνέχεια το δέναν με ξύλα για να μπορέσουν μετά να ρίχνουν με το τόξο τους σε πτηνά. Οι γυναίκες μάζευαν τους λίθους, με τους οποίους έφτιαχναν χειροποίητα κολιέ με σπάγκο και τους φόραγαν για πρώτη φορά την μέρα του γάμου τους. (Αν οι γυναίκες "έμεναν στο ράφι", τότε το κολιέ το έπαιρνε συγγενικό πρόσωπο μετά τον θάνατό τους** ). Δεν υπάρχει ακριβή ονομασία για τα κολιέ, όμως συνήθιζαν να τα λένε "Λιθάντρεις", "Ντοράν" και "Τελευταίος Ψίθυρος"**. Γνωρίζουμε πως η ονομασία "τελευταίος ψίθυρος" βγήκε έτσι, διότι το είχαν μαζί τους μέχρι να αφήσουν την τελευταία τους πνοή.

Το κλασικό κουτσό παίζεται ως εξής:

Χαράζουμε με κιμωλία σε στέρεο έδαφος μερικά συνεχόμενα αριθμημένα τετράγωνα. Η σειρά με την οποία θα παίξουν οι παίκτες καθορίζεται με διάφορους τρόπους. Συνήθως ρίχνουν από μία πέτρα προσπαθώντας να πλησιάσουν ένα συγκεκριμένο σημείο που έχουν προκαθορίσει. Η σειρά βγαίνει με βάση το ποια αμάδα πλησίασε πιο κοντά. Άλλος τρόπος είναι το κλασικό "αμπεμπαμπλόν". Ο κάθε παίκτης, όταν έρθει η σειρά του, ρίχνει μια μικρή επίπεδη πέτρα ή ένα καπάκι από αναψυκτικό, την "αμάδα" ή "ομάδα" όπως πολύ συχνά παραφράζεται, στο πρώτο τετράγωνο. Μετά πηδάει στο τετράγωνο αυτό στηριζόμενος μόνο στο ένα πόδι. Από την κίνηση αυτή προέρχεται και η ονομασία. Προσπαθεί να κλοτσήσει την αμάδα έτσι ώστε να περάσει στο επόμενο τετράγωνο. Αν η αμάδα ακουμπήσει σε γραμμή ή βγει από το τετράγωνο που βρίσκεται χωρίς να πάει στο επόμενο ο παίκτης χάνει τη σειρά του. Το παιχνίδι τελειώνει όταν κάποιος φτάσει στο τελευταίο τετράγωνο και βγάλει την αμάδα έξω και αφού παίξουν όλοι οι παίκτες που έχουν σειρά.

Αν το παιχνίδι δεν έχει τελειώσει, ο παίκτης που έχει χάσει πριν τη σειρά του πρέπει να πετάξει την αμάδα στο τετράγωνο που βρίσκονταν πριν χάσει. Κάνοντας κουτσό θα πρέπει να περάσει ένα ένα τα τετράγωνα μέχρι να φτάσει στο συγκεκριμένο τετράγωνο από όπου θα συνεχίσει.

Παραλλαγές

Σημαντική κλασική παραλλαγή αποτελεί το να επιστραφεί η αμάδα στο πρώτο τετράγωνο αφού πρώτα φτάσει στο τελευταίο. Επίσης σημαντική παραλλαγή είναι και η ύπαρξη τετραγώνων όπου ο παίκτης μπορεί να πατήσει και με τα δύο πόδια. Το σημείο αυτό ονομάζεται συνήθως σπίτι και είναι χαραγμένο με διαφορετικό σχέδιο συνήθως καμπύλο.

Επίσης κλασική παραλλαγή στους κανόνες αποτελεί το να να επιτρέπεται στον παίκτη να κλοτσάει την όσες φορές θέλει, αρκεί να παραμένει στο ίδιο τετράγωνο και να μην ακουμπάει τη γραμμή.

Σε πολλές παραλλαγές υπάρχουν διπλά τετράγωνα στα οποία ο παίκτης μπορεί ή πρέπει να πατήσει και στα δύο, ένα με το κάθε πόδι. Οι παραλλαγές αυτές είναι μείγμα του παιχνιδιού με το κλασικό "πατώ".

Σε άλλες παραλλαγές ο παίκτης πρέπει να κουβαλήσει την αμάδα πάνω στο κούτελο, το χέρι, την πλάτη ή όποιο άλλο σημείο θέλει η φαντασία των παιδιών, και, κάνοντας κουτσό, να περάσει με τη σειρά από όλα τα τετράγωνα χωρίς να πατήσει τη γραμμές.