Arte Islámicu

Esti artículu forma parte de la serie Islam

Creencies

Práutiques

Xaḥada Salat · Ramadán Zakat · Ḥajj

Testos y lleis

Corán · Sunna · Ḥadiz Fiqh · Xaria · Calam

Hestoria

Hestoria del Islam Espardimientu del Islam Revolución agrícola del islam medieval

Cañes del Islam

Sunismu · Chiísmu Kharijismu · Sufismu

Cultura y sociedá

Arte · Estudios islámicos Filosofía · Calendariu Fiestes · Mezquita

Por arte islámicu conozse l'estilu artísticu desenvueltu na cultura xenerada pola relixón islámica.

L'arte islámicu tien una cierta unidá estilística, debíu al desplazamientu de los artistes, comerciantes, mecenes y obreros. L'emplegu d'una escritura común en tol mundu islámicu y el desarrollu de la caligrafía refuercen esta idea d'unidá. Concedieron gran importancia a la xeometría y a la decoración que podía ser de tres tipos:

• Epigrafía: pente medies de versículos del Corán.
• Lacería: pente medies de llinies enxareyaes formando estrelles o polígonos.
• Ataurique: pente medies de dibuxos vexetales.

N'arquiteutura, crearon edificios con funciones específiques tales como mezquites y madrazes, siguiendo'l mesmu patrón básicu, anque con distintes formes. Práuticamente nun hai arte de la escultura pero les realizaciones d'oxetos de metal, marfil o de cerámica, algamen con frecuencia una alta perfeición téunica. Esiste tamién una pintura y una llume nos llibros sagráu y profanu.

Pa designalo tamién s'aplica incorreutamente el términu arte árabe. Esti error vien de un inexactu usu del so significáu yá que de los dos acepciones del términu árabe, una ye téunica. y polo tanto aplicable a los naturales d'Arabia, ente que la otra ye llingüística, tando en rellación con aquellos que falen la llingua árabe. L'arte musulmano o arte islámico de la Península Ibérica recibe la denominación d'arte hispanomusulmán.

La era islámica, Hégira, empieza l'añu 622, fecha en que Mahoma marcha de La Meca a Medina fuxendo de la intransixencia amosada pola so predicación. A partir d'esa fecha, al par de la fe relixosa, surdieron unes nueves actitúes sociales y polítiques que, en menos d'un sieglu, espandiéronse dende'l golfu de Bengala hasta l'océanu Atlánticu.

L'islam ('sumisión') tien como base un llibru sagráu, el Corán, que recueye la pallabra d'Allah (Dios) revelada a Mahoma, el so mensaxeru o unviáu. La comunicación del mensaxe divín foi realizada en llingua árabe que pasó a convertise nel idioma oficial y nel vehículu d'unidá.

Amás del Corán esiste otra fonte primordial que se conoz col nome de sunna (costume, vezu o manera), rellacionada cola figura del profeta. La sunna configúrase a base de hadiz o conxuntu d'actos o dichos de Mahoma, constituyendo una auténtica ciencia de la tradición.

Tou musulmán (muslim, creyente) tien que realizar cinco manifestaciones o actos nes que se recueyen básicamente'l conteníu dogmático de la relixón y los sos aspeutos de cultu o ritu. Son los conocíos como pilastres del islam: oficiu de fe, oración, ritual, llimosna, ayunu y pelegrinación a la Meca. Cada unu d'ellos tien una especial incidencia nes espresiones artístiques. L'oficiu de fe o sahada (Nun hai más dios que Allah y Mahoma'l so profeta) explicita la non esistencia del conceutu d'encarnación del cristianismu y hinduismu, coles mesmes que proclama que Muhammad ye namái'l mensaxeru de Dios. Ello porta la primacía del mensaxe sobre'l mensaxeru, de la mesma que ye, ensin dulda, la clave pal desarrollu qu'adquier la escritura como motivu decorativu -la epigrafía- dientro del arte islámico. Reflexa, coles mesmes, l'enclín anicónica latente nel islam dende los primeros momentos magar, non por ello, la figuración dexó de cuntar con cierta presencia anque n'ámbitos acutaos. Esti enclín anicónica va favorecer el gran desarrollu de motivos xeométricos y vexetales con un grau d'astracción cada vez mayor que, al par de los epigrafícos, van definir la ornamentación nel arte islámico.

La oración o salat ye'l preceptu según el que los musulmanes tienen d'orar regularmente cinco veces al día. Ello esixe un estáu de llimpieza ritual o abluciones, un espaciu abondu pa prosternarse ya inclinar la cabeza hasta'l suelu y una correuta orientación escontra La Meca. Consecuencia d'estes obligaciones ye la esistencia d'un edificiu, la mezquita (masyid o llugar pa prosternarse) con un muriu qibla onde se topa'l mihrab o nichu que señala la correuta orientación a La Meca. Les mezquites suelen cuntar con un patiu (sahn) nel qu'esiste una fonte (mida) pa les abluciones o llimpieza corporal. Otros elementos acomuñaos son el minbar o especie de púlpitu con graes pal sermón (jutba), la maqsura o acotadura destinada a les autoridaes, el minarete (esquitara) dende que la so azotea'l muecín llama a la oración y tamién utilicen les alfombres d'oración (sayyada) pa mayor llimpieza nel desarrollu de la oración.

La obligación de dar llimosna (zakat) produz nel terrén artísticu la fundación d'instituciones de caridá como madrasas o escueles teolóxiques onde s'enseña'l Corán, maristan o hospitales, hamman o baños y fontes públiques. El ayunu (sawn) mientres el mes de Ramadán, novenu del calendariu llunar islámicu, tien menor trescendencia artística anque puede concretase en ciertos oxetos realizaos pa les fiestes de rotura del ayunu celebraes a la fin del Ramadán.

L'últimu preceptu, la pelegrinación a La Meca (hayy), siquier una vegada na vida, dexa l'intercambiu d'idees ente los países más alloñaos, la producción d'obres especiales como los paños que'l califa unvia añalmente pa cubrir La Kaaba o los certificaos ornamentales de la pelegrinación.

La relixón, con éses constitúi'l gran elementu unificador del ampliu territoriu y el dilatáu marcu temporal -sieglu VII hasta l'actualidá- pol que s'espandió'l islam. Sicasí, este desenvuelvo espaciu- temporal xeneró una enorme variedá de manifestaciones artístiques. Lóxicamente, les condiciones xeográfiques - dende desiertos a zones mesetarias o montascoses- según los factores históricu y los consiguientes sustratos de civilización presistentes en cada ámbitu cultural incidieron de forma decisiva nes espresiones artístiques, determinando la so distinta evolución y les sos distintes peculiaridaes. Sicasí, estos condicionamientos y l'asimilación de traces de toes aquelles cultures coles que foi calteniendo contautu, nun llevó al arte islámico a convertise nuna mera repetición de formes y elementos ayenos. Al contrariu, pente medies de la seleición d'ente un vastu repertoriu y el so usu afechu a la so distinta función, llogró un arte fondamente orixinal.

Los entamos del arte islámico ( sieglos del VII al IX )

Enantes de les dinastíes

Poco se sabe sobre l'arquiteutura enantes de la dinastía Omeya. El primeru y más importante edificiu islámicu ye, ensin dulda, la casa del profeta en Medina. Esta casa, más o menos mítica, foi'l primer llugar onde los musulmanes axuntáronse pa rezar, anque la relixón musulmana cree que la oración puede faese en cualquier llugar.

La casa del profeta tuvo una gran importancia pa l'arquiteutura islámica, yá qu'establez el prototipu de la mezquita de diseñu árabe, formada por un patiu con una sala d'oración hipóstila. Esti modelu, afechu a la oración, nun nació de la nada, podría tar inspiráu pol templu de Husa ( Yeme, sieglu II e.C. ) o pola sinagoga Dura Europos (anovada nel añu 245).Construyida con materiales perecederos (madera y folla), la casa del profeta nun sobrevivió por enforma tiempu, pero ta descrita con detalle nes fontes árabes. Anguaño, la Gran Mezquita de Medina álzase nel llugar onde supuestamente s'atopaba la casa del profeta.

Los primeros oxetos islámicos son bien difíciles d'estremar de los oxetos de dómines anteriores sasánides y bizantines, o yá omeyes. Ello ye que l'islam nació n'efeutu, nes zones onde l'arte paez ser pocu abondosu, pero arrodiaes d'imperios notables pola so producción artística. Ye por ello que, nos entamos del islam, los artistes islámicos utilizaron les mesmes téuniques y los mesmos motivos que los sos vecinos. Conozse, especialmente, una abondosu producción de cerámica ensin rellumu, como lo demuestra un célebre tazón que se caltién nel Muséu del Louvre, que la so inscripción asegúranos que la so fabricación remóntase a la dómina islámica. El tazón provién d'unu de los pocos llugares arqueolóxicos que realiza un siguimientu de la transición ente'l mundu preislámico y l'islam: El de Susa n'Irán.

L'arte omeya

 

So los Omeyes, l'arquiteutura relixosa y civil crez cola introducción de nuevos conceutos y diseños. D'esta miente, el planu árabe, con patiu y sala d'oración hipóstila, conviértese nun pandu-modelu a partir de la construcción, nel llugar más sagráu de la ciudá de Damascu - nel antiguu templu de Xúpiter y nel llugar onde tuvo la Basílica de San Xuan Bautista - de la Gran Mezquita de los Omeyes. L'edificiu foi un importante finxu por que los constructores (y los historiadores del arte) asitiaren ellí la nacencia del planu árabe. Sicasí, recién trabayos de Myriam Rosen-Ayalon suxúrennos que'l planu árabe nació un pocu antes, col primer proyeutu que se fixo pa construyir la Mezquita d'Al-Aqsa en Xerusalén.

La Cúpula de la Roca en Xerusalén ye, ensin dulda, unu de los edificios más importantes de tola arquiteutura islámica, carauterizáu por una fuerte influyencia bizantina ( mosaicos con fondu d'oru, pandu centráu que recuerda'l del Santu Sepulcru ), pero que yá tien elementos puramente islámicos, como'l gran frisu con inscripciones relixoses del Corán. El so modelu nun s'arrobinó, y el que Oleg Grabar considera como'l primer monumentu que foi una gran creación estética del islam, quedó ensin posteridá.

Los Castiellos del desiertu en Palestina ufiértennos muncha información sobre l'arquiteutura civil y militar de la dómina, anque la so función exacta ta entá n'estudiu: ¿parada pa les caravanes, llugares de descansu, residencies fortificaes, palacios con fines políticos que dexaben la xunta ente'l califa y les tribus nómades? Los especialistes esfórciense por afayala, y paez que'l so usu varió en función del llugar onde s'atopen. Anjar foi una ciudá atopada completa y que nos informa sobre un tipu d'urbanismu entá bien cercanu al de l'antigua Roma, con cardu y decumano, como en Ramla.

Amás de l'arquiteutura, los artesanos trabayaben la cerámica, de cutiu non esmaltada, dacuando con un vidráu monocromu tresparente, verde o mariellu, y tamién trabayaron el metal. Sigue siendo bien difícil estremar estos oxetos de los del periodu pre-islámicu, los artesanos reutilizaron elementos occidentales (xamasca vexetal, fueyes de acanto, etc) y sasánidas.

Na arquiteutura como nes artes mobiliarias , los artistes y artesanos omeyes nun inventaron nueves formes o métodos, sinón que reutilizaron de manera bonal les de l'Antigüedá seronda mediterránea ya iranina y afixéronles al so diseñu artísticu, por casu, pente medies de la sustitución na gran mezquita de Damascu de los elementos figurativos que teníen los mosaicos bizantinos, por dibuxos d'árboles y ciudaes. Nos castiellos del desiertu refléxense en particular estos préstamos y adautaciones. L'amiestu de tradición y readaptación de motivos y elementos arquiteutónicos, foi creando, adulces, un arte típicamente musulmano, bultable sobremanera na estética de los arabescos, presente al empar que nos monumentos nos oxetos o nes páxines de los Coranes allumaos.

L'arte Abbasida

 

.

Col desplazamientu de los centros de poder escontra l'este, dos ciudaes que seríen socesivamente capitales del Califatu cobraron gran importancia: Bagdag y Samarra n'Iraq. La ciudá de Bagdag nun pudo ser escavada porque ta cubierta pela ciudá comtemporánea. Conocémosla por delles fontes, que la describen como una ciudá circular en que'l so centru construyir grandes mezquites y palacios. Samarra foi oxetu de delles escavaciones, especialmente d'Ernst Herzfeld y más apocayá d'Alastair Northedge. Creada por al-Mutasim, nel añu 836, toma unos trenta quilómetros ², y tenía amás de munchos palacios, dos grandes mezquites y dellos cuarteles. Abandonada definitivamente a la muerte d'Al-Mutamid nel añu 892 ufiértanos un finxu cronolóxicu fiable.

Samarra apurriónos una gran cantidá de moblame, especialmente estuco que sirvía como decoración arquitectónica y que los sos motivos pueden sirvir pa la datación averada de los edificios.L'estuco tamién s'atopa nel arte moblame dende l'Exiptu tulunida hasta Irán, sobremanera acompañando a la madera na decoración.

L'arte de la cerámica conoció a lo menos dos grandes innovaciones: la invención de la fayenza y la cerámica de rellumu metálicu que van perdurar mientres enforma tiempu dempués de la desapaición de la dinastía. Nel islam, llámase faience a una masa de pasta magrizo, cubierta con un esmalte opacu tratáu con óxidu d'estañu, y decorada. Les imitaciones de porzolana china multiplicáronse entós gracies al óxidu de cobaltu, utilizáu dende'l sieglu VIII en Suse, y que dexa decoraos n'azul y blancu. El repertoriu de motivos ye inda bastante llindáu: motivos vexetales ya inscripciones.

El rellumu metálicu nacería nel sieglu IX, seique pola incorporación a la cerámica d'un productu yá esistente y que yera utilizáu nel vidriu. La cronoloxía d'esta invención y de los primeros sieglos ye bien difícil y dio llugar a munchos discutinios. Los primeros rellumos metálicos seríen policromados, ensin imáxenes y a partir del sieglu X pasaríen a ser figurativos y monocromos, si hemos de creer la opinión más comúnmente aceptada, que se basa, en parte, nel mihrab de la Mezquita de Kairuán. Tamién se producía vidriu tresparente o opacu, decoráu por sopláu nun molde o pente medies de l'adición d'otros elementos. Hai dellos exemplos de talláu de vidriu, el más famosu ye probablemente el tazón de les llebres, que se caltién na ayalga de San Marcos en Venecia., y la decoración arquitectónica nesti material que foi topada en Samarra.

La dómina medieval (sieglu IX – sieglu XV)

Dende'l sieglu IX el poder de la dinastía Abbasida ye desafiáu nes provincies más alloñaes del centru d'Iraq. La creación d'un califatu xiín rival, el califatu de la dinastía Fatimida, siguíu del califatu de los Omeyes d'España, dio cuerpu a esta oposición. Tamién apaecieron pequeñes dinastíes de gobernadores autónomos n'Irán.

España y el Magreb

 

La primer dinastía que s'instaló a España ( o Al-Ándalus ) foi la de los Omeyes d'España. Como'l so nome indica, esti llinaxe baxa del de los grandes Omeyes de Siria, abrasáu nel sieglu IX. La dinastía Omeya n'España foi sustituyida dempués de la so cayida por diversu reinos independientes, los Reis de Taifas (1031 - 1091), pero la producción artística nesti periodu nun difier fundamentalmente tres esti cambéu políticu. A la fin del sieglu XI, dos tribus bereberes tomaron socesivamente'l poder nel Magreb y n'España, entós en plena Reconquista : los almorávides y los almohades del norte d'África, qu'apurrieron la so influyencia magrebí al arte. Sicasí, los reis cristianos fueron reconquistando la España islámica, que quedó amenorgada a la ciudá de Granada nel sieglu XIV cola dinastía Nazarí, que consiguió caltenese hasta l'añu 1492.

 

Nel Magreb, los merinides tomaron l'antorcha de los almohades nel 1196. Dende la so capital Fez participaron en munches espediciones militares, tanto n'España como en Tunicia, d'onde nun pudieron desallugar a los Hafsides, una pequeña dinastía firmemente establecida ellí. Los merinides vieron menguar el so poder a partir del sieglu XV y fueron sustituyíos de forma definitiva pola dinastía Sharifs nel 1549. La dinastía Hafsides gobernó hasta'l so desallugu polos turcos Otomanos nel 1574.

El al-Andalus foi un llugar de gran cultura na dómina medieval. Amás d'importantes universidaes como la d'Averroes, que dexó l'espardimientu de la filosofía y la ciencia desconocida pal mundu occidental, esti territoriu foi tamién un llugar nel que florió l'arte. N'arquiteutura, rescampla la importancia de la Mezquita-Catedral de Córdoba Gran Mezquita de Córdoba, pero esto nun tendría de clisar otros llogros como la mezquita de Bab al-Mardum en Toledo o la ciudá califal de Medina Azahara. Tamién ye especialmente importante'l palaciu de l'Alhambra en Granada. Delles traces caractericen l'arquiteutura d'España: los arco de ferradura derivaos de modelu romanos y visigodos. Los arcos polilobulados, bien habituales y que son típicos de tola dómina islámica. La forma del mihrab, como una pequeña habitación, ye tamién una traza bastante característicu d'España.

 

Ente les téuniques qu'utilizaron pa la fabricación d'oxetos, el marfil foi llargamente utilizáu pa la fabricación de caxes y arques. La pyxide al-Mughira ye una obra maestra, con munches escenes figurativas y difíciles d'interpretar.

Los texíos, de sedassobremanera, fueron na so mayor parte esportaos y pueden atopase en munches ayalgues de les ilesies occidentales envolubrando los güesos de los santos. Na cerámica, predominaron les téuniques tradicionales, sobremanera el rellumu metálicu, que s'usó nes baldoses o nuna serie de vasos conocida como vasos de l'Alhambra.A partir del reináu de les dinastíes magrebíes, tamién hubo un gustu por trabayar la madera, tallada y pintada: el Minbar de la mezquita de Kutubiyya de Marrakech, datáu en 1137, ye unu de los meyores exemplos.

L'arquiteutura d'África del Norte ye relativamente desconocida por falta d'investigación dempués de la descolonización. Les dinastíes almorávides y almohades caracterícense por una busca d'austeridá que s'ejemplifica nes mezquites coles parés desnudes. Les dinastíes merinides y hafsides patrocinaron una arquiteutura bien importante pero pocu conocida y un notable trabayu en madera pintada, tallada y taraceada.

Exiptu y Siria

 

La dinastía Fatimida, que ye una de les poques dinastíes del mundu islámicu chiíta, gobernó n'Exiptu ente'l 909 y el 1171. Nacida en Ifriqiya nel 909, llegó a Exiptu nel 969, onde fundó la ciudá califal d'El Cairu, al norte de Fustat, que siguió siendo un importante centru económicu. Esta dinastía allumó una importante arquiteutura relixosa y profana, que los sos restos inclúin les mezquites d'al-Azhar y al-Hakim, y les muralles d'El Cairu, construyíes pol visir al-BJamali. Tamién foi l'orixe d'una rica producción d'oxetos d'arte nuna amplia gama de los materiales: madera, marfil, cerámica pintada con esmalte brillosu, plata, incrustaciones de metal, vidriu opacu, y sobremanera, cristal de roca. Munchos artistes yeren cristianos coptos, como lo demuestren les numberoses obres con iconografía cristiana. Estos constituyíen la relixón mayoritaria mientres el reináu particularmente tolerante de los fatimitas. L'arte caracterízase por una rica iconografía, qu'esplota enforma la figura humano y animal nes representaciones animaes, que tiende a lliberar d'elementos puramente decorativos, como les manches de color na cerámica esmaltada. Arriquecióse, tanto estilística como téunicamente, al traviés de los sos contactos coles cultures de la cuenca mediterránea, sobremanera Bizanciu. La dinastía fatimita foi tamién la única que produció escultura, de cutiu en bronce.

Coles mesmes, en Siria, asumieron el poder los atabegs, esto ye, los gobernadores árabes de los príncipes selyúcides. Bien independientes, sofitáronse na enemistá ente los príncipes turcos y ayudaron en gran parte a los cruzaos francos. En 1171, Saladín tomó l'Exiptu fatimida, y punxo nel tronu a la efímera dinastía Ayubida. Esti peíodo nun foi bien ricu n'arquiteutura, lo que nun torgar la renovación y meyora de les defenses de la ciudá d'El Cairu. La producción d'oxetos pervalibles nun se detuvo. La cerámica pintada con esmaltes brillosos, y con incrustaciones de metal d'alta calidá siguieron produciéndose y el vidriu esmaltáu surdió a partir del postreru cuartu del sieglu XII, como se ve nuna serie de vasos y botelles d'esti periodu.

 

Los Mamelucos arrampuñaron el poder a los Ayyubidas d'Exiptu nel añu 1250 ya instaláronse nel 1261 en Siria, ganando a los mongoles. Nun son, puramente falando, una dinastía, porque los soberanos nun reinen de padre a fíu: ello ye que los Mamelucos son esclavos turcos lliberaos, que (en teoría ) comparten el poder ente compañeros de llibertá. Esti gobiernu paradóxicu sostúvose cuasi tres sieglos, hasta'l 1517, y dio llugar a una arquiteutura bien abondosu en piedra, compuesta por grandes complexos fechos pa los sultanes o emires, especialmente n'El Cairu. La decoración realízase con incrustaciones de piedres de distintos colores, según con un esquisitu trabayu en madera que consistió n'incrustaciones de motivos xeométricos resplandientes fechos en marquetería. Utilizóse tamién l'esmalte y el vidriu, y lo que ye más importante, les incrustaciones de metal: d'esti periodu data'l Bautisteriu de San Luis, unu de los oxetos islámicos más famosos, realizáu pol oefebre Muhammad ibn al- Zayn

Irán y Asia central

Los Il-khanides

 

So estos pequeños khanes, orixinalmente sometíos al emperador Yuan, pero rápido independizaos, desenvolvióse una rica civilización. L'actividá arquitectónica intensificóse a midida que los mongoles fixéronse sedentarios y siguió tando más o menos marcada poles tradiciones de los nómades, como queda demostráu na orientación norte - sur de los edificios.Sicasí, esiste una importante inflúi persa y la vuelta a les tradiciones yá establecíes, como'l planu iranín. La tumba de Oldjaïtou en Sultaniya foi unu de los monumentos más impresionantes d'Irán, pero lamentablemente ta bien deterioráu y cuasi destruyíu. Tamién, mientres esa dinastía nació l'arte del llibro persa, n'importantes manuscritos como'l Jami al-tawarikh mandáu faer pol visir Rashid al-Din.

Apaecieron nueves téuniques na cerámica, como la de lajvardina, y vense influyencies chines en toles artes.

La Horda d'Oru

 

L'arte d'estos nómades ye bien pocu conocíu. Los investigadores, qu'apenas tán empezando a interesase nellos, afayaron qu'hubo una planificación urbana y una arquiteutura nestes rexones. Desenvolvióse tamién una importante orfebrería y la mayor parte de les sos obres amuesen una fuerte influyencia china. Calteníes nel Muséu del Hermitage de San Petersburgu, apenas empiecen a ser estudiaes.

Foi la tercer invasión de los nómades, la de les tropes de Tamerlán, la que fundó'l tercer gran periodu medieval iranín: el de los Timurides. El desarrollu nel sieglu XV d'esta dinastía, dio llugar al cumal del arte del llibro persa, con pintores como Behzad, y munchos mecenes. L'arquiteutura y l'urbanismu persa, al traviés de monumentos como los de Samarcandasobremanera, esperimentaron igualmente una edá d'oru. La decoración en cerámica y les bóvedes con mocárabes son particularmente impresionantes. Esiste una fuerte influyencia del arte del llibru y de China en tolos demás ámbitos. Ye, en parte, el periodu Timurida el que dio cohesión al arte persa, dexándo-y floriar más tarde nel gran imperiu de los Sefávidas.

Anatolia

Siguiendo nel so impulsu, los turcos seldyúcidas siguieron les sos conquistes hasta Anatolia. Dempués de la batalla de Manzikert en 1071 formaron un sultanatu independiente del de los sos primos iraninos. El so poder paez estendese dende 1243 hasta les invasiones mongolas, pero les monedes siguieron siendo acuñaes colos sos nomes hasta l'añu 1304. L'arquiteutura y los oxetos sinteticen los distintos estilos, tanto d'Irán como de Siria. L'arte del trabayu de la madera va dar obres maestres,y sabemos d'un únicu manuscritu ilustráu que data d'esi periodu.

Los turcomanos, que son nómades na rexón del llagu Van, son bien pocu conocíos. Conócense-yos, sicasí, delles mezquites como la Mezquita Azul de Tabriz y van tener una influyencia decisiva tanto n'Anatolia, dempués de la cayida de los Seldjoukidas de Rum, como n'Irán mientres la dinastía Timurida. N'efeutu, a partir de sieglu XIII, Anatolia taba apoderada por pequeñes dinastíes turcomanes, que decidieron apoderase gradualmente de los territorios bizantinos. Adulces surde una dinastía: la de los Otomanos, los llamaos primeros Otomanos" enantes de 1453. Patrocinaron sobremanera l'arquiteutura, onde se busca la unificación de los espacios pente medies del usu de cúpules. Na cerámica tamién se sentaron les bases pa lo que se convertiría nel arte otomano puramente dichu cola cerámica de Mileto y los primeros azules y blancos anatolios.

India

 

La India, conquistada polos Ghaznévidas y Ghurides nel sieglu IX, nun s'independizó hasta l'añu 1206 cuando los Muizzî o reis-esclavos, llegaron al poder, marcando la nacencia del sultanatu de Delhi. Más tarde, surdieron otros sultanatos competidores en Bengala, Kaxmir, Gujarat, Jawnpur, Malwa y nel norte del Deccan (Bahmanidas).

Alloñáronse gradualmente de les tradiciones perses, dando nacencia a una arquiteutura y un urbanismu orixinales tiñíos de sincretismu col arte hindú. La producción d'oxetos ta pocu estudiada hasta esti momentu, pero sabemos d'un importante arte del llibru. El periodu de los sultanatos termina cola llegada de los Mogoles qu'adulces conquistaron tola rexón.

L'urbanismu, l'arquiteutura y la so decoración

 

L'Arquiteutura adopta munches formes distintes nel mundu islámicu, de cutiu en rellación cola relixón musulmana: la mezquita ye una d'elles, pero la madrasa y los llugares de retiru son tamién edificios típicos de los países del islam afechos a la práutica del cultu.

Los tipos d'edificios varien enforma según los periodos y les rexones. Enantes del sieglu XIII, nel trubiecu del mundu árabe, esto ye, n'Exiptu, en Siria, n'Iraq y en Turquía, cuasi toles mezquites siguen el llamáu pandu árabe, con un gran patiu y una sala d'oración hipóstila, pero que varien descomanadamente na so decoración ya inclusive nes sos formes: nel Magreb les mezquites adoptaron un planu en «T» con naves perpendiculares a la qibla, ente que n'Exiptu y Siria les naves son paraleles. Irán tien les sos propies especificidaes como l'usu del lladriyu y la decoración en estuco y cerámica, l'usu de formes particulares de cutiu tomaes del arte Sasánida como los Iwan ( antoxanes d'entrada abiertos por un gran arcu ) y l'arcu persa. N'España, hai más bien un gustu por una arquiteutura coloriada col usu d'arcos variaos ( de ferradura, polilobulados, etc ).N'Anatolia, so la influyencia de l'arquiteutura bizantina, pero tamién por cuenta d'evoluciones específiques nel planu árabe nesta rexón, construyéronse les grandes mezquites otomanes de cúpula singular y desproporcionada.Na India mogol los planos fuéronse alloñando gradualmente del modelu iranín, destacando enforma nos sos edificios la cúpula bulbosa.

L'arte del llibru

 

EL arte del llibru inclúi tanto la pintura, la encuadernación, la caligrafía y la llume. Esto ye, arabescos y dibuxos nos márxenes y nos títulos.

Estrémase tradicionalmente l'arte del llibru en tres ámbito distintos: Árabe pa los manuscritos sirios, exipcios, de Jezirah, ya inclusive otomanos del Maghgreb (pero éstos tamién pueden ser consideraos por separáu). Persa pa los manuscritos creaos n'Iránsobremanera mientres el periodu mongol. Indiu pa les obres mogolas. Cada unu d'estos ámbitos tien el so propiu estilu, estremáu en distintes escueles, colos sos propios artistes y les sos convenciones. Les evoluciones son paraleles, anque paez evidente qu'hubo influyencies ente les escueles, ya inclusive ente zones xeográfiques, al traviés de los cambeos políticos y los frecuentes desplazamientos de los artistes.

Les llamaes artes « menores »

 

Son conocíes n'Europa como artes menores les artes decoratives. Sicasí, nes tierres del islam, como en munches cultures de fuera d'Europa o antigües, estes artes utilizáronse llargamente con fines más artísticos qu'utilitarios y algamaron tal puntu de perfeición que nun se pueden clasificar como artesanía.Poro, si los artistes islámicos nun s'interesaron na escultura por razones principalmente relixoses, dexáronnos pruebes d'un inxeniu y una maestría notable nes artes del metal, la cerámica, el cristal, y el cristal de roca; y tamién en piedres dures como la calcedonia, el talláu en madera, la marquetería y el marfil, ...

Cuando se menta'l términu arte islámico, de cutiu piénsase nun arte ensin imáxenes compuestu dafechu de motivos xeométricos y arabescos. Sicasí, hai munches representaciones de figures nes artes del islam, particularmente en tou aquello que nun ta entendíu dientro del ámbitu de la relixón.

L'arte y la relixón

Les relixones xugaron un papel importante nel desarrollu del arte islámico, que de cutiu s'utilizó con fines sagraos. Piénsase, poques gracies, na relixón musulmana. Sicasí, el mundu islámicu nun tuvo una mayoría musulmana hasta'l sieglu XIII y otres creencies tamién desempeñaron un papel importante nel islam. El cristianismu, particularmente, nun área que va dende Exiptu hasta l'actual Turquía. El zoroastrismu, especialmente nel mundu iranín. El hinduismu y el budismu nel mundu indiu y el animismu en tol Magreb.

L'arte y la lliteratura

 

Sicasí, tou l'arte islámico nun ye relixosu, y los artistes tamién utilizaron otres fontes, ente elles la lliteratura. La lliteratura persa, como'l Shahnameh , la epopeya nacional compuesta a principios del sieglu X pol poeta persa Ferdowsi, los Cinco Poemes o Jamsa de Nizami nel (sieglu XII), ye tamién una fonte importante d'inspiración pa munchos motivos que s'atopen tanto nel arte del llibru como nos oxetos (cerámiques, tapices, etc ). Les obres de los poetes místicos Saadi y Djami tamién dieron llugar a munches representaciones. El al-Jami tawarikh , o Historia Universal, compuesta pol visir Il-khanide Rashid al-Din a empiezos de sieglu XIV foi la inspiración de numberoses representaciones en tol mundu islámicu.

La lliteratura árabe nun ye la única con representaciones; les fábules d'orixe indiu Calila y Dimna o'l Maqamat d'Al-Hariri y otros testos fueron frecuentemente ilustraos nos talleres de Bagdag o Siria.

La lliteratura científica, como los trataos d'astronomía o mecánica tamién tienen ilustraciones.

Motivos abstractos y caligrafía

 

Los motivos decorativos son bien numberosos nesti arte y bien variaos, dende los motivos xeométricos hasta los arabescos. La caligrafía nes tierres del islam ta considerada como un arte, inclusive sagráu, habida cuenta de que les suras del Corán considérense como pallabres divines y que les representaciones de los seres vivos tán escluyíes de los llibros y llugares relixosos, la caligrafía merez una atención especial, non solo nel ámbitu relixosu, sinón tamién nes obres profanes.

Les representaciones figurativas

De cutiu piénsase que l'arte islámico ye totalmente anicónico, sicasí, pueden reparase numberoses figures humanes y animales na cerámica. Les imáxenes relixoses del profeta Mahoma, de Xesús y del Vieyu Testamentu lo mesmo que de los imanes, tamién dieron llugar a representaciones que, según dómines y llugares, tienen la cara velar o non. La cuestión de la representación figurativa nel islam ye entá güei bien complexa.

Historiografía del arte islámico

L'arte islámico foi mientres enforma tiempu conocíu n'Europa gracies a les numberoses importaciones de materiales preciosos (seda, cristal de roca), que se fixeron na dómina medieval. Munchos d'estos oxetos convirtiéronse en reliquies y caltiénense anguaño nes ayalgues de les ilesies del mundu occidental. Sicasí, la historia del arte islámico como una ciencia ye una disciplina bien recién en comparanza, por casu, cola d'otres artes antigües. Per otru llau, les escavaciones d'arte islámico fueron víctimes de cutiu d'arqueólogos que deseosos d'aportar rápido a los niveles más antiguos, escalaron los niveles más modernos.

Nacida nel sieglu XIX ya impulsada pol movimientu orientalista, esta disciplina evolucionó marcada por munchos vaivenes, debíos a acontecimientos políticos y relixosos mundiales. La colonizaciónsobremanera, fomentó l'estudiu de dellos países - según l'apaición de coleiciones europees y americanes -, pero periodu enteros de la hestoria quedaron escaecíos. De la mesma, la Guerra Fría, ralentizó considerablemente l'estudiu de les artes del islam, torgando l'espardimientu d'estudios y descubrimientos.

Grandes coleiciones d'arte islámico

 

Como asocede de cutiu, les grandes coleiciones d'arte islámico tán más bien nel mundu occidental, nel Muséu del Louvre, Muséu Metropolitanu d'Arte, Muséu Británicu y Victoria and Albert Museum en particular. Sicasí, esisten coleiciones n'otros llugares, ente elles les del Muséu Islámicu d'El Cairu o'l Muséu Nacional de Qatar. La Fundación Gulbenkian Lisboa y la coleición Khalili tamién caltienen numberoses pieces. Los museos americanos, como la Galería Freer de Washington, tienen fondos bien importantes, tanto d'oxetos como de manuscritos. El corning Muséu del Vidriu de Nueva York tien unu de los fondos de vidrios islámicos más grande del mundu. Tocantes a los manuscritos, tenemos que señalar grandes biblioteques como la British Library o la Biblioteca Nacional de Francia, que los sos fondos orientales tán bastante completos anque los museos caltienen tamién páxines ilustraes y manuscritos.

Grandes llugares arqueolóxicos del arte islámico

Tán faciéndose munchos progresos nel estudiu de la producción d'oxetos y de l'arquiteutura islámica más antigua, especialmente n'Iraq, Samarra o Susa, por casu, o inclusive nel El Cairu. A pesar del contestu actual, los principales xacimientos tán siendo escavaos en tol mundu islámicu dende Paquistán hasta'l Magreb.

Arts et civilisations de l'islam, sous la direction de Markus Hattstein et Peter Delius, Könemann, Cologne, 2000 ; Encyclopédie de l'islam, Brill, 1960 (2ª édition) ; C.Y. Bosworth, Les Dynasties musulmanes, trad. Y. Thoraval, Actes sud, coll. « Sinbad », 1996 ; H. Stierlin, Islam : de Bagdag à Cordoue, des origines au XIII siècle, Taschen, 2002 ; (n'inglés) S. Blair, J. Bloom, The art and architecture of islam 1250-1800, Yale University Press, 1994 ; (n'inglés) R. Ettinghausen, O. Grabar, M. Jenkins-Madina, Islamic Art and Architecture 650–1250, Yale University Press, 2001 ; (n'inglés) R. Hillenbrand, Islamic architecture : form, function and meaning, Edinburgh university press, 1994. 

• Arte abásida fai referencia a la producción artística que tuvo llugar so esta dinastía de Califes hasta la llegada de los turcos Selyúcides a Baghdad, nel añu 1055.
• Arquiteutura islámica
• Pintura islámica

N'España

• Arte emiral y califal: Arte musulmano d'España de la dómina del emiratu y el Califatu de Córdoba.
• Arte d'Al-Andalus
• Arte hispanomusulmán
• Arte taifa
• Arte almohade
• Arte almorávide
• Arte nazarí
• Arte mudéjar

•   Wiki Commons acueye conteníu multimedia sobre Arte islámicu.
• Introducción al primer arte hispano-musulmán
• (n'inglés) http://www.dmoz.org/Arts/Periods_and_Movements/Islamic/]
• (n'inglés) Département art islamique du Métropolitan Museum of Art
• La première peinture arabe, image des paradis profanes par Jean-Paul Roux, Directeur de recherche honoraire au CNRS.
• Un arte unitario n'Alif Nûn nᵘ 26, abril de 2005.