Ногон (Николай) Шумаров (чык.
ӧйи 9 јаан изӱ айдыҥ 1947, Кыҥыраар јурт, Ойрот автоном область, ССРС) — режиссёр, актёр, драматург, кожоҥчы ла кӱӱчӱмдеечи. Россия Тергеезиниҥ нерелӱ артисти (1999).
Ногон Шумаров | |
---|---|
Чыккан ӧйи | јаан изӱ айдыҥ 9 кӱни 1947 (76 јаш) |
Чыккан јери | |
Иш-тоштыҥ бӱдӱми | музыкант, режиссёр, актёр, певец, композитор |
Кайралдары ла премиялары | |
Шумаров Николай Сергеевич 1947 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 9-чы кӱнинде Оҥдой аймактыҥ Кыҥыраар јуртында чыккан (АР). Новосибир калада театрал училищеде профессор И.Г.Поляковтыҥ клазын 1972 јылда талдама темдектерлӱ тӱгезип, Ленинградский Государственный институт театра, музыки и кинематографии (ЛГИТМиК)те профессор Г. А. Товстоноговтыҥ драма кеендиктиҥ бӧлӱгинде, профессор А. А. Музильдиҥ клазына кирип ӱренген, оны 1978 јылда божоткон.
1977 јылда, студент ле тужында, Улалуда Национал драма театрда иштеп баштаган, 1978 јылда театрдыҥ тӧс режиссеры болуп кӧстӧлгӧн. Алтай Республиканыҥ драма театрында Николай Сергеевич Шумаров бир канча спектакльдар тургускан: «Энениҥ јалаҥы» Чингиз Айтматов, «Айгырдыҥ бажы» Јыбаш Каинчин, «Саҥ башка кижи» Аржан Адаров, «Торко-Чачак». Бу иштеринде режиссер лирикалык ууламјы баштаган.
Одус јашка једип, Ногон бойыныҥ алтай калыгыныҥ кеендигине баштанат. «Мой народ — моё добро, мой Алтай — моё Золото», — деп Ногон айдат. «Сцена — это место, где, откуда можно передать послание от своей Родины и корней в Горном Алтае». Ногон калыгыныҥ байлык фольклорын јууп, шиҥдеп, оны корулап, јаҥжыккан искусствого эмдиги ӧйдиҥ јаҥы тыныжын берет. 1986 јылда «Алтай» деп атту фольклор ансамбльдыҥ тӧзӧӧрин јӧмӧп, баштапкы «алтын» туружаачыларыныҥ тоозына (составына) кирген.
2002 јылдаҥ ала 2007 јылга јетире Ногон ӱредӱчи болуп Московский театрда иштейт («Школа драматического искусства)». Ол мында јаҥыс ла кайдыҥ ӱредӱчизи эмес, Ногон онойдо ок Гомердиҥ «Илиада»зы аайынча режиссер А.Васильевтиҥ спектакльинде Нестордыҥ партиязын апарат. Бу спектакльда туружып, ол Европала кӧп јорыктаган.
Бӱгӱнги кӱнге јетире Шумаров Н.С. 60-наҥ ажыра спектакльдар ла театрлык кӧргӱзӱлердиҥ тургузаачызы (постановщик) болот. Ол тоодо Андрей Анохинниҥ «Эрлик-Хан» деп баледи, «Талай-Хан» деп операзы, «Маадай-Кара», «Очы-Бала», «Чымалы-Каан» деп кай чӧрчӧктӧр. Ногон 10 драмалык бичимелдер ле инсценировкалардыҥ авторы. Бастыра спектакльдарыныҥ кӱӱзиниҥ авторы — ол бойы. Бар-јок чӱмдемел иштериниҥ кӱӱлеринде ол алтай калыгыныҥ этникалык классикалык ойноткыларын тузаланат: топшуур, шоор, алтайский комус , jадаган (скифская арфа), бу ойноткыларды ол бийик кеминде тузаланат (орустап владеет в совершенстве).
Ногон Шумаров 30 јаштаҥ ала ӱредӱчиниҥ ижин апарат: кӱӱлик школ (Горно-Алтайск), Кеендиктиҥ сургалында (колледжинде) (Горно-Алтайск), Московский театрда «Кеендиктиҥ драма школында», Афиныда драмалык театрда (Греция) уроктор ло мастер-класстар ӧткӱрген, комусла ойноп, кайлап ӱреткен. Бӱгӱнги кӱнде Алтай Республикада, Москвада ла о.ӧ. Россияныҥ калаларында ӱренчиктерлӱ . Пандемиядаҥ улам 2020 јылдаҥ ала ӱредӱни кезикте on-line айалгада ӧткӱрип јат. Ногон алтай кайды бийик профессионал кеминде билер учун јаҥыс ла Арасей тергееле эмес, онойдо ок кӧп ороондорло гастроль-јорыкка јӱрет: Калка јери, Казакстан, Кыргызстан, Вьетнам, Литва, Латвия, Германия, Индия (Бенгалуру, Хайдарабад).
1996 јылдаҥ ала ол Болот Байрышевле, Сарымай Урчимаевле кожо трио болуп, башка-башка этникалык кӱӱлик фестивальдарда Россияда, Швейцарияда, Австрияда, Италияда, Германияда, Норвегияда, Чехияда, Словакияда, Голландияда ла о.ӧ. орооондордо турушкан. Монголияда (Улан-Батор), Германияда (Берлин ле ӧскӧ дӧ калалар), Португалияда (Порто), Бельгияда (Антверпен), Грецияда (Дельфы), Францияда (Авиньон) деген ороондордыҥ калаларында ӧткӧн Эл-јондор ортодо театрал фестивальдардыҥ туружаачызы болгон. Германияда «Ак аҥ» (орустап «Белый олень») деп спектакль кӧргӱскен.
Горно-Алтайскта областной национал драма театр, (2008 јылдаҥ ала П.В. Кучияктыҥ адыла адалган национал драма театр ) | ||||||
№ | јыл | ады орустап | ады алтайлап | авторы | спектакльдыҥ тили | Шумаров Ногон бу спектакльда |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | 1978 | Зажглась золотая заря (преддипломный спектакль) | Алтын таҥдак јарыды (дипломноҥ озо спектакль) | Павел Кучияк | алтай, орус | режиссер-тургузаачы, актер (тӧс роль — Аҥчы) |
2 | 1978 | В ночь лунного затмения (дипломный спектакль) | Ай карыккан тӱнде (дипломго спектакль) | Мустай Карим | алтай, орус | режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал, актер (Дивана́ ла 3-чи аксакал) |
3 | 1978 | Материнское поле | Энениҥ јалаҥы | Чингиз Айтматов | алтай (алтай тилге Т.Торбоков кӧчӱрген | сценарист, режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал, актер (Суванкул ла ӧскӧлӧри); |
4 | 1979 | Шелковая Кисточка | Торко-Чачак | Ногон Шумаров алтай албатыныҥ аташ чӧрчӧги аайынча | алтай, орус (орус тилге К. Козлов кӧчӱрген) | сценарист, режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
5 | 1979 | Голова жеребца | Айгырдыҥ бажы | Јыбаш Каинчинниҥ аташ повести аайынча | алтай | режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
6 | 1980 | На бойком месте | Александр Островский | орус | режиссер-тургузаачы | |
7 | 1980 | Салют динозаврам | Динозаврларга эзен! | Геннадий Мамлин | орус | режиссер-тургузаачы |
8 | 1981 | Изобретательная влюблённая | Сӱӱген кыстыҥ сӱмези | Лопе де Вега | алтай, орусс (алтай тилге Паслей Самык кӧчӱрген) | режиссер. |
9 | 1981 | В графе «Отец» — прочерк | Бичикте — «адазы јок» | Иван Лазутин | оус | режиссер-тургузаачы |
10 | 1981 | Каса маре | Каса маре | Ион Друцэ | орус | режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
11 | 1982 | Туманный Аргут ( поэтический спектакль) | Тумантык Аркыт | Лазарь Кокышев | алтай | режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
12 | 1982 | Странный человек | Саҥ башка кижи | Аржан Адаров | алтай | режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
13 | 1982 | Сказка о попе и работнике его Балде | Абыс ла оныҥ Балда деп батрагы керегинде чӧрчӧк | Александр Пушкин | орус | сценарист, режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
14 | 1984 | Змея за пазухой | Койнында јылан | Асхат Мирзагитов | алтай ( алтай тилге Паслей Самык кӧчӱрген ) | режиссер-тургузаачы |
15 | 1984 | Лиса-плутовка | Сӱмелӱ тӱлкӱ | Ногон Шумаров алтай албатыныҥ ады тӱҥей чӧрчӧги аайынча | орус (алтай тилдеҥ Р.Бухараев кӧчӱрген) | автор, режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
16 | 1985 | Дочь старого Пыно | Карган Пыноныҥ кызы | Александр (Рафаил) Клейн, Коми фольклор аайынча | орус | режиссер-тургузаачы |
17 | 1986 | Женитьба Абайыма (мюзикл, композитор В. Пешняк) | Абайымныҥ кижи алганы (кӱӱлик-ойын, кӱӱчӱмдеечи В.Пешняк) | Аржан Адаров | алтай | режиссер-тургузаачы |
18 | 1987 | Огненная змейка | От-јылан | орус | режиссер-тургузаачы | |
19 | 1989 | Жестокий век | Ченелтелӱ чак | Аржан Адаров | алтай | режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
20 | 1990 | Расплата (дипломный спектакль выпускников ГИТИСа) | Öч (ГИТИС-тиҥ студенттериниҥ дипломго спектакли) | Ногон Шумаров | орус (алтай тилдеҥ Ю. Лиманов кӧчӱрген) | автор, режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
21 | 1990 | Сын Алтая (дипломный спектакль выпускников ГИТИСа) | Алтайыныҥ уулы (ГИТИС-тиҥ студенттериниҥ дипломго спектакли) | «Алтай-Буучай» деп кай чӧрчӧк аайынча | орус (орус тилге сценарийди Ю. Лиманов кӧчӱрген) | режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
22 | 1991 | Женитьба | Кижи алганы | Николай Гоголь | алтай, орус (алтай тилге Шатра Шатинов кӧчӱрген) | режиссер-тургузаачы |
23 | 1992 | Маарка (поэтический) | Маарка | Лазаря Кокышевтиҥ аташ поэмазы аайынча | алтай | сценарист, режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
24 | 1997 | Три сестры (музыкальный спектакль композитор И. Дмитриев) | Ӱч-кыс | Павел Кучияк | алтай | режиссер-тургузаачы |
25 | 2018 | Шелковая Кисточка (наадайларлу) | Торко-Чачак | Ногон Шумаров алтай албатыныҥ аташ чӧрчӧги аайынча | алтай, орус (алтай тилдеҥ К. Козлов кӧчӱрген) | автор |
26 | 2017 | Памятное завещание (моноспектакль) | Чӧбӧлкӧптӱҥ јӱрӱми. Ундулбас кереес. | по книге «Житиё Чевалкова» Михаила Чевалковатыҥ бичиги аайынча | алтай | сценарист, режиссер-тургузаачы, артист (тӧс роль — протоиерей Чевалков), кӱӱлик јазал |
27 | До смерти ещё далеко!.. | Ӧлӧргӧ јетире эмди де узак!.. | Борис Укачинниҥ аташ повести аайынча | алтай | сценарист, режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал | |
28 | Гуманоид в небе мчится | Теҥериде гуманоид учат | Александр Хмелик | орус | режиссер-тургузаачы | |
29 | Выходили бабки замуж | Јаанактар кижиге барган | Флорид Буляков | орус | режиссер-тургузаачы | |
30 | Ветка горного кедра (поэтический вечер) | Мӧштиҥ бӱри (поэзияныҥ эҥири) | Борис Укачин | алтай | режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал | |
31 | Колыбель моя — Алтай (поэтический вечер) | Алтайым — мениҥ кабайым (поэзияныҥ эҥири) | алтай | сценарист, режиссер-тургузаачы, кӱӱлик јазал |
Театрлык кӧргӱзӱлердиҥ сценаристи ле режиссер-тургузаачызы | ||||||
№ | јыл | ады | авторы | ӧткӱрилген јери | ајару | |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | 1979 | Алтай крайдыҥ јурт спортчыларыныҥ Кышкы Олимпиадазы | Кайчы А. Калкинниҥ «Кӧгӱтей-Мерген» деп чӧрчӧги аайынча | Горно-Алтайск | ||
2 | 1980 | «Россия чанаа јолы» (спорт маргаандар) | А. Калкинниҥ «Очы-Бала» деп чӧрчӧги аайынча | Горно-Алтайск | ||
3 | 1988 | «Эл-Ойын» — јондык байрам | Кайчы А. Калкинниҥ «Маадай Кара» деп чӧрчӧги аайынча | Јоло јурт, Оҥдой аймак, ак јалаҥ | 500 туружаачы 20 муҥ кӧрӧӧчи | |
4 | 1989 | Областьтыҥ олимпий маргаандары | Кайчы Н. Улагашевтиҥ «Ай-Тюнюке» деп чӧрчӧги аайынча | Кош-Агаш јурт , Кош-Агаш аймак, ачык јер | ||
5 | 1989 | Туулу Алтайдыҥ» алтын јайы (јон јайаандыгыныҥ фестивали) | «Сай-Солон» деп кай чӧрчӧк аайынча | Оҥдой јурт, Оҥдой аймак, ачык јер | ||
6 | 1990 | «Эл-Ойын» — јондык байрам | Кайчы Н. Ялатовтыҥ «Чымалы-Каан» деп чӧрчӧги аайынча | Шыргайты јурт, Шабалин аймак, ачык јер | ||
7 | 1994 | «Ырысту-94» — кожоҥныҥ республикан фестивали | ||||
8 | 1998 | «Эл-Ойын» — јондык байрам | Корымду јурт, Кӧксу-Оозы аймак, ачык јер | |||
9 | 2000 | «Эл-Ойын» — јондык байрам | Кайчы А. Калкинниҥ «Очы-Бала» деп чӧрчӧги аайынча, кӱӱчӱмдеечи А. Трифонов | Кӧкӧрӱ јурт, Кош-Агаш аймак, ачык јер | ||
10 | 1982 | Туулу Алтай автоном областьтыҥ 60 јылдыгы | Театрлык кӧргӱзӱ, кӧдӱриҥилӱ ачылта | Улалу, П.В. Кучияктыҥ адыла адалган национал драма театр | ||
11 | 2013 | Чага-Байрам | Улалу, калада культура паркы, «Айран» деп кафе | |||
12 | 2016 | Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачызы, алтай кайчыныҥ, Салдабай Савдинниҥ 100 јажына учурлаган кайдыҥ байрамы | Тӱҥӱр јурт, Кӧксу-Оозы аймак, ачык јер | туружаачы. | ||
13 | 2018 | Кайчылардыҥ курултайы, Табар Чачияковтыҥ 95 јажына учурлаган байрам | Кайчы Табар Чачияковтыҥ "Кан-Алтын" деп чӧрчӧги аайынча | Јоло јурт, Оҥдой аймак, ачык јер | ||
14 | ВЦСПС-тыҥ маанызын бергени | Театрлык кӧргӱзӱ, кӧдӱриҥилӱ ачылта | Улалу, П.В. Кучияктыҥ адыла адалган национал драма театр | |||
15 | Областьтыҥ фольклор ӧмӧликтериниҥ фестивали | Улалу, Барнаул |
Оноҥ до ӧскӧзи...
№ | јыл | ороон | ады | лейблы | формады |
---|---|---|---|---|---|
1 | 1981 | Казах ССР, Алма-Ата | Кожоҥдойт, ойнойт Ногон (эжерлӱ альбом) | Мелодия | LP |
2 | 1982 | Казах ССР, Алма-Ата | Чаҥкыр Алтай | Мелодия | LP |
3 | 1982 | Казах ССР, Алма-Ата | Туулу Алтай автоном областька 60 јыл (эжерлӱ пластинка) | Мелодия | LP |
4 | 1995 | Швейцария | Алтай кожоҥчы Ногон | студия Seehorn Records, Visp | MC |
5 | 1996 | Швейцария | Орчлаҥныҥ ӧзӧги (Ногон ло Болот) | S.M. Music | MC |
6 | 1996 | Швейцария | Uch-Sumer | Face Music | CD |
7 | 1997 | Швейцария, Цюрих | Bolot & Nohon — «Üch Sümer / Юч Сюмер» | Cross Currents Music | CD |
8 | США, Нью-Йорк (2-чи чыгарма) | Bolot & Nohon — «Üch Sümer / Ӱч Сӱмер» | CD | ||
9 | 2000 | Швейцария | Altai Maktal — Nohon | Face Music | CD |
10 | 2002 | Россия, Москва | Ai-Altai — Nohon | CD | |
11 | 2003 | Россия, Москва | Келер уйеге (Будущим племенам, поколениям) | Ermatell Records EFM | CD |
12 | 2003 | Россия, Москва | Алтайдыҥ јаркыны (кӱӱ) | © Сбербанк | CD |
13 | 2004 | Россия, Москва | Бӧӧл-Бӧӧл | Asia records Ltd | CD |
14 | 2005 | Германия, Разенгард | Asian Garden | Lola`s World Records | CD |
15 | 2006 | Россия, Санкт-Петербург | Nohon (master throat-singer) | © Yaroslav Ksenofontov | DVD |
16 | 2006 | Россия, Москва | Бӧӧл-бӧӧл | Trec Studio | CD |
18 | 2012 | Россия, Москва | Кӱлерлӱ кожоҥ (комыс, кай) | ООО «Агентство «Звук» | CD |
19 | 2013 | Россия, Москва | УКОК (кай, комыс, топшур) | ООО «ПО «БОД» | |
20 | 2018 | Россия, Алтай Республика, Горно-Алтайск | Алтай соојындар (кӱӱлик јазал ла художественный кычырыш) 2018 | CD | |
21 | 1993 | Россия,Москва. | Туулу Алтайдыҥ кӱӱлери. | Кругозор № 4 - стр.4 | |
22 | 2018 | Алтын-тоҥус — кӱӱлик јазал |
Современная литература народов России. Драматургия. Антология / Расплата (пьеса), Ногон Шумаров - М.: ОГИ, 2020.— с.— 1500 экз. — ISBN 978-5-94282-888-2
This article uses material from the Wikipedia Алтай article Шумаров, Ногон, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ӧскӧзи кӧргӱзилбеген болзо, контентти CC BY-SA 4.0 лицензияла эдинерге јарар. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Алтай (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.