Scuol: A Gmaind im Underengadin

Scuol
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Graubünde (GR)
Region:	Engiadina Bassa/Val Müstairw
BFS-Nr.:	3762i1f3f4
Poschtleitzahl:	7545 Guarda 7546 Ardez 7550 Scuol 7551 Ftan 7553 Tarasp 7554 Sent
UN/LOCODE:	CH SCU
Koordinate:	/ 18706246.798810.303124346° 47′ 56″ N, 10° 18′ 11″ O; CH1903: 818622 / 187062
Höchi:	1'243 m ü. M.
Flächi:	438,63 km²
Iiwohner:	4601 (31. Dezämber 2022)
Website:	www.scuol.net
Scuol
Charte
w

Es isch flächemässig di gröschti Gmaind vo de Schwiiz.

Lut em Räätische Namebuech söll de Name Scuol vom latinische scopulus «Klippe» stamme. Bi da Wahl vom Name för d Gmaind hät me de Name vom Hoptort Scuol gnoo, wo bis 1943 offiziell Schuls, vo 1943 bis 1970 Scuol/Schuls und sithär Scuol ghaisst.

D Gmaind Scuol ligt im untara Engadin und wird vom Inn durflossa. Si bestoot us da Frakziona (Dörfer) Ardez, Ftan, Guarda, Scuol, Sent und Tarasp. D Nochbergmainda sind im Süda Val Müstair, im Weschta Zernez und im Nordoschta Valsot. Im Norda gränzt si a Gaschurn im Vorarlbärg und a Galtür im Tirol. Im Oschta sind Graun im Vinschgau, Mals und Taufers im Münstertal d Nochbergmainda im Südtirol. Scuol isch, sit da Fusion Aafangs 2015, mit 438 km² um 8 km² grösser als Glarus Süd und drum di flächemässig gröschti Gmaind vo da Schwiz. Mit öpa 4'600 Iiwohner isch si zuglich di gröschti bündnerromanisch Gmaind überhaupt.

Im Gmaindsgebiet sind es paar Sitetääler vom Engadin: s Val Tuoi, s Val Tasna, s Val Sampuoir, s Val Plauna, s Val S-charl und s Val d’Uina. S obere Val Mingèr liit im Schwizerische Nazionalpark. Vo Tamangur im S-charltaal us goot en Fuesswääg über de Costainaspass is Münschtertaal, vo dr Alp Plazer dr Cruschettapass uf Taufers im Vinschgau und dur s Val d’Uina het’s dr Schlinigpass uf Schleis.

Aafangs 2013 hät a Projektgruppa under da Laitig vom Christian Fanzun, Gmaindspräsident vo Tarasp, aagfanga sich z beschäftiga mit ara möglicha Fusion vo da sächs Gmainda Ardez, Ftan, Guarda, Scuol, Sent und Tarasp. Die Gmaindsfusion im Unterengadin isch umstritte gsi. Z Sent hät sich d Oppositionsgruppe «Sent forever» formiert, wo gege d Fusionsplän gsi isch. Ende März 2014 händ d Stimmbürger vo da sächs beträffenda Gmainda da Fusion per 1. Jänner 2015 denn doch zuegstimmt. Am wenigschta Zuestimmig, 60 %, häts z Tarasp gee, am maischta, mit 93 %, z Guarda. Bi da anderna Gmainde gseets so us; Sent me als 71 %, Ardez 76 %, Ftan 82 % und Scuol 84 %. Da Bündner Grossi Root hät am 10. Dezember 2014 dära Fusion zuegstumma und an Förderbitrag vo zäh Millione Franke als Understützig gsprocha.

Am 1. Januar 2015 hät da partailos Christian Fanzun, wo Endi Augschta 2014 gwählt worda isch und us Tarasp kunnt, s Amt vom Gmaindspresident aaträtta.

 

• Andrea Rosius à Porta (1754-1838), Gründer vom Hochalpynen Institut z Ftan
• Angiolina Vonmoos (1862–1955), romanischi Dichterin vo Sur En
• Tonia Maria Zindel (* 1972), Schauspilerin
• Bianca Mayer (* 1979), Sängerin und Musikerin

En markante Bau i de Gmaind Scuol isch s Schloss Taraschp.

Anderi schööni Gebäud sind:

• d Chile vom häilige Georg
• di evangeelisch Chile vo Ardez
• d Ruine vom uralte Hoschpyz Chanoua
• di vile Hüüser, wo mit Sgraffiti verziert sind
• di modärni Brugg über de Inn
• d Gurlainabrugg
• di alti tekti Holzbrugg
• dr Baanhof Schuls-Tarasp
• d Ruine vo de alte Chile vom Sankt Peeter z Sent
• d Burgruine Steinsbärg z Ardez
• s Hotäll Villa Engiadina z Taraschp

Im grosse Gmaindgebiet git’s wiiti Landwirtschaftsareal und vil Alpbetriib.

Bi Sent isch es Chraftwärch vom Engadiner Elektrizitätswärch.

Ftan und Suol hend zäme es Schiigebiet. S Gebiet Scuol-Tarsp-Vulpera isch sid em 19. Jaarhundert en internazional bekanti Feriestazioon.

Z Scuol höört d Engadiner Linie vo dr Rätische Baan uuf.

• Paul Eugen Grimm: Ardez. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Paul Eugen Grimm: Ftan. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Paul Eugen Grimm: Guarda. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Jürg Rageth, Paul Eugen Grimm: Scuol. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Paul Eugen Grimm: Sent. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Paul Eugen Grimm: Tarasp. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Sidonia Klainguti: Uina Dadora. In: Annalas da la Societad Retorumantscha 111. Societad Retorumantscha, Cuira 1998, S. 159–178.

  Commons: Scuol – Sammlig vo Multimediadateie

• d Website vo da Gmaind Scuol