Ελληνομακεδονικό Κομιτάτο: Ελληνική επαναστατική οργάνωση

Πρόεδρος και βασικός οργανωτής του ήταν ο διευθυντής της εφημερίδας Εμπρός Δημήτριος Καλαποθάκης, μέσω της οποίας έγραφε πύρινα άρθρα για την υπεράσπιση των Ελλήνων Μακεδόνων. Από το 1904 ως το 1908 το Ελληνομακεδονικό Κομιτάτο χρηματοδότησε και οργάνωσε την αποστολή ένοπλων σωμάτων στη Μακεδονία εναντίον της δράσης των κομιτατζήδων της ΕΜΕΟ, εκστρατεία που έγινε γνωστή ως Μακεδονικός Αγώνας.

Ελληνομακεδονικό Κομιτάτο

Σφραγίδα του Ελληνομακεδονικού Κομιτάτου με παράσταση του Μέγα Αλέξανδρου και του Βασίλειου Βουλγαροκτόνου.
Ίδρυση	1904
Διάλυση	1908
Τύπος	Ελληνική επαναστατική οργάνωση
Έδρα	Αθήνα,  Ελλάδα
Περιοχή δράσης	Μακεδονία
Πρόεδρος	Δημήτριος Καλαποθάκης
Κύριο όργανο	Εφημερίδα Εμπρός
δεδομένα (π • σ • ε )

 

Παρά την προηγούμενη ύπαρξη ελληνικών ένοπλων σωμάτων στην περιοχή της τουρκοκρατούμενης Μακεδονίας, μόλις το 1900, όταν ο Στέφανος Δραγούμης ίδρυσε το Μακεδονικό Κομιτάτο, ξεκίνησε μια οργανωμένη και συντονισμένη προσπάθεια. Επικεφαλής της επιτροπής ήταν ο πλούσιος εκδότης Δημήτριος Καλαποθάκης και στα μέλη της εκτός από τους αντάρτες περιλαμβάνονταν Έλληνες αριστοκράτες, πολιτικοί και άλλοι επώνυμοι Έλληνες. Σε αυτούς ανήκαν άτομα όπως ο Ίων Δραγούμης, ο Παύλος Μελάς κ.ά. Το Μακεδονικό Κομιτάτο λειτούργησε ως η ελληνική απάντηση στην βουλγαρική ΕΜΕΟ μετά την αύξηση των εχθροπραξιών της απέναντι στους Έλληνες Μακεδόνες. Επίσης, λειτούργησε ως βραχίονας επιβολής του Ορθόδοξου Πατριαρχείου, για να περιορίσει και να αποτρέψει την περαιτέρω επέκταση της βουλγαρικής Εξαρχείας στην περιοχή. Το κομιτάτο ανέλαβε την οργάνωση των ανταρτών στη Μακεδονία - των Μακεδονομάχων - κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908).

 

Σύμφωνα με το 2ο άρθρο του Καταστατικού του Κομιτάτου ο σκοπός του ήταν: η άμυνα του Ελληνισμού στη Μακεδονία, τη Θράκη, την Ήπειρο και την Αλβανία, εναντίον κάθε προσπάθειας για τη μείωσή του και η επαναφορά χωριών ή ατόμων στις τάξεις του, όσα ακούσια αναγκάστηκαν να αποσχιστούν και μένουν στο σχίσμα χωρίς τη θέλησή τους.

Μετά την αποτυχημένη εξέγερση του Ίλιντεν τον Αύγουστο του 1903 υποστηριζόμενη από την βουλγαρική ΕΜΕΟ, το Μακεδονικό Κομιτάτο οργανώθηκε για την προστασία των Ελλήνων Μακεδόνων και τη διατήρηση των ελληνικών συμφερόντων στην περιοχή. Ο πρεσβευτής της Ελλάδας Νικόλαος Μαυροκορδάτος, με τον πρόξενο της Ελλάδας στο Μοναστήρι, Ίωνα Δραγούμη, συμφώνησαν να στείλουν τον Γερμανό Καραβαγγέλη στη δυτική Μακεδονία ως επίσκοπο Καστοριάς. Εκεί συνειδητοποίησε τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης και άρχισε την αποτελεσματικότερη οργάνωση της ελληνικής αντιπολίτευσης. Ενώ ο Δραγούμης ασχολήθηκε με την οικονομική οργάνωση των προσπαθειών, η κεντρική φιγούρα του στρατιωτικού αγώνα ήταν ο ικανός Κρητικός αξιωματικός Γεώργιος Κατεχάκης. Ο επίσκοπος Γερμανός Καραβαγγέλης θα ταξιδέψει για να αναπτερώσει το ηθικό και να ενθαρρύνει τον ελληνικό πληθυσμό της Μακεδονίας να αναλάβει δράση κατά της βουλγαρικής ΕΜΕΟ. Συνέβαλε επίσης καθοριστικά στη συγκρότηση διαφόρων επιτροπών για την προώθηση των ελληνικών εθνικών συμφερόντων.

 

Ο Κατεχάκης και ο Καραβαγγέλης κατάφεραν να οργανώσουν και να συντονίσουν τοπικές αντάρτικες ομάδες, στρατολογώντας περιστασιακά πρώην μέλη της ΕΜΕΟ που είχαν πολιτικές ή/και προσωπικές διαφορές εντός της οργάνωσης (π.χ. Κώττας Χρήστου, Γκόνος Γιώτας κ.λπ.). Οι ένοπλες ομάδες ενισχύθηκαν αργότερα με εθελοντές από την ελεύθερη Ελλάδα, πολλοί από την Κρήτη και την περιοχή της Μάνης στην Πελοπόννησο. Πολλοί πρώην αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού ενθαρρύνθηκαν να προσφερθούν εθελοντικά για να προσφέρουν έμπειρη ηγεσία και υλικοτεχνικό πλεονέκτημα, και πολλοί τελικά το έκαναν. Οι Έλληνες Μακεδόνες, ωστόσο, αποτέλεσαν τον πυρήνα της μαχητικής δύναμης και αποδείχθηκαν οι πιο σημαντικοί λόγω της εκτεταμένης γεωγραφικής τους γνώσης της περιοχής, καθώς και λόγω του ότι αρκετοί από αυτούς γνώριζαν σε διαφορετικό βαθμό τη βουλγαρική γλώσσα. Πολλοί Έλληνες Μακεδόνες διακρίθηκαν ως αποτελεσματικοί οπλαρχηγοί και ειδικοί του αντισυμβατικού πολέμου, όπως ο Βαγγέλης Στρεμπενιώτης, ο Δημήτριος Στάγκας, ο Γεώργιος Σάββας, ο Μιχαήλ Σιωνίδης, ο Ιωάννης Ράμναλης, ο Πέτρος Χρήστου, ο Αντίγονος Χολέρης, ο Χρήστος Στογιαννίδης, ο Περικλής Δράκος, ο Παύλος Ρακοβίτης, ο Γεώργιος Σερίδης, ο Ηρακλής Πατίκας και πολλοί άλλοι. Οι επαναστάτες μαχητές που πολέμησαν για τον Μακεδονικό Αγώνα έγιναν γνωστοί στους Έλληνες ως Μακεδονομάχοι.

Τα γραφεία του Μακεδονικού Κομιτάτου συστεγάζονταν με τα γραφεία της εφημερίδας Εμπρός, στην οδό Σοφοκλέους 3, κάτι που εξασφάλιζε προβάδισμα της εφημερίδας σε ό,τι αφορούσε τα γεγονότα της Μακεδονίας.