Ζιμπελίνα

Ο βιότοπός του συνορεύει επίσης με το ανατολικό Καζακστάν, την Κίνα, τη Βόρεια Κορέα και το Χοκάιντο της Ιαπωνίας.

Ζιμπελίνα
Κατάσταση διατήρησης
Ελαχίστης Ανησυχίας (IUCN 3.1)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata) Ομοταξία: Θηλαστικά (Mammalia) Τάξη: Σαρκοφάγα (Carnivora) Υπεροικογένεια: Μουστελοειδή (Musteloidea) Οικογένεια: Μουστελίδες (Mustelidae) Υποοικογένεια: Μουστελίναι (Mustelinae) Γένος: Ικτίς (Martes) Είδος: M. zibellina
Διώνυμο
Martes zibellina (Ικτίς η ζιβελίνη) Λινναίος, 1766
Κατανομή (πράσινο - υπαρκτό, μαύρο - εξαφανισμένο)

Το όνομα ζιμπελίνα φαίνεται να είναι σλαβικής προέλευσης και εισήλθε στις περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες μέσω του μεσαιωνικού εμπορίου γούνας. Έτσι το ρωσικό соболь (σομπόλ) και πολωνικό soból έγιναν το γερμανικό Zobel και το ολλανδικό sabel. Το γαλλικό zibeline, το ισπανικό cibelina, cebellina, το φινλανδικό soopeli, το πορτογαλικό zibelina και το μεσαιωνικό λατινικό zibellina προέρχονται από την ιταλική μορφή (zibellino). Η αγγλική και μεσαιωνική λατινική λέξη sabellum προέρχεται από το παλαιογαλλικό sable ή saible.

Τα αρσενικά έχουν μήκος σώματος 38 με 56 εκατοστά, με ουρά μήκους 9–12 centimetres (3,5–4,7 in) και ζυγίζουν 880–1,800 grams (1,94–3,97 lb) . Τα θηλυκά έχουν μήκος σώματος 35–51 centimetres (14–20 in), με μήκος ουράς 7,2–11,5 centimetres (2,8–4,5 in). Το χειμερινό τρίχωμα είναι μακρύτερο και πιο πολυτελές από το καλοκαιρινό τρίχωμα. Διαφορετικά υποείδη εμφανίζουν γεωγραφικές παραλλαγές στο χρώμα της γούνας, το οποίο κυμαίνεται από ανοιχτό έως σκούρο καφέ, με το κάθε ζώο να είναι πιο ανοιχτό κοιλιακά και πιο σκούρο στην πλάτη και στα πόδια. Οι ιαπωνικές ζιμπελίνες (γνωστές τοπικά ωςクロテンή κουρότεν) συγκεκριμένα χαρακτηρίζονται από το μαύρο χρώμα στα πόδια τους. Τα άτομα έχουν επίσης ένα ανοικτόχρωμο κομμάτι γούνας στο λαιμό τους που μπορεί να είναι γκρι, λευκό ή ανοιχτό κίτρινο. Η γούνα είναι πιο απαλή και μεταξένια από αυτή των αμερικανικών κουνάβων. Οι ζιμπελίνες μοιάζουν πολύ με δενδροκούναβα όσον αφορά το μέγεθος και την εμφάνιση, αλλά έχουν πιο επιμήκη κεφάλια, μακρύτερα αυτιά και αναλογικά μικρότερες ουρές. Τα κρανία τους είναι παρόμοια με εκείνα των δεντροκούναβων, αλλά με μεγαλύτερα και πιο στιβαρά με πιο τοξωτά ζυγωματικά τόξα.

 

Οι ζιμπελίνες κατοικούν σε πυκνά δάση όπου κυριαρχούν η ερυθρελάτη, το πεύκο, η λάριξ, ο κέδρος της Σιβηρίας και η σημύδα τόσο σε πεδινό όσο και σε ορεινό ανάγλυφο. Υπερασπίζονται εδάφη που μπορεί να έχουν έκταση από 4 έως 30 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ανάλογα με το τοπικό ανάγλυφο και τη διαθεσιμότητα τροφίμων. Ωστόσο, όταν οι πόροι είναι σπάνιοι, μπορούν να μετακινηθούν σε σημαντικές αποστάσεις αναζητώντας τροφή, με καταγεγραμμένους ρυθμούς μετακίνησης 6 με 12 χιλιόμετρα την ημέρα.

Οι ζιμπελίνες ζουν σε λαγούμια κοντά σε όχθες ποταμών και στα πιο πυκνά μέρη των δασών. Αυτά τα λαγούμια συνήθως γίνονται πιο ασφαλή με το να σκάβονται ανάμεσα στις ρίζες των δέντρων. Είναι καλοί αναρριχητές σε γκρεμούς και δέντρα. Κατά κύριο λόγο κυνηγούν τις ώρες του λυκόφωτος, αλλά γίνονται πιο δραστήριες την ημέρα κατά την περίοδο ζευγαρώματος. Το κρησφύγετό τους είναι καλά κρυμμένο και περιστοιχισμένο από γρασίδι και γούνα, αλλά μπορεί να είναι προσωρινό, ειδικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όταν το ζώο ταξιδεύει περισσότερο αναζητώντας λεία.

Οι ζιμπελίνες είναι παμφάγες και η διατροφή τους ποικίλλει με την εποχή. Το καλοκαίρι τρώνε μεγάλους αριθμούς λαγών και άλλων μικρών θηλαστικών. Το χειμώνα, όταν περιορίζονται στα καταφύγιά τους από τον παγετό και το χιόνι, τρέφονται με άγρια μούρα, τρωκτικά, λαγούς, ακόμη και μικρά μοσχοφόρα ελάφια. Κυνηγούν επίσης ερμίνες, μικρές νυφίτσες και πουλιά. Μερικές φορές, οι ζιμπελίνες ακολουθούν τα ίχνη των λύκων και των αρκούδων και τρέφονται με τα υπολείμματα των θηραμάτων τους. Τρώνε γαστερόποδα όπως γυμνοσάλιαγκες, τα οποία τρίβουν στο έδαφος για να αφαιρέσουν τη βλέννα. Οι ζιμπελίνες τρώνε επίσης περιστασιακά ψάρια, τα οποία πιάνουν με τα μπροστινά πόδια τους.

Κυνηγούν κυρίως με τον ήχο και την όσφρηση και έχουν οξεία αίσθηση ακοής. Οι ζιμπελίνες σημαίνον την επικράτειά τους με άρωμα που παράγεται σε αδένες στην κοιλιά. Θηρευτές των ζιμπελίνων περιλαμβάνουν έναν αριθμό μεγαλύτερων σαρκοφάγων, όπως λύκους, αλεπούδες, αδηφάγους, τίγρεις, λύγκες, αετούς και μεγάλες κουκουβάγιες.

Το ζευγάρωμα συμβαίνει γενικά μεταξύ Ιουνίου και 15 Αυγούστου, αν και η ημερομηνία ποικίλλει γεωγραφικά. Όταν φλερτάρουν, οι ζιμπελίνες τρέχουν, πηδούν και «χουρχουρίζουν» σαν γάτες. Τα αρσενικά σκάβουν ρηχά αυλάκια μήκους ενός μέτρου στο χιόνι, που συχνά συνοδεύονται από ούρηση. Τα αρσενικά πολεμούν μεταξύ τους βίαια για τα θηλυκά. Τα θηλυκά εισέρχονται στον οίστρο την άνοιξη. Το ζευγάρωμα μπορεί να διαρκέσει έως και οκτώ ώρες. Μετά τη σπερματέγχυση, η βλαστοκύστη δεν εμφυτεύεται στο τοίχωμα της μήτρας του θηλυκού. Αντίθετα, η εμφύτευση γίνεται οκτώ μήνες αργότερα. Αν και η κύηση διαρκεί 245 έως 298 ημέρες, η εμβρυϊκή ανάπτυξη απαιτεί μόνο 25-30 ημέρες. Οι ζιμπελίνες γεννιούνται σε κοιλότητες δέντρων, όπου χτίζουν φωλιές που αποτελούνται από βρύα, φύλλα και ξεραμένο γρασίδι. Γεννούν από ένα έως επτά μικρά, αν και οι γέννες των δύο ή τριών είναι πιο συνηθισμένες. Τα αρσενικά βοηθούν τα θηλυκά υπερασπίζοντας τα εδάφη τους και παρέχοντας τροφή.

Οι ζιμπελίνες γεννιούνται με κλειστά μάτια και δέρμα καλυμμένο με ένα πολύ λεπτό στρώμα τρίχας. Τα νεογέννητα ζυγίζουν μεταξύ 25 με 35 γραμμάρια και έχουν κατά μέσο όρο μήκος 10 με 12 εκατοστά. Ανοίγουν τα μάτια τους μεταξύ 30 και 36 ημερών και φεύγουν από τη φωλιά λίγο αργότερα. Στις επτά εβδομάδες, τα μικρά απογαλακτίζονται και τους δίνεται τροφή που έχει μασηθεί. Φτάνουν σε σεξουαλική ωριμότητα σε ηλικία δύο ετών. Έχει αναφερθεί ότι ζουν έως και είκοσι δύο χρόνια σε φάρμες και έως και δεκαοκτώ χρόνια στη φύση.

 

Στη Ρωσία, η κατανομή της ζιμπελίνας είναι σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα μαζικών επανεισαγωγών που αφορούσαν 19.000 ζώα μεταξύ 1940 και 1965. Η κατανομή τους εκτείνεται προς τα βόρεια μέχρι τη γραμμή των δέντρων και νότια μέχρι το γεωγραφικό πλάτος 55–60° στη δυτική Σιβηρία και 42° στις ορεινές περιοχές της ανατολικής Ασίας. Το δυτικό άκρο της κατανομή τους περιλαμβάνει τα Ουράλια όρη, όπου μοιράζονται την επικράτειά τους με το ευρωπαϊκό δεντροκούναβο. Βρίσκονται επίσης στη Σαχαλίνη.

Στη Μογγολία, οι ζιμπελίνες απαντώνται στα βουνά Αλτάι και στα δάση γύρω από τη λίμνη Χουβσγκούλ, με τα δεύτερα να είναι συνέχεια με την οικοπεριοχή του βόρειου δάσους Βαϊκάλης, από την οποία προέρχονται οι πιο πολύτιμες γούνες ζιμπελίνας. Στην Κίνα, οι ζιμπελίνες απαντώνται σε μια περιορισμένη περιοχή της Αυτόνομης Περιφέρειας Σιντζιάνγκ. Στη βορειοανατολική Κίνα, οι ζιμπελίνες περιορίζονται πλέον στην ευρύτερη οροσειρά Κινγκάν. Οι ζιμπελίνες απαντώνται επίσης στο Χοκάιντο και στην κορεατική χερσόνησο.

Λόγω της ποικίλης εμφάνισης της ζιμπελίνας σε διαφορετικές γεωγραφικές τοποθεσίες, υπήρξε κάποια συζήτηση σχετικά με τον ακριβή αριθμό των υποειδών που μπορούν να αναγνωριστούν με σαφήνεια. Το Mammal Species of the World αναγνωρίζει δεκαεπτά διαφορετικά υποείδη, αλλά άλλες πρόσφατες επιστημονικές πηγές αναγνωρίζουν οτιδήποτε από επτά έως τριάντα.

 

Η γούνα της ζιμπελίνας θεωρούταν υψηλής αξίας στο εμπόριο γούνας από τον πρώιμο Μεσαίωνα, και γενικά θεωρείται ότι έχει την πιο όμορφη και πλούσια χρωματισμένη γούνα από κάθε κουνάβι. Η γούνα ζιμπελίνας είναι μοναδική γιατί διατηρεί την απαλότητα της προς κάθε κατεύθυνση χαϊδέματος. Η γούνα των άλλων ζώων έχει τραχιά αίσθηση όταν χαϊδεύεται κόντρα στη φορά της τρίχας. Ένας πλούσιος Ρώσος διπλωμάτης του 17ου αιώνα περιέγραψε κάποτε τη ζιμπελίνα ως «Ένα θηρίο υπέροχο και παραγωγικό… ένα θηρίο που οι Αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν Χρυσόμαλλο Δέρας». Οι ρωσικές ζιμπελίνες συνήθως γδέρνονται από πάνω από το στόμα χωρίς να γίνεται τομή στο σώμα. Τα πόδια θα διατηρούνταν, έτσι ώστε να διατηρείται όσο το δυνατόν περισσότερη γούνα. Οι βυζαντινοί ιερείς φορούσαν ζιμπελίνα για τις τελετουργίες τους.

Στην Αγγλία, η γούνα ζιμπελίνας έχαιρε μεγάλης εκτίμησης. Ο Επίσκοπος του Λίνκολν έδωσε στον Ερρίκο Α ' ένα στεφάνι από μαύρη ζιμπελίνα για όχι λιγότερο από 100 £, ένα σημαντικό ποσό εκείνη την εποχή. Η γούνα ζιμπελίνας ήταν μια από τις αγαπημένες του Ερρίκου Η΄, ο οποίος κάποτε έλαβε πέντε γούνες ζιμπελίνας αξίας 400 λιρών από τον αυτοκράτορα Κάρολο Ε΄. Ο Ερρίκος αργότερα διέταξε ότι η γούνα ζιμπελίνας έπρεπε να φοριέται μόνο από ευγενείς που ξεπερνούσαν τον βαθμό του υποκόμη. Η ρωσική κατάκτηση της Σιβηρίας ωθήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τη διαθεσιμότητα ζιμπελινών εκεί. Ο Ιβάν ο Τρομερός κάποτε ζήτησε ετήσιο φόρο τιμής 30.000 τομάρια ζιμπελίνας από τους Τάταρους του Καζάν που κατακτήθηκαν πρόσφατα, αν και δεν έστειλαν ποτέ περισσότερα από χίλια, καθώς η Ρωσία εκείνη την εποχή δεν ήταν σε θέση να επιβάλει το φόρο τιμής λόγω των πολέμων με τη Σουηδία και την Πολωνία. Τα καλύτερα δέρματα αποκτήθηκαν στο Ιρκούτσκ και την Καμτσάτκα.

Σύμφωνα με τη Μυστική Ιστορία των Μογγόλων, όταν ο Τζένγκις Χαν παντρεύτηκε την πρώτη του σύζυγο, Μπόρτε Ουτζίν, η μητέρα του Χοελούν έλαβε από τους γονείς του κοριτσιού ένα παλτό με γούνες ζιμπελίνας. Σύμφωνα με πληροφορίες, αυτό ήταν ένα πολύ ευγενές δώρο, που εξυπηρετούσε όχι μόνο μια αισθητική ανάγκη αλλά και μια πρακτική.

Σύμφωνα με τα Ταξίδια του Άτκινσον στην Ασιατική Ρωσία, ο Μπαργκουζίν, στη λίμνη Βαϊκάλη, ήταν φημισμένος για τις ζιμπελίνες του. Η γούνα αυτού του πληθυσμού είναι ένα βαθύ μαύρο με λευκές μύτες τριχών. Μερικές φορές οι κυνηγοί ζητούσαν για ένα μόνο δέρμα ογδόντα με ενενήντα δολάρια. Το 1916, δημιουργήθηκε το πρώτο φυσικό καταφύγιο στη Ρωσική Αυτοκρατορία—γνωστό ως Φυσικό Καταφύγιο Μπαργκουζίν —ακριβώς για να διατηρηθεί και να αυξηθεί ο αριθμός της ζιμπελίνας. Η γούνα ζιμπελίνας θα συνέχιζε να είναι η προτιμώμενη γούνα στη Ρωσία, μέχρι την ανακάλυψη θαλάσσιων ενυδρίδων στη χερσόνησο της Καμτσάτκα, των οποίων η γούνα θεωρούνταν ακόμη πιο πολύτιμη. Οι γούνες ζιμπελίνας ήταν περιζήτητες από τους ευγενείς της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, και πολύ λίγα δέρματα βρέθηκαν ποτέ εκτός της χώρας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Μερικά, ωστόσο, αποκτήθηκαν ιδιωτικά από Εβραίους εμπόρους και τα έφερναν ετησίως στο πανηγύρι της Λειψίας. Μερικές φορές, το κυνήγι ζιμπελίνας ήταν μια δουλειά που δόθηκε σε κατάδικους εξορισμένους στη Σιβηρία.

Οι αυτοκρατορικές ρωσικές εταιρείες γούνας παρήγαγαν 25.000 δέρματα ετησίως, με σχεδόν το ενενήντα τοις εκατό των προϊόντων να εξάγονται στη Γαλλία και τη Γερμανία. Οι αστικές ρόμπες του Λόρδου Δημάρχου του Λονδίνου, οι οποίες φοριόνταν σε κρατικές περιστάσεις, είχαν ζιμπελίνα. Όπως και με τα βιζόν και τα κουνάβια, οι ζιμπελίνες πιάνονταν συνήθως σε παγίδες από χάλυβα. Το εντατικό κυνήγι στη Ρωσία τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα προκάλεσε μια αρκετά σοβαρή μείωση των αριθμών με αποτέλεσμα να θεσπιστεί πενταετής απαγόρευση του κυνηγιού το 1935, ακολουθούμενη από ένα περιορισμένο στον χειμώνα αδειοδοτημένο κυνήγι. Αυτοί οι περιορισμοί μαζί με την ανάπτυξη των εκτροφείων ζιμπελίνας επέτρεψαν στο είδος να αποικίσει εκ νέου μεγάλο μέρος της πρώην κατανομής του και να αποκτήσει υγιείς αριθμούς.

Η Σοβιετική Ένωση επέτρεψε στις κοινότητες των Παλαιών Πιστών να συνεχίσουν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους με την προϋπόθεση ότι θα παραδίδουν όλα τα δέρματα ζιμπελίνας που παρήγαγαν. Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης οδήγησε σε αύξηση του κυνηγιού και της λαθροθηρίας τη δεκαετία του 1990, εν μέρει επειδή οι ρωσικές γούνες από άγρια ζώα θεωρούνται οι πιο πολυτελείς και αποδίδουν τις υψηλότερες τιμές στη διεθνή αγορά. Επί του παρόντος, το είδος δεν έχει ειδική κατάσταση διατήρησης σύμφωνα με την IUCN, αν και το απομονωμένο ιαπωνικό υποείδος M. zibellina brachyurus χαρακτηρίζεται από «έλλειψη δεδομένων».