A evolución estelar ye o proceso por o cual una estrela cambeya a lo largo d'o tiempo.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Dependendo d'a masa d'a estrela, a suya vida util puede variar dende uns pocos millons d'anyadas pa la mas masiva dica billons d'anyadas pa la menos masiva, que ye considerablement mas larga que a edat de l'universo. Todas as estrelas son formadas por o colapso de boiras de gas y polvo, a ormino clamadas nebulosas u boiras moleculars. A lo largo de millons d'anyos, istas protoestrelas s'estableixen en un estau d'equilibrio, convertindo-se en o que se conoixe como una estrela de secuencia prencipal.
A fusión nucleyar alimenta una estrela entre a mayor parte d'a suya existencia. Inicialment, a enerchía se chenera por meyo d'a fusión d'atomos d'hidrocheno en o nuclio d'a estrela d'a secuencia prencipal. Mas tarde, a medida que a preponderancia d'atomos en o nuclio se converte en helio, estrelas como que o Sol prencipian a fusionar hidrocheno a lo largo d'una capa esferica que rodeya o nuclio. Iste proceso fa que a estrela creixca gradualment de grandaria, pasando por a etapa subchigant dica aconseguir a fase de chiganta roya. As estrelas con a lo menos a metat d'a masa d'o Sol tamién pueden prencipiar a chenerar enerchía a traviés d'a fusión de l'helio en o suyo nuclio, mientres que as estrelas mas masivas pueden fusionar elementos mas pesaus a lo largo d'una serie de capas concentricas. Una vegada que una estrela como que o Sol ha acotolau o suyo combustible nucleyar, o suyo nuclio colapsa en una densa nana blanca y as capas externas son feitas fuera como que una nebulosa planetaria. As estrelas con arredol de diez u mas vegadas a masa d'o Sol pueden esclatar en una supernova cuan os suyos nuclios de fierro inerte colapsan en una estrela de neutrons u un forato negro extremadament denso. Encara que l'universo no ye pro viello como pa que garra d'as nanas royas mas chicotas haiga plegau a la fin d'a suya existencia, os modelos estelars suchieren que lentament se tornarán mas brillants y calients antes de quedar-se sin combustible d'hidrocheno y convertir-se en nanas blancas de baixa masa.
L'evolución estelar no s'estudeya observando a vida d'una solenca estrela, ya que a mayoría d'os cambeos estelars ocurren con masiada lentitut pa estar detectaus, mesmo entre muitos sieglos. En cambeo, os astrofisicos plegan a comprender cómo evolucionan as estrelas en observar numerosas estrelas en cuantos momentos d'a suya vida y en simular l'estructura estelar utilizando modelos informaticos.
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Evolución estelar, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.