Ατόλη

Στο κέντρο τους βρίσκεται λιμνοθάλασσα, η διάμετρος της οποίας μπορεί να είναι άνω των 75 χιλιομέτρων. Τέτοια νησιά απαρτίζουν και ολόκληρα κράτη, όπως οι Μαλδίβες, το Τουβαλού, η Γαλλική Πολυνησία και ο Άγιος Βικέντιος & Γρεναδίνες, κυρίως στον Ειρηνικό και τον Ινδικό ωκεανό.

 

Αναφορικά με το σχηματισμό των ατολών, οι επιστημονικές έρευνες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η σύνθεσή τους δεν είναι πάντα η ίδια.

Στις πιο πολλές περιπτώσεις κάτω από ένα λεπτό στρώμα κοραλλιών βρίσκεται συνήθως ένα υπόστρωμα από ιζηματογενή ή εκρηξιγενή πετρώματα. Αυτό σημαίνει ότι, η ατόλη στηρίζεται πάνω σε ηφαιστειακό κρατήρα κάτω από το βυθό. Σε άλλες περιπτώσεις η σύνθεσή της είναι νεκρά κοράλλια και απολιθωμένα λείψανα του Τριτογενούς.

Η θεωρία του Δαρβίνου για τις ατόλες

Σύμφωνα με το Δαρβίνο, η βάση των ατολών είναι ένα ηφαιστειογενές νησί. Αρχικά σχηματίζονται μικροί κοραλλιογενείς σκόπελοι και έπειτα ένας σκόπελος-φράγμα. Ο σχηματισμός της κυρίως ατόλης θα επιτευχθεί όταν το νησί βυθιστεί ολόκληρο στο νερό και θα συνεχίζει να αναπτύσσεται προς την επιφάνεια. Η δομή των πολυάριθμων ατολών δικαιολογεί τη θεωρία αυτή του Άγγλου φυσιοδίφη. Γεωτρήσεις που έγιναν, έδειξαν ότι, υπάρχει στερεό νησιωτικό υπόβαθρο.

Ωστόσο, δε δικαιολογούνται έτσι όλα τα ατολικά συγκροτήματα. Σύμφωνα με άλλη θεωρία, ατόλες σχηματίζονται εκεί όπου υποχωρεί η στάθμη των ωκεανών. Ορισμένοι πιστεύουν πως, τα πρώτα στηρίγματα των ατολών ήταν νησιά, τα οποία διαβρώθηκαν από την ενέργεια της θάλασσας σε βαθμό τέτοιο, ώστε η επιφάνειά τους βρέθηκε κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας (η οποία τότε ήταν χαμηλότερη της σημερινής). Έτσι, όταν η επιφάνεια της θάλασσας άρχισε να ανυψώνεται, αναπτύχθηκαν οι ατόλες.

Στην ατόλη ζουν έντομα, καρκινοειδή, γαστερόποδα και θαλασσοπούλια. Κάτω από τις πέτρες μέσα σε λάκκους, όπου υπάρχει λιγοστό νερό, ζουν αχινοί. Επίσης, στον δακτύλιο της ατόλης (ξηρά) υπάρχουν σκελετοί κοραλλιών.

Το μέρος της ατόλης που είναι πάνω από την επιφάνεια του θαλασσινού νερού περιβάλλεται από κοκοφοίνικες. Η επιφάνεια προς τη λιμνοθάλασσα κατεβαίνει ομαλά και συνεχίζεται κάτω από τα νερά, σε αντίθεση με τις εξωτερικές ακτές, οι οποίες παρουσιάζουν απότομη κατωφέρεια προς τη θάλασσα. Γλυκό νερό δεν υπάρχει και τα φυτά απορροφούν θαλασσινό.

• Εγκυκλοπαίδεια Παιδεία, εκδ. Μαλλιάρης-Παιδεία, τόμος 4, σελ. 287-88.