Наполеон
Наполео́н I Бонапа́рт (корс.
Napulione Buonaparte, итал. Napoleone Buonaparte, пар. Napoléon Bonaparte [napoleˈɔ̃ bɔnɑˈpaʁt]; 15 август 1769, Аяччо, Корсика — 5 май 1821, Лонгвуд, Мукъадасай Гьеленал чӀинкӀиллъи) — паранс рагъулав ва политикияв санатчи, Паранс революциялъул заманалда цӀар жиндир арав ва революциониял рагъазда чанго битӀ ккараб кампаниялъе нухмалъи гьабурав. Гьев хӀакъикъаталда вукӀана Паранс республикаялъул лидерлъун тӀоцевесев консул хӀисабалда 1799-даса 1804-де щвезегӀан. Наполеон I гӀадин гьев вукӀана парансазул императорлъун (пар. Empereur des Français) 1804-даса 1814-де щвезегӀан ва хадув 1815 соналъги. . Наполеон тӀад вукӀана европаялъулал ва дунялалъулал ишазда анцӀабгониги соналъ, наполеониял рагъазулӀ Франсияги чанго коалициязде данде бачун. Гьев бергьана гьел рагъазул гӀемерисезда, гьес гьабуна империя, жиндир кверщаликь континенталияб Европа букӀараб 1815 соналъ-лъагӀан. Гьев вукӀана тарихалда жанир бищун кутакал бодул церехъабазул цоявлъун, гьесул рагъулал кампаниял лъазарула рагъулал школабазда тӀолго дунялалдаго. Наполеонил сиясияб ва маданияб ирс нахъе хӀутӀана, ва гьев ккола дунялалъул тарихалда бищун машгьурал церехъабазул цоявлъун.
| Наполеон I Бонапарт | ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| пар. Napoléon Bonaparte итал. Napoleone Buonaparte корс. Napulione Buonaparte | ||||||||||||||||||||||||||||
 Император Наполеон Тюилриялда жиндирго кабинеталъув, Жак-Луи Давидица бахъараб шаклу, 1812 | ||||||||||||||||||||||||||||
.svg) | ||||||||||||||||||||||||||||
 1-в Парансазул император 2.svg){kind=small} | ||||||||||||||||||||||||||||
| 18 май, 1804 — 6 април, 1814 20 март — 22 июн, 1815 Наполеон I / пар. Napoléon Ier | ||||||||||||||||||||||||||||
| Коронация | 2 декембер, 1804, Нотр-Дам | |||||||||||||||||||||||||||
| Цевесев | титул гӀуцӀана; гьев живго Франциялъул республикаялъул тӀоцевесев консул хӀисабалда | |||||||||||||||||||||||||||
| Хадусев | Наполеон II | |||||||||||||||||||||||||||
| Варис | 1) Жозеф (1811 соналде щвезегӀан) 2) Наполеон Франсуа | |||||||||||||||||||||||||||
 Рейналъул цолъиялъул протектор | ||||||||||||||||||||||||||||
| 12 июл, 1806 — 4 новембер, 1813 | ||||||||||||||||||||||||||||
| Цевесев | хъулухъ гӀуцӀана; Франц II Мукъадасаб Румаб империялъул ахирисев император гӀадин | |||||||||||||||||||||||||||
| Хадусев | хъулухъ хвезабуна; Франц I Герман цолъиялъул президент гӀадин | |||||||||||||||||||||||||||
 Италиялъул къирал ,_round_shield_version.svg){kind=small} | ||||||||||||||||||||||||||||
| 17 март, 1805 — 6 април, 1814 | ||||||||||||||||||||||||||||
| Коронация | 26 май, 1805, Миланалъул катедрал | |||||||||||||||||||||||||||
| Цевесев | хъулухъ гӀуцӀана; гьев живго Итал республикаялъул Президент хӀисабалда; Карл V Италиялъул ахирисев титулярияв къирал гӀадин | |||||||||||||||||||||||||||
| Хадусев | хъулухъ хвезабуна; Виктор Эммануил II | |||||||||||||||||||||||||||
 Швейцариялъул конфедерациялъул медиатор | ||||||||||||||||||||||||||||
| 19 фебруар, 1803 — 29 декембер, 1813 | ||||||||||||||||||||||||||||
| Цевесев | хъулухъ гӀуцӀана | |||||||||||||||||||||||||||
| Хадусев | хъулухъ хвезабуна | |||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small} Итал республикаялъул президент .svg){kind=small} | ||||||||||||||||||||||||||||
| 26 январ, 1802 — 17 март, 1805 | ||||||||||||||||||||||||||||
| Вице-президент | Франческо Мелци д'Эрил | |||||||||||||||||||||||||||
| Цевесев | хъулухъ гӀуцӀана | |||||||||||||||||||||||||||
| Хадусев | хъулухъ хвезабуна; гьев живго Италиялъул къирал хӀисабалда | |||||||||||||||||||||||||||
 Данцигалъул республикаялъул протектор  | ||||||||||||||||||||||||||||
| 21 юл, 1807 — 2 январ,1814 | ||||||||||||||||||||||||||||
| Цевесев | хъулухъ гӀуцӀана | |||||||||||||||||||||||||||
| Хадусев | хъулухъ хвезабуна | |||||||||||||||||||||||||||
| Паранс ресбуликаялъул тӀоцевесев консул  | ||||||||||||||||||||||||||||
| 12 декембер, 1799 — 18 май, 1804 | ||||||||||||||||||||||||||||
| Цевесев | хъулухъ гӀуцӀана | |||||||||||||||||||||||||||
| Хадусев | хъулухъ хвезабуна; гьев живго парансазул император хӀисабалда | |||||||||||||||||||||||||||
| Гьави | 15 август 1769 Аяччо, Корсика | |||||||||||||||||||||||||||
| Хвей | 15 мая 1821 (51 сон) Лонгвуд | |||||||||||||||||||||||||||
| Вукъараб бакӀ | Инвалидазул рукъ, Париж, Франсия | |||||||||||||||||||||||||||
| Тухум | Бонапартал | |||||||||||||||||||||||||||
| Эмен | Карло Буонапарте | |||||||||||||||||||||||||||
| Эбел | Летиция Ромалино | |||||||||||||||||||||||||||
| Лъади | Жозефина Богарне ва Мария-Луиза Австрияй | |||||||||||||||||||||||||||
| Лъимал | 2-б ригьиналда вас: Наполеон II ригьиналда гурел вас: Шарль Леон Денюэль, Александр Валевский | |||||||||||||||||||||||||||
| Лъайщвей | Рагъулаб школа | |||||||||||||||||||||||||||
| Дин | Католицизм ва деизм | |||||||||||||||||||||||||||
| Автограф |  | |||||||||||||||||||||||||||
| Монограмма |  | |||||||||||||||||||||||||||
| Шапакъатал |
| |||||||||||||||||||||||||||
| Рагъулаб хъулухъ | ||||||||||||||||||||||||||||
| Рагъулаб цӀар | Бригадияв генерал | |||||||||||||||||||||||||||
| Рагъал | Наполеониял рагъал | |||||||||||||||||||||||||||
Наполеон гьавуна Корсика чӀинкӀиллъиялда Франсиялъул къиралаталъ гьеб аннексинабун хадув. Паранс армиялда хъулухъ гьабулев гьес 1789 соналъ Паранс революциялъул рахъ ккуна ва гьелъул идеалал жиндирго гӀагараб Корсикаялда тӀиритӀизаризе гӀамал гьабуна. Гьев армиялда хекко эххеде вахана бетӀерлъуда букӀараб Паранс директория, данде рахъарал роялисталги къинарун, хвасар гьабун хадув. 1796 соналъ гьес байбихьана рагъулаб кампания австеразде ва гьезул рахъ ккурал италазде данде, ккуна кӀвар бугел бергьенлъаби ва лӀугьана миллияв бахӀарчилъун. КӀиго соналдаса гьес нухмалъи гьабуна Египеталде рагъулаб экспедициялъе, гьеб лӀугьана гьесие сиясияб хӀакимлъи-къуваталде трамплинлъун. 1799 соналъул новембералда гьес гьабуна пачалихъияб хиса-свери, ва гьев лӀугьана Республикаялъул тӀоцевесев консуллъун. Ингилисазулгун дандеккунгутӀабаз 1805 соналъ парансал дандчӀвазаруна Лъабабилеб коалициялъул рагъгун. Наполеоница щущазабуна гьеб коалиция Улмалъул кампаниялда ва Австерлицалъул рагъда росарал бергьенлъабаз, жал сабаблъун Мукъадасаб Румаб империяги биххарал. 1806 соналъ континенталда цӀикӀкӀунеб бугеб паранс асаралъги къуваталъги Пруссиялда ургъел чӀвайдал, Ункъабилеб коалиция цолъана гьесде данде. Наполеоница Пруссия къезабуна Йеналда ва Аверштедталда рагъазулӀ, КӀудияб армия (Grande Armée) тӀаде кӀанцӀана Бакъбаккул Европаялде, гъурана гӀурус армия 1807 соналъул юналъ Фридландалда ва тӀамуна Ункъабилеб коалициялъул къурал пачалихъал Тилзиталъул къотӀи къабул гьабизе. КӀиго соналдаса австерал цӀидасанги рахъана парансазде данде Щуабилеб коалициялъул рагъда, амма Ваграмалда рагъулӀ бергьенлъиги босун, Наполеоница Европаялда тӀад жиндирго кверщел щулалъизабуна.
Континенталияб система гӀатӀилъизабиялъул хьулазда, гьес эмбарго лъуна Британилде данде, Наполеон тӀаде кӀанцӀана Иберияб бащдабчӀинкӀиллъиялде ва жиндирго вац Джозеф лъазавуна Испаниялъул къираллъун 1808 соналъ. Испанал ва португалал данде рахъана БащдабчӀинкӀиллъиялъул рагъда, Наполеонил маршалзаби къезари жиндир кулминациялъул лӀугьараб. 1812 соналъул риидал Наполеоница байбихьана Россиялде тӀадекӀанцӀи. Гьелда хадуб букӀараб кампания лӀугьана Наполеонил КӀудияб армиялъул катастрофияб нахъе къаялъул нугӀлилъун. 1813 соналъ Пруссия ва Австрия гъорлӀжурана Россиялъул къуваталгун Франсиялде данде АнлӀабилеб коалициялда. Бихха-хочараб рагъулаб кампания сабаблъана кӀудияб коалиционияб армиялъ 1813 соналъул октобералда Лепцигалъул рагъулӀ Наполеон къезавиялъе. Коалиция тӀадекӀанцӀана Франсияле, гьелъ кверде босана Париж, Наполеонида тахидаса инкарги гьабизабуна 1814 соналъул априлалда. Гьев витӀана Корсикаялда ва Италиялда гьоркьоб бугеб Элба чӀинкӀиллъиялде. Франсиялда Бурбонал нахъруссинаруна хӀакимлъуде. Амма 1815 соналъул фебруаралда Наполеоница, Элбаялдасаги лӀутун, Франсия цӀидаса жиндирго кверщаликье босана (нусго къо). Данде рукӀараз гӀуцӀана Анкьабилеб коалиция, жинца 1815 соналъул юналда Ватерлооялъул рагъулӀ Наполеон къезавурав. Британаз гьев витӀана рикӀкӀада Атлантикаялда бугеб Мукъадасай Гьеленал чӀинкӀиллъиялде, ва гьенив 1821 соналъ гьев хвана 51 сон барав чи. Наполеоница кӀудияб асар гьабуна гьанжесеб дунялалъе, жинцаго рахъарал гӀемерисел пачалихъазда либералиял реформаби тӀоритӀулаго, хасго Нидерландазда, Швейцариялда, гьанжесеб Италиялъул ва Германиялъул цо-цо бутӀабазда. Гьес тӀобитӀулаан либералияб политика Франциялдаги БакътӀерхьул Европаялдаги..
Баянкьелал
Цитатаби
МугъчӀваял
Биографиял цӀех-рехелал
- Abbott, John (2005). Life of Napoleon Bonaparte. Kessinger Publishing. ISBN 978-1-4179-7063-6.
- Bell, David A. (2015). Napoleon: A Concise Biography. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-026271-6. only 140pp; by a scholar
- Blaufarb, Rafe (2007). Napoleon: Symbol for an Age, A Brief History with Documents. Bedford. ISBN 978-0-312-43110-5.
- Chandler, David (2002). Napoleon. Leo Cooper. ISBN 978-0-85052-750-6.
- Cronin, Vincent (1994). Napoleon. HarperCollins. ISBN 978-0-00-637521-0.
- Dwyer, Philip (2008a). Napoleon: The Path to Power. Yale University Press. ISBN 9780300137545.
- Dwyer, Philip (2013). Citizen Emperor: Napoleon in Power. Yale University Press. ASIN B00GGSG3W4.
- Englund, Steven (2010). Napoleon: A Political Life. Scribner. ISBN 978-0-674-01803-7.
- Gueniffey, Patrice. Bonaparte: 1769–1802 (Harvard UP, 2015, French edition 2013); 1008 pp.; vol 1 of most comprehensive recent scholarly biography by leading French specialist; less emphasis on battles and campaigns excerpt; also online review
- Johnson, Paul (2002). Napoleon: A life. Penguin Books. ISBN 978-0-670-03078-1.; 200 pp.; quite hostile
- Lefebvre, Georges (1969). Napoleon from 18 Brumaire to Tilsit, 1799–1807. Columbia University Press. influential wide-ranging history
- Lefebvre, Georges (1969). Napoleon: from Tilsit to Waterloo, 1807–1815. Columbia University Press. ISBN 9780231033138.
- Lyons, Martyn (1994). Napoleon Bonaparte and the Legacy of the French Revolution. St. Martin's Press.
- Markham, Felix (1963). Napoleon. Mentor.; 303 pp.; short biography by an Oxford scholar online
- McLynn, Frank (1998). Napoleon. Pimlico. ISBN 978-0-7126-6247-5. Халип:ASIN.
- Roberts, Andrew (2014). Napoleon: A Life. Penguin Group. ISBN 978-0-670-02532-9.
- Thompson, J.M. (1951). Napoleon Bonaparte: His Rise and Fall. Oxford U.P., 412 pp.; by an Oxford scholar
Тарихиял иццал
- Babelon, Jean-Pierre, D'Huart, Suzanne and De Jonge, Alex. Napoleon's Last Will and Testament. Paddington Press Ltd. New York & London. 1977. ISBN 0-448-22190-X.
- Broadley, A. M., and J. Holland Rose. Napoleon in caricature 1795–1821 (John Lane, 1911) online, illustrated
- Gourgaud, Gaspard (1903) [1899]. Talks of Napoleon at St. Helena. Translated from the French by Elizabeth Wormeley Latimer. Chicago: A.C. McClurg.
Тариххъвая ва ракӀалде щвей
- Broadley, Alexander Meyrick (1911). Napoleon in Caricature 1795-1821. John Lane, 1911 Caricature.
- Dwyer, Philip G. (2004). "Napoleon Bonaparte as Hero and Saviour: Image, Rhetoric and Behaviour in the Construction of a Legend". French History. 18 (4): 379–403. doi:10.1093/fh/18.4.379.
- Dwyer, Philip (2008b). "Remembering and Forgetting in Contemporary France: Napoleon, Slavery, and the French History Wars". French Politics, Culture & Society. 26 (3): 110–22. doi:10.3167/fpcs.2008.260306.
- Englund, Steven. "Napoleon and Hitler". Journal of the Historical Society (2006) 6#1 pp. 151–69.
- Geyl, Pieter (1982) [1947]. Napoleon For and Against. Penguin Books.
- Hanson, Victor Davis (2003). "The Claremont Institute: The Little Tyrant, A review of Napoleon: A Penguin Life". The Claremont Institute.
- Hazareesingh, Sudhir (2005). The Legend of Napoleon. excerpt and text search
- Hazareesingh, Sudhir. "Memory and Political Imagination: The Legend of Napoleon Revisited", French History (2004) 18#4 pp. 463–83.
- Hazareesingh, Sudhir (2005). "Napoleonic Memory in Nineteenth-Century France: The Making of a Liberal Legend". MLN. 120 (4): 747–73. doi:10.1353/mln.2005.0119. S2CID 154508777.
- Porterfield, Todd, and Susan Siegfried. Staging Empire: Napoleon, Ingres, and David (Penn State Press, 2006). online review.
Хасал цӀех-рехелал
- Alder, Ken (2002). The Measure of All Things – The Seven-Year Odyssey and Hidden Error That Transformed the World. Free Press. ISBN 978-0-7432-1675-3.
- Alter, Peter (2006). T. C. W. Blanning and Hagen Schulze (ред.). Unity and Diversity in European Culture c. 1800. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-726382-2.
- Amini, Iradj (2000). Napoleon and Persia. Taylor & Francis. ISBN 978-0-934211-58-1.
- Archer, Christon I.; Ferris, John R.; Herwig, Holger H. (2002). World History of Warfare. University of Nebraska Press. ISBN 978-0-8032-4423-8.
- Astarita, Tommaso (2005). Between Salt Water And Holy Water: A History Of Southern Italy. W.W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-05864-2.
- Bell, David (2007). The First Total War. Houghton Mifflin Harcourt. ISBN 978-0-618-34965-4.
- Bordes, Philippe (2007). Jacques-Louis David. Yale University Press. ISBN 978-0-300-12346-3.
- Brooks, Richard (2000). Atlas of World Military History. HarperCollins. ISBN 978-0-7607-2025-7.
- Chandler, David (1966). The Campaigns of Napoleon. New York: Scribner. ISBN 978-0-02-523660-8. OCLC 740560411.
- Chandler, David (1973) [1966]. Napoleon. ISBN 9780841502543.
- Chesney, Charles (2006). Waterloo Lectures:A Study Of The Campaign Of 1815. Kessinger Publishing. ISBN 978-1-4286-4988-0.
- Clausewitz, Carl von (2018). Napoleon's 1796 Italian Campaign. Trans and ed. Nicholas Murray and Christopher Pringle. Lawrence, Kansas: University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-2676-2
- Clausewitz, Carl von (2020). Napoleon Absent, Coalition Ascendant: The 1799 Campaign in Italy and Switzerland, Volume 1. Trans and ed. Nicholas Murray and Christopher Pringle. Lawrence, Kansas: University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-3025-7
- Clausewitz, Carl von (2021). The Coalition Crumbles, Napoleon Returns: The 1799 Campaign in Italy and Switzerland, Volume 2. Trans and ed. Nicholas Murray and Christopher Pringle. Lawrence, Kansas: University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-3034-9
- Connelly, Owen (2006). Blundering to Glory: Napoleon's Military Campaigns. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7425-5318-7.
- Cordingly, David (2004). The Billy Ruffian: The Bellerophon and the Downfall of Napoleon. Bloomsbury. ISBN 978-1-58234-468-3.
- Cullen, William (2008). Is Arsenic an Aphrodisiac?. Royal Society of Chemistry. ISBN 978-0-85404-363-7.
- Dobi.A. 1974. “For the Emperor-Bibliophile, Only the Very Best.” Wilson Library Bulletin 49 (November): 229–33.
- Driskel, Paul (1993). As Befits a Legend. Kent State University Press. ISBN 978-0-87338-484-1.
- Esdaile, Charles J. (2003). The Peninsular War: A New History. Macmillan. ISBN 978-1-4039-6231-7.
- Flynn, George Q. (2001). Conscription and democracy: The Draft in France, Great Britain, and the United States. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-31912-9.
- Fremont-Barnes, Gregory; Fisher, Todd (2004). The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. Osprey. ISBN 978-1-84176-831-1.
- Fulghum, Neil (2007). "Death Mask of Napoleon". University of North Carolina. Архивация оригинал (26 July 2013). Халагьи 4 August 2008.
- Gates, David (2001). The Spanish Ulcer: A History of the Peninsular War. Da Capo Press. ISBN 978-0-306-81083-1.
- Gates, David (2003). The Napoleonic Wars, 1803–1815. Pimlico. ISBN 978-0-7126-0719-3.
- Gill, John H. (2014). 1809: Thunder on the Danube - Napoleon's Defeat of the Habsburgs, Vol. 1. London: Frontline Books. ISBN 978-184415-713-6.
- Godechot, Jacques; эд цгл. (1971). The Napoleonic era in Europe. Holt, Rinehart and Winston. ISBN 978-0-03-084166-8.
- Grab, Alexander (2003). Napoleon and the Transformation of Europe. Macmillan. ISBN 978-0-333-68275-3.
- Hall, Stephen (2006). Size Matters. Houghton Mifflin Harcourt. гь. 181. ISBN 978-0-618-47040-2.
- Harvey, Robert (2006). The War of Wars. Robinson. ISBN 978-1-84529-635-3.
- Hindmarsh, J. Thomas; Savory, John (2008). "The Death of Napoleon, Cancer or Arsenic?". Clinical Chemistry. 54 (12): 2092. doi:10.1373/clinchem.2008.117358. Архивация оригинал (26 December 2010). Халагьи 10 October 2010.
- Karsh, Inari (2001). Empires of the Sand: The Struggle for Mastery in the Middle East, 1789–1923. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-00541-9. (хвараб регӀел)
- Mowat, R.B. (1924) The Diplomacy of Napoleon (1924) 350 pp. online
- O'Connor, J; Robertson, E F (2003). "The history of measurement". St Andrew's University. Халагьи 18 July 2008.
- Poulos, Anthi (2000). "1954 Hague Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict". International Journal of Legal Information (vol 28 ред.). 28: 1–44. doi:10.1017/S0731126500008842. S2CID 159202400.
- Richardson, Hubert N.B. A Dictionary of Napoleon and His Times (1921) online free 489pp
- Roberts, Chris (2004). Heavy Words Lightly Thrown. Granta. ISBN 978-1-86207-765-2.
- Schom, Alan (1997). Napoleon Bonaparte. HarperCollins. ISBN 978-0-06-017214-5.
- Schroeder, Paul W. (1996). The Transformation of European Politics 1763–1848. Oxford U.P. гь. 177–560. ISBN 978-0-19-820654-5. advanced diplomatic history of Napoleon and his era
- Schwarzfuchs, Simon (1979). Napoleon, the Jews and the Sanhedrin. Routledge. ISBN 978-0-19-710023-3.
- Watson, William (2003). Tricolor and crescent. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-97470-1. Халагьи 12 June 2009.
- Sicker, Martin (2001). The Islamic World in Decline: From the Treaty of Karlowitz to the Disintegration of the Ottoman Empire. Greenwood. гь. 99. ISBN 978-0-275-96891-5.
- Wells, David (1992). The Penguin Dictionary of Curious and Interesting Geometry. Penguin Books. ISBN 978-0-14-011813-1.
КъватӀисел регӀелал
Халип:Sister project links
- The Napoleonic Guide
- Napoleon Series
- International Napoleonic Society
- Biography by the US Public Broadcasting Service
- Асаразул автор: Наполеон Project Gutenberg-алда
- Hit the road with Napoleon
Халип:Napoleon Халип:Napoleonic Wars Халип:French Revolution navbox Халип:Imperial House of France (First French Empire) Халип:Bonaparte family Халип:German Confederations 1806–1871 Халип:French Pretenders Халип:Monarchs of France Халип:Monarchs of Germany Халип:French Consulate
This article uses material from the Wikipedia Авар article Наполеон, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Контент рагьараб буго CC BY-SA 4.0 лицензиялда гъоркь, цогидаб бихьизабун гьечӀони. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Авар (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.