Os sufixos en francés gosan estar d'o mesmo orichen que en as atras luengas neolatinas occidentals, a on que bi ha cognatos.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Bi ha sufixos patrimonials y sufixos cultos. Entre os sufixos cultos destacan os d'orichen griego antigo, que coexisten con os d'orichen latín.
Sufixo | Cognato aragonés | Palabra que creya | Significato | Eixemplo |
-ail | -allo | Nombre > Nombre | Colectivo (obchectos) | Attirail, bétail |
-aille | -alla | Nombre > Nombre | Colectivo; peyorativo (chent) | Canaille |
-aire | -ario | Nombre > Nombre | Colectivo (continent d'un conchunto de) | Dictionaire |
-age | -ache | Nombre > Nombre | Colectivo | Plumage |
-aie | -eta, -eto | Nombre > Nombre | Colectivo de plantas | Chênaie |
-ier1 | -er(o), -era | Nombre > Nombre | Árbol u planta | Pommier |
-ain/-aine | án/ana | Nombre > Nombre | Oficio u actividat | Chrétien |
-ier/-ière2 | er(o) | Nombre > Nombre | Oficio u actividat | Charcutier |
-iste | -ista | Nombre > Nombre | Oficio u actividat | Taxiste, abolicioniste |
-erie | -eria | Nombre > Nombre | Colectivo; Oficio u actividat | Batterie; Boulangerie |
-isme | ismo | Nombre u Adchectivo > Nombre | Corrient, doctrina | Socialisme, marxisme |
-esse | -eza | Adchectivo > Nombre | Calidat | Delicatesse |
-erie | -ería | Adchectivo > Nombre | Calidat | Connerie |
-eur | -or | Adchectivo > Nombre | Calidat | Ampleur |
-iste | -ista | Adchectivo > Nombre | Seguidor d'una corrient u doctrina | Socialiste, nacionaliste |
-tión | -ción | Verbo > Nombre | Acción u efecto | Publicatión |
-ment | -miento | Verbo > Nombre | Acción u efecto | Comencement |
-age | -ache | Verbo > Nombre | Acción u efecto | Montage |
-eur, -euse1 | -dor, -dera | Verbo > Nombre | Achent | Vendeur, vendeuse |
-ail | -allo | Verbo > Nombre | Instrumento | Éventail |
-ain, -aine | -án(o), -ana | Nombre > Adchectivo | Relación u pertenencia | Urbain |
-aire | -ar | Nombre > Adchectivo | Relación u pertenencia | Polaire, musculaire |
-ile | -il | Nombre > Adchectivo | Relación o pertenencia | Fébrile, juvenile |
-istique | -istico | Nombre > Adchectivo | Relación o pertenencia | Artistique |
-é, -ée | -au, -ada | Nombre > Adchectivo | Posesión | Ailé, ailée |
-eux, -euse | -oso, -osa | Nombre > Adchectivo | Moelleux, Moelleuse | |
-teur | -ador | Verbo > substantivo | Qui fa l'acción | Admirateur |
-ble | -ble | Verbo > Adchectivo | Posibilidat | Probable |
-ment | -ment | Adchectivo (feminín) > Adverbio | * | Rapidement, lentement |
Sufixo | Cognato aragonés | Palabra que creya | Sentiu | Eixemplo |
-able | -able | Verbo > adchectivo | Posibilidat | Capable |
-ain | -an(o) | Toponimo > adchectivo | Chentilicio | Sévillain |
-âtre | -astro | Adchectivo > adchectivo | Tendencia, peyorativo | Jaunâtre |
-ot | -ot | Adchectivo > adchectivo | Diminutivo, peyorativo | Fiérot |
-u | -ut(o) | Substantivo > adchectivo | Cualidat | Aigu |
Sufixo | Cognato aragonés | Palabra que creya | Sentiu | Eixemplo |
-ment | -ment | Adchectivo > adverbio | Adverbio de manera | Autrement |
-ons | -ons | Verbo > adverbio | Adverbio de manera | À tâtons |
O sufixo -ment ye un d'os pocos que puet formar adverbios y només lo puet fer a partir d'adchectivos en forma feminina, de fueras d'unas excepcions. A mes gran part d'os adverbios formas con este sufixo son adverbios de manera.
Si l'adchectivo acaba en -ai, -é, -i u -u se fa servir a forma masculina:
Bi ha un accento circumflexo que senyala a perda d'a e d'o feminín en beluns d'estos adchectivos:
Os adchectivos acabaus en -ant y -ent (terminación d'o participio present), unen esta terminación a la de l'adverbio quedando as secuencias -emment y amment:
Manimenos, se troba a secuencia -ément:
Bi ha uns adverbios acabaus en -ment que se remontan a la forma en francés antigo:
A terminación -ment se puede aplicar tamién a substantivos pa formar adverbios:
Sufixo | Cognato aragonés | Palabra que creya | Sentiu | Eixemplo | |
-ailler | -allar | Verbo > Verbo | Peyorativo | Boirailler, tournailler | |
-asser | -azar | Verbo > Verbo | Peyorativo | Bavasser, rêvasser | |
-eler | -illar | Substantivo, verbo > Verbo | Craqueler, harceler | ||
-er | -ar | Substantivo > Verbo | Verbos denominativos | Charger, vacciner | |
-eter | -etar | > Verbo | Diminutivo | Tacheter, voleter | |
-ifier | -ificar | > Verbo | Acción | planifier, solidifier | |
-iller | -ellar, -illar | Substantivo, verbo > Verbo | Diminutivo y peyorativo | Fendiller, mordiller | |
-iner | -inar | > Verbo | Diminutivo | Pietiner, trottiner | |
-ir | -ir | Adchectivo > Verbo | Verbos denominativos | Blanchir, verdir | |
-iser | -izar | Adchetivo > Verbo | Incoativo | angliciser, solidariser | |
-nicher | > Verbo | Peyorativo y diminutivo | Pleurnicher | ||
-ocher | > Verbo | Peyorativo y diminutivo | Effilocher, flanocher | ||
-onner | -onar | > Verbo | Peyorativo y diminutivo | Chantonner, tâtonner | |
-oter | -otar | > Verbo | Peyorativo | Picoter, toussoter | |
-oyer | -iar | > Verbo | Frecuentativo | Poudroyer | |
-ouiller | -ollar | Substantivo u Verbo > Verbo | Frecuentativo, diminutivo y peyorativo | Mâchouiller, patouiller |
Sufixo | Cognato aragonés | Palabra que creya | Sentiu | Eixemplo |
-ace | -az(o) | Peyorativo | Limace | |
-aire | -ario | Substantivo > Substantivo | Achent | Bestiaire |
-at | -ato | Substantivo > Substantivo | Función | Rectorat |
-tión | -ción | Verbo > Nombre | Acción u efecto | Publicatión |
Sufixo | Cognato aragonés | Palabra que creya | Sentiu | Eixemplo |
-cide | -cida | Que mata | Fongicide | |
-cole | -cola | Adchectivo | Que cautiva | Fruticole |
-cole | -cola | Adchectivo | Habitat | Cavernicole |
-culteur | -cultor | Substantivo | Persona que cautiva | Viticulteur |
-culture | -cultura | Substantivo | Arte de cautivar u de criar | Apiculture |
-fère | -fero | Que leva | Mammifère | |
-fère | -fero | Adchectivo | Que contiene | Fossilifère |
-fique | -fico | Adchectivo | Que produce | Soporifique |
-forme | -forme | Adchectivo | Con forma de | Cunéiforme |
-fuge | -fugo | Adchectivo | Que fa fuyir, que fuye | Ignifuge |
-grade | -grado | Como anda | Digitigrade | |
-lingue | -lingüe | Luenga | Multilingue | |
-pare | -paro | Como pare | Vivipare | |
-pède | -pedo | Tiene tiene patas d'una mena | Cuadrupède | |
-vore | -voro | Que'n mincha | Herbivore |
Sufixo | Cognato aragonés | Palabra que creya | Sentiu | Eixemplo |
-algie | -alchia | Substantivo | Dolor | Myalgie |
-arche, -arque | -arca | Substantivo | Que manda | Patriarche, Monarque |
-archie | -arquía | Substantivo | Autoridat | Anarchie |
-bare | -baro | Presión | Normobare | |
-bole | -bolo | Que chita | Embole | |
-carpe | -carpo | Fruito | Endocarpe | |
-céphale | -cefalo | Cabeza | Encéphale | |
-crate | -crata | Relación con o poder | Technocrate | |
-cratie | -cracia | Substantivo | Poder | Démocratie |
-cycle | -ciclo | Rueda | Hémicycle | |
-game | -gamo | Monogame | ||
-gamie | -gamia | Unión | Monogamie | |
-gène | -cheno | Que produce | Oxygène | |
-gramme | -grama | Representación grafica | Sismogramme | |
-graphe | -grafo | Qui describe | Géographe | |
-graphie | -grafía | Descripción | Géographie | |
-hydre | -hidro | Augua | Poïkilohydre | |
-id(e) | -ido | Forma de | Arachnide | |
-lâtre | -latra | Que adora | Idolâtre | |
-lâtrie | -latría | Adoración | Zoolâtrie | |
-lithe | -lito | Piedra | Stromatolithe | |
-logie | -lochía | Ciencia | Géologie | |
-logue | -logo | Estudioso | Géologue | |
-mancie | -mancia | Videncia | Géomancie | |
-mane | -mano | Cerrino | Toxicomane | |
-manie | -manía | Pasión | Mégalomanie | |
-mètre | -metro | Mesura | Kilomètre | |
-morphe | -morfo | Forma | Allomorphe | |
-morphie | -morfia | Forma | Plésiomorphie | |
-nome | -nomo | Que regula | Autonome | |
-nomie | -nomía | Arte de regular | Économie | |
-onyme | -onimo | Nombre | Anthroponyme | |
-pathe | -pata | Malauto de | Psychopathe | |
-pathie | -patía | Malautía, pasión | Ostéopathie | |
-pédie | -pedia | Educación, instrucción | Orthopédie | |
-phage | -fago | Que mincha | Phytophage | |
-phagie | -fachia | Alimentación | Anthropophagie | |
-phile | -filo | Amigo de | bibliophile | |
-philie | -filia | Amistat | Aquariophilie | |
-phobe | -fobo | Enemigo de | Xénophobe | |
-phobie | -fobia | Enemistat | Photophobie | |
-phone | -fono | Soniu | Téléphone | |
-phonie | -fonía | Soniu | Homofonía | |
-phore | -foro | Que leva | Carpophore | |
-pode | -podo | Piet, pata | Tétrapode | |
-ptère | -ptero | Ala | Lépidoptère | |
-scope | -scopo | Que veye | Horoscope | |
-scopie | -scopía | Visión | Stéréoscopie | |
-sphère | -sfera | Extensión planetaria, part d'una planeta | Atmosphère | |
-technie | -tecnia | Art de ciencia | Zootechnie | |
-technique | -tecnico | Pyrotechnique | ||
-thèque | -teca | Puesto u mueble a on que se guarda | Bibliothèque | |
-thérapie | -terapia | Curación | Immunothérapie | |
-tome | -tomo | Tallador | Myotome | |
-tomie | -tomía | Acción de tallar | Vasotomie | |
-type | -tipo | Modelo | Archétype | |
-type | -tipo | Que imprime | Phototype | |
-typie | -tipia | Impresión | Autotypie |
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Sufixos en francés, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.