Беларуская Сістэма Мер
Беларуская сістэма мер — неметрычная сістэма мер, якая ўжывалася ў Вялікім княстве Літоўскім, а пэўны час пасля раздзелаў Рэчы Паспалітай — і на былых землях ВКЛ.
- Адлегласць і даўжыня
- міля = 5 вёрст
- вярста = 798 сажняў = 1559,7 м
- вялікая вярста = 1000 сажняў = 1948,8 м
- сажань = 3 локці = 6 стоп = 72 цалі = 194,88 см
- локаць = 2 стапы = 24 цалі = 64,96 см
- стапа = 12 цаляў = 32,5 см
- цаля = 2,7 см
- гоні (гон) = 80—100 м (мера ніколі не была афіцыйнай)
- стая = каля 80 м
- страленне (стрэльбішча) = 60—70 м
- шнур (даўжыні) = 75 локцяў = 48,7 м
- прут (даўжыні) = 7,5 локця = 4,87 м
- прэнцік (даўжыні) = 48,7 см
- Плошча і пазямельныя вымярэнні
- валока = 30 маргоў = 9000 кв. прутоў = 67 500 кв. локцяў = 21,36 га
- морг = 3 кв. шнуры = 0,71 га
- кв. шнур = 100 кв. прутоў = 0,237 га
- кв. прут (прэнт) = 100 кв. прэнцікаў = 23,7 м²
- кв. прэнцік = 0,237 м²
- франконскі большы лан = 50 маргоў = 35,5 га
- франконскі меншы лан = 40 маргоў = 28,4 га
- нямецкі лан = 43 маргі = 30,5 га
- польскі кмецкі большы лан = 21 морг = 14,91 га
- польскі кмецкі меншы лан = 6 маргоў = 4,26 га
- польскі кмецкі большы лан = 21 морг = 14,91 га
- рэвізскі лан = 30 маргоў = 21,36 га
- хелмінскі (кракаўскі) лан = 90 маргоў = 63,9 га
- Сыпкія рэчывы і вадкасці
- віленская бочка (для сыпкіх рэчываў) = 4 чвэрці (карцы) = 8 асьмін = 16 шаснастак = 72 вялікія гарцы = 144 малыя гарцы = 406,7 л
- бочка (для вадкасці) = 4 чвэрці (карцы) = 12 чашаў = 144 малыя гарцы = 288 паўгарцаў = 376 квартаў = 752 паўкварты = 406,54 л
- паўбочак = 8 чвэрцяў (карцоў) = 813 л
- вядро = 4 гарцы = 11,28 л
- Пінск 16 ст.:
- вядро = 2 ліпечні = 20 каўшоў
- ліпечня = ½ вядра = 10 каўшоў
- коўш = 1/20 вядра
- Берасце 16 ст.?:
- вядро = 2 ручкі
- ручка = ½ вядра
- Пінск 16 ст.:
- малы (шынковы) гарнец = 2,8237 л
- цэхавы гарнец = 5,6474 л
- кварта = ¼ гарца = 0,7057 л
- чвэрць (карэц) = ¼ бочкі = 2 асьміны = 36 гарцаў = 102 л
- лукно = 10 пудоў
- мядніца = 12 гарцаў
- салянка = 1/6 бочкі = 67,75 л
- чаша = 12 гарцаў = 33,84 л
- стары шанак = 48 гарцаў
- лаштавы шанак = 24 гарцы
- лашт = 8 віленскіх бочак
- Маса (вага)
- беркавец (цэнтнар) = 5 камянёў = 200 фунтаў = 74,96 кг
- камень = 40 фунтаў = 14,993 кг
- фунт = 32 лоты = 374,82 г
- лот = 1/32 фунта = 11,71 г
- пуд = 40—50 фунтаў
- бязмен = 5—6 фунтаў = 1,87—2,24 кг
- кантар = 100 фунтаў = 37,84 кг
- ока = 3 фунты = 1,02 кг
- грыўна = 195,5 г
- кап (вашчаны пуд) = 12 пудоў
- літра = 280,8 г
- пундзель = 25 фунтаў = 9,24 кг
- Лікавыя адзінкі
- капа = 60
- сорак = 40
- пара = 2
- саха (валы, нарогі для сох) = 2
- пасма = 30 нітак
- лібра = 25 аркушаў паперы
- рэз = 20 лібраў = 500 аркушаў паперы
- тузін, тахер = 12
- фаска = 500
- паўчварта (гістар. полчварта) = 3,5 (напрыклад, грашовых адзінак)
Зноскі
Літаратура
- Скурат К. У. Метралогія // Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т. 7. Манцякі — Паддубічы / Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1973. — 608 с.: іл., карты. С.159.
- Сементовский А. М. (сост.) О мерах и весе, употребляемых в Витебской губернии, Витебск, 1874.
- Гольдштейн С. М. Польско-литовские древности, Спб, 1913.
- Скурат К. У. Метрычная сістэма на Беларусі, Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. — № 3. — Мн.: Полымя, 1971. — ISSN 0131-2669
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
This article uses material from the Wikipedia Беларуская article Беларуская сістэма мер, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Матэрыял даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначана іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.