Sproch Komi

Komi коми кыв
Verbreitig:	Russland Russland ( Republik Komi)
Sprecher:	311'600 (devo 94'328 Komi-Permjakisch)
Linguistischi Klassifikation:	Uralischi Sproche finno-ugrischi Sproche Permischi Sproche Komi
Unterteilige:
Offizieller Status
Amtssprooch vo:	Republik Komi
Sproochchürzel
ISO 639-1	kv
ISO 639-2	kom
SIL	koi

Komi (Eigebezeichnig коми кыв – komi kyv) ghört zum permische Zwyg vo de finno-ugrische Sproche und isch dodemit e Uralischi Sproch. Es wird vor allem in de Republik Komi (re Deilrepublik im Nordweste vo Russland) gschwätzt, wo's e regionali Amtssproch isch, z Nordeuropa und Nordsibirie wird's aber (bsunders vo de Chante, Manse und Nenze) als Verchehrssproch benutzt. Di nöchste Verwandte sin s Permjakisch und s Udmurtisch. Im Johr 2002 hät's z Russland zämme mit em Komi-Permjakische 311'600 Komi-Sprächer gee; dodevo hän 217'316 Komi und 94'328 Komi-Permjakisch gschwätzt.

D'Sproch hät sich uss em Altpermische entwickelt; im 14. Johrhundert isch si zum erschte Mol als Liturgysproch benutzt worre und mer hät e Rächtschrybig festglegt. Im 17. Johrhundert isch di kyrillischi Schrift ygfiehrt worre; si wird sither und bis hüt benutzt (abgseh vo-n-re churze Periode, wo s latynisch Alphabet benutzt worre isch). Literatur uff Komi git's sit em 19. Johrhundert.

D'Sproch hät 10 Dialäkt; vo sälle isch s Prisiktivkarisch, wo in de Umgebig vo de Hauptstadt Syktywkar gschwätzt wird, d'Schriftsproch. Underschyd git's bi de Phonem l und v und bi de palatale d/t.

 

Im 14. Johrhundert isch für s Komi s altpermisch Alphabet ygfiehrt worre, wo de Stefan vo Perm ygfiehrt hät. Dodemit hät s Komi abgseh vom Ungarische di ältsti Schribdratition vo de finno-ugrische Sproche.

S hüttig (kyrillisch) Alphabet:

А/а, Б/б, В/в, Г/г, Д/д, Е/е, Ё/ё, Ж/ж, З/з, И/и, І/і, Й/й, К/к, Л/л, М/м, Н/н, О/о, Ӧ/ӧ, П/п, Р/р, С/с, Т/т, У/у, Ф/ф, Х/х, Ц/ц, Ч/ч, Ш/ш, Щ/щ, Ъ/ъ, Ы/ы, Ь/ь, Э/э, Ю/ю, Я/я

Usserdem git's d'Digraphe Дз/дз, Дж/дж und Тш/тш.

Underschyd zwüsche Komi und Udmurtisch

Zwüschem Komi und de nöcher verwandte Sproche folge d'Underschyd bstimmte Regle. Dodurch chönne d'Sprächer vo verschydene Sproche enand verstoh.

• S v uff Komi entspricht im Udmurtische eme l:

Komi кыв [kɨv] - Udm. кыл [kɨl] "Sproch"
Komi ныв [nɨv] - Udm. ныл [nɨl] "Meidli"
Komi ньӧв [ɲʌv] - Udm. ньӧл [ɲʌl] "Uffmache"
Komi пӧв [pʌv] - Udm. пал [pal] "halb"

• Säll v uff Komi entspricht vor me Terminativsuffix eme l, wenn d'Ändsilbe mit me Vokal afangt.

вӧв [vʌv] - Udm. вӧлӧн [vʌlʌn] "Ross" - "mit me Ross"
тӧв [tʌv] - тӧлӧдз [tʌlʌdz] "Winder" - "bis zum Winder"

• Komi isch e "o-Sproch" und Udmurtisch e "u-Sproch":

Komi овны [ovnɨ] - Udm. улыны [ulɨnɨ] "läbe"
Komi морт [mort] - Udm. мурт [murt] "Mänsch, Ma"
Komi лов [lov] - Udm. лул [lul] "Geist"

• Anstell vom Udmurtische e und o stoht uff Komi e ӧ:

Komi мӧлӧт [mʌlʌt] - Udm. молот [molot] "Hammer"
Komi тӧв [tʌv] - Udm. тол [tol] "Winder"

Gmeinsamkeite zwüschem Ungarische und em Komi

Es git no öbbe 2000 Wörter, wo d'Verwandtschaft vom Ungarische mit em Komi zeige. Di beide Sproche hän sich vor 2000 bis 3000 Johr vo-n-enand abgspalte.

мунны колӧ [munnɨ kolʌ] – menni kell [ˈmɛnːi kɛlː]
(er/mer müeß goh)
тӧлын [tʌlɨn] - télen [ˈteːlɛn]
(im Winder)
вит пи олӧ [vit pi olʌ] – öt fiú él [øt ˈfiuː eːl] (fümf Büebe läbe/wohne)
моньыд корсьӧ [moɲɨd kors̡ʌ] – menyed keresi [ˈmɛɲɛd ˈkɛrɛˌʃi]
(dini Schwygerdochter süecht [öbbis/'s])

  D Wikipedia uff Komi