Ямғыр Тәңреһе
Ямғыр — башҡорт мифологияһында ямғырҙың рухы, эйәһе, тәңреһе.
Ямғыр саҡырыу йолаһын башҡарыу
Башҡорттарҙа ямғыр сәбәбен Ямғыр тәңреһе менән бәйләгәндәр. Уны Ямғыр, Ямғыр эйәһе, Ямғыр хужаһы тигәндәр. Элек-электән башҡорттарҙа ямғыр саҡырыу һәм ямғыр туҡтатыу йолалары таралған булған. Был йола һәм ғөрөф-ғәҙәттәр халыҡ ижады әҫәрҙәрендә сағылыш тапҡан һәм әлеге көнгәсә йәшәп килә. Мәҫәлән, әгәр бик оҙаҡ ямғыр булмаһа, Теләккә сығыу йолаһын атҡарғандар. Теләктән һуң Ямғыр тәңреһенә ҡорбан салалар. Бында мотлаҡ ҡара төҫтәге мал һуйғандар. Был йола балалар фольклорында ла бар. Мәҫәлән:Ямғыр, яу, яу, яу!|
|
|
Ямғыр саҡырыу йолаһы Ҡөрьәндән сүрә уҡыу, ямғыр тәңреһе хөрмәтенә алғыштар әйтеү менән оҙатылған. Алғыштарҙан һуң бер-береһенә һыу һибешкәндәр, кемделер шаяртып һыуға ташлағандар. Йола һыуға ҡара ҡаҙан (Ырымбур өлкәһендә һары самауыр) һалыу менән тамамланған. Был эш-хәрәкәттәрҙең барыһы ла боронғо Ямғыр тәңреһенә ҡорбан килтереү йолаһының өлөштәре булып тора. Ямғыр саҡырыу өсөн Ямғыр теләге, теләккә сыгыу йолаһынан тыш, башҡорттар Ямгыр бутҡаһы, зыяратҡа ҡырҡ бер күнәк йә ҡырҡ бер сүмес һыу ҡойоу, йылғаға ат башы һөйәген, йәйташ тигән ваҡ таш йә ҡош бөрләтәүенән алынған таш төшөрөү, ҡайын ағасына таҫтамал элеү кеүек ғөрөфтәрҙе атҡарған. Был сараларҙың барыһы ла асыуланмаһын һәм шифалы ямғыр ебәрһен өсөн Ямғыр тәңреһенә бағышланған. Оҙайлы ямғырҙарҙы туҡтатыу өсөн Аҡ теләк йолаһы ойошторолған. Йола өсөн аҡ төҫтәге мал һуйылған. Белорет районы башҡорттары ямғырҙы туҡтатыу өсөн йәйташ тигән йола ташын ауылдан йыйылған май менән майлаған. Бынан тыш, Инйәр йылғаһы төбөнән ямғыр саҡырғанда һалған ташты алғандар. Шулай итеп, ямғырҙы саҡырыу һәм туҡтатыу йолалары күп төрлө һәм Ямғыр эйәһе, Ямғыр тәңре башҡорт мифологияһында айырым урын биләүен күрһәтә. Ямғыр һүҙе тураһында һөйләгәндә, ул бөтә төрки телдәрендә осрай башҡорт теленең боронғо лексик ҡатламына ҡарай. Ул дөйөм төрки jaamur-jamaur (ямғыр) һүҙенә барып тоташа.
Иҫкәрмәләр
Шулай уҡ ҡарағыҙ
Һылтанмалар
Әҙәбиәт
- Ф.;.Хисамитдинова. Башҡорт мифологияһы. — Өфө: Ғилем, 2002. — С. 393. — 410 с. — ISBN ISBN 5-7501-0299-8.
- И.Ғ.Ғәләүетдинов. Балалар фольклоры: Бала саҡ — уйнап-көлөп үҫер саҡ. — Өфө, Башҡортостан: «Китап», 1994. — С. 134. — 160 с. — ISBN ISBN 5-295-01280-8.
This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Ямғыр тәңреһе, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.