یوخاری قان فیشاری

یوخاری قان فیشاری معمولاً علامتلرین اولماسی ندن اولور. آمما اوزون مودّت عرضینده قان نثرینین چوخلوغونا گؤره، کوروناریتیرلار مریضلیک، سسک، اۆرک شیکلی، آتریال فبریلاسیون، پردیزیال آرتریالری بیماری، گؤزو گؤرمک، کرونیک گورونجو و دیمنسییا خطر فاکتورودور.

Hypertension
آیری دیللر	Arterial hypertension, high blood pressure
Automated arm blood pressure meter showing arterial hypertension (shown a systolic blood pressure 158 mmHg, diastolic blood pressure 99 mmHg and heart rate of 80 beats per minute)
ایختیصاص	Cardiology
علامتلر	None
عاریضه‌لر	Coronary artery disease, stroke, heart failure, peripheral arterial disease, vision loss, chronic kidney disease, dementia
سببلری	Usually lifestyle and genetic factors
ریسک فاکتورلاری	Excess salt, excess body weight, smoking, alcohol
تشخیص اوصولو	Resting blood pressure  130/80 or 140/90 mmHg
موعالیجه	Lifestyle changes, medications
سیخیلیق	16–37% globally
اؤلوملر	9.4 million / 18% (2010)

یوختری قان فیشارلاری بیرینجی (بؤیله لی) یا دا ثانویه یوخاری فیشارلار (هپرتونیا) اولاراق طبقه بندی اولونور. 90-95٪ اوْیونلارین اساسین دا دیر، اوْیوملوک طرزین و ژنیتیک فاکتورلارین اساسینا گؤره قانلی اوجا فشارینی دئییر. بو خطرده اولان فاکتورلار، دوز و یا بدنین آغیرلاییش، تاماکا توتماق و الکول ایستیفاده سی دیر. قالان 5-10% داکی کیسلری ثانوی اونوتما قانین فشارینا، یا دا کرونیک بالیغی مرضینه، بالیغی آرتیری نین سینگیلمه سینه، ایندوکرین ایختلالینه، یا دوغومون قاباغی آلما قرصلرینین ایستیفاده سینه گؤره بیلینن اونوتماقانین فیشارینا گؤره طبقه بندی اولونور.

قان فیشارینی ایکی اؤلچو، سیستولک و دیاستولک فیشارلار، یعنی هر دو طرفین ایستیفاده ائتمه لی اوْلماسی ایله گؤستریرلر. یاشاماقدا اولان دوغال قانین فیشارینین چوخو بؤیوکلر اوچون 100-130 میلی متر ذئبق (mmHg) سیستول و 60- 80 mmHg دیاستولک لیک لیک لری آراسین دا دیر. یاشاماقدا قانین فیشارینین 130/ 80 و 140/ 90 mmHg دن یا دا اوندان اوستون اولماسی، اکثر بؤیوکلر اوچون، اوجا قان فشارینین گؤستریلیشی دیر. اوشاقلارا فرقلي سايلار دئییلیر. ۲۴ ساعات عرضینده قان نثرینین آباژولاتورلوغو قان نثرینی اؤلچمک، آفسدا قان نثرین اؤلچمکدن داها دوغرو گؤرونور.

یاشاییش طرزینی دَییشدیرمک و دارو الده ائتمک قان فیشارینی آلچایا بیلر و ساغلیق داورلیغی خطرینی آزالدیر. یاشام طریقه سینده کی ایستیفاده لرین ساییندا، وزن ائتمه، بدن حرکتی، دوز آلماسی، الکول آلماسی و ساغلام بیر رژیم دن باشقا ایستیفاده لری ده شامل دیر. اگر یاشاییش طرزین دَییشدیرمه سی کافی اولمازسا، قان فشارینا دارالاشماکلار ایستیفاده اولونور. اوچ دوايا قدر 90%-ده اينسانلارين قان نري نظرده توتولور. معتدل درجه ده اوجا قان فشارینین (< 160/100 mmHg) داروايشلارلا درمان ائتمه سی، یاشاماق مۆمکنی نین یاخشیلاشماسی ایله باغلی دیر. 130/ 80 mmHg و 160/100 mmHg آراسین دا اولان قان نریسی نین درمانین تأثیری داها دا آجی دئییل، بعضی آراشدیرمالار دا فایدالی و اؤزگه لر ده آجی فایدالی اولدوغونو آچیقلاییب. ارتفاعلی قان فشاری دونیا دا کیمی 16 و 37% جمعیتین اوستونه تأثیر گؤستریر. 2010-جی ایلده هیپرتونسیا بوتون اؤلوملرین ۱۸%-ینه (قوماردا ۹.۴ میلیون) ندن اولدوغو اعتین ائدیلیب.