Jiidische Friidhoof Am Eelbäärg

Di eerschte Graableegige am 809 Meeter hooche Eelbäärg, wu bis rund 50 Meeter iiber dr Jerusalemer Altstadt goot, het s vor eppe 3000 Joor am Aafang vum Eerschte Tämpel stattgfunde. E Dail vu dr Graabstätte sin hite Böudänkmeeler.

Dr Friidhoof lyt eschtli vu dr Altstadt im Kidrondaal (Daal Joschafat) vor em Tämpelbäärg. Dr eltscht Dail isch in dr oobere Haale vum Eelbäärg uf dr Oschtsyte vum Kidrondaal. Wyter unterhalb sin d Juude us dr Zyt vu dr Zwoote Tämpelperiood vergraabe. Drotz ass es uf em Friidhoof mittlerwyyli chuum no Blatz het, isch d Dradizioon vu dr zytli uubegränzte Frischt vu dr Rue nit ufghoobe woore. Noch em Midrasch steen do di eerschte Dooten uf, wänn dr Messias uf em Eelbäärg erschyynt un derno mit ene in d Jerusalemer Altstadt ziet.

Hite no wääre Juude us dr dr ganze Wält doo uf däm Friidhoof vergraabe. Do het s no Schetzige zwische 200.000 un 300.000 Graabschtai us verschiidene Zyte, dodrunter beriemti Perseenligkaite us dr jiidische Gschiicht wie dr Abraham Isaak Kook (1865–1935) oder dr Eliezer Ben-Jehuda (1858–1922).

10. bis 6. Joorhundert v. u. Z.

In dr Zyt vum Eerschte un Zweete Tämpel (Yysezyt bis frieji Reemischi Chaiserzyt) sin d Juude vu Jerusalem in Felsegraabheeline an dr Haale vum Eelbäärg vergraabe woore.

Nekropolis vu Silwan

 

D Nekropolis vu Silwan isch dr wiichtigscht Dail vum Friidhoof, wu allwäg vu dr hegschte Beamte vu Jerusalem bruucht wooren isch. Si lyt am stainige Oschthang vum Kidrondaal mit Blick uf dr eltscht Dail vu Jerusalem. Speeter isch uf dr Nekropolis s paleschtinänsisch Doorf Silwan böue woore.

D Graabstätte sin in dr Zyt vum 9. bis 7. Joorhundert v. u. Z. aaglait woore. Si sin im Lauf vu dr Joorhundert umböue un zum Woone bruucht woore. In dr byzantinische Zyt hän si Mench as Menchszälle dient, aber au as Chilche un Kabälle. Speeter hän muslimischi Yywooner vum Doorf Dail vu andere Graabstätte fir dr Böu vu zuesetzlige Hyyser, Zischtäärne un Abwassersammelbeckine bruucht.

Ass es die Greeber git, waißt d Allgmainhait eerscht syt em 19. Joorhundert. Um des Zyt sin no 40 Felsegreeber mit ere ussergweendlige Greeßi vorhande gsii. Di maischte dervu sin bis anne 1868 erhalte bliibe, wu gnaueri archäoloogischi Foorschige dur dr Charles Warren (1840–1927) unternuu woore sin, eme britische Generaal vu dr Royal Engineers un Archäoloog. Bi syne Untersuechige isch er in e baar Fäll vu Lyt us em Doorf aagriffe woore. Är het des uf „di fyndli Natuur vu dr Doorfbewooner“ zruggfiert, wun er e „gsetzloosi Gruppe“ gnännt het. D Greeber sin um die Zyt scho ufgmacht un uusgruumt gsii.

D Architektuur vu dr Graabstätte un au d Aart vu dr Bstattig unterschaide si vu allem, was mer us em hitige Paleschtina chännt. Nume do het s Elemänt wie hooch gläägeni Yygäng, Giibel- un Simsdeckine, droogfeermigi Ruestätte un ooberiirdischi Greeber mit Inschrifte uf Hebräisch. Nischebankgreeber, wu d Lyyche din abglait woore sin, un di chlaine quadraatische Yygäng findet mer au im hitige Judäa. Dr israelisch Archäoloog David Ussishkin (uf d Wält chuu 1935) het d Theese entwicklet, ass d Äänligkait mit Böustiil vu phönizische Stedt di biblisch Bschryybig vum phönizische Yyfluss uf di israelitische Cheenigryych bsteetigt.

Di bekannteschte bis hite erhalteni Ruine vu dr Nekropolis sin dr Monolith vu Silwan us dr Eerschte Tämpelperiood un s Tomb of the Royal Steward, wu d Inschrifte druf saage, ass doo dr cheenigli Verwalter, dr Royal Steward, vergraaben isch. Wu die Graabstätte entstanden isch, het si as Chäller vun eme Doorfhuus dient, wu zeerscht as Zischtäärne un speeter as Laageruum bruucht woren isch.

1. Jhdt. n. u. Z.: Graabmool vum Abschalom

 

S Graab vum Abschalom (hebräisch: יד אבשלום; transliteriert: Yad Avshalom; weertli iibersetzt: Schryyn vum Absalom), au Syyle vum Absalom gnännt, isch ais vu dr wiichtigschte Monumänt uf em Jiidische Friidhoof am Eelbäärg. S isch e rund 20 Meeter hooch Felsegraab mit eme koonische Dach un stoot im Kidrondaal am weschtlige Rand vum Greeberfäld uf ere dänkte Linie vum Eelbäärg zum Tämpelbäärg. Tradizionäll wiird s em Abschalom, em rebällische Suun vum Cheenig David, zuegschriibe, was mit dr jingschte Datierig uf s 1. Joorhundert n. u. Z. het chenne widerlait wääre.

Dr oober Dail vu dr aigeständige Graabstruktuur dient as Nefesh, as Dänkmool fir s Graab, wu drunter lyt, un s Greeberfäld, wu drum ume lyt bzw. aagränze duet. D Graabchammere mit dr drei Nischebankgreeber isch in dr massiiv unter Dail vum Dänkmool gmaißlet. In die Chammere cha mer nume iber e Yygang im oobere Dänkmooldail un e Stääge chuu. Die Böuwyys cha mer mit sällere im jordaanische Petra verglyyche, ere Ruinenstätte mit monumentaale Graabtämpel, wu d Fassaade au diräkt us em Fels uuseghaue sin.

16. bis 19. Joorhundert

Eerscht ab em 16. Joorhundert het dr Friidhoof noodisnoo sy hitig Foorm aagnuu. Im 19. Joorhundert isch dr jiidische Friidheef z Jerusalem e bsunderi Bedytig zuegschriibe woore, wel si nit nume di letscht Begeegnigstätte vu dr Jerusalemer, sundern au vu allne Juude uf dr Wält gsii sin. Im Alter sin all mee Juude uf Jerusalem chuu, go ire Lääbesoobe deert z verbringe un im hailige Grund vergraabe z wääre. Dr Wunsch, uf em Eelbäärg vergraabe z wääre, chunt vun ere Segula, eme Rituaal vu dr kabbalistische un talmudische Tradizioon.

20. Joorhundert

1949–1967: Jordaanischi Zyt

 

Unter jordaanischer Herrschaft, zwisch em Waffestillstandsabchuu vu 1949 un em Segsdäägchrieg 1967, sin Dail vum Jiidische Friidhoof dur e sischtemaatische Abböu vu dr Graabstai un Graabstätte gschlisse woore. Scho Ändi 1949 hän Augezyyge gsait, si heebe vum Bäärg Zion uus dr Abböu vu Graabstai dur d Araaber gsää. Di israelisch Regierig het anne 1954 bi dr Generaalversammlig vu dr Verainte Nazioone ne formälli Bschwäärd iber s Schlysse vu dr Graabstätte un s Umbräche vum Boode yygee, wu aber weenig Wiirkig ghaa het. In dr spoote 1950er-Joor het di jordaanisch Armee Militeerlaager böue un doderfir Graabstai vum Jiidische Friidhoof bruucht, zem Byschpel fir e Laager bi Al-Eizariya, wu mer si zum Böu vu Staibeede, Hitte un Kloo bruucht het.

Mit Chiis vu dr verbrochene Graabstai isch uf em Eelbäärg s Seven Arches Hotel böue woore, d Zuefaartsstrooß isch au mit Graabstai bflaschteret woore. Bi dr Verlengerig vu dr Strooß uf Jericho hän jordaanischi Böuarbaiter segs Graabzyylede abgrisse. Si hän doderby aachtloos Chnoche un Grund in untere sephaardische Friidhofsabschnitt gheit, wu derno het mieße ufgruumt wääre. S sin au alti Graabstai us em Beraich vum Graab vum Zacharias ewäggnuu woore, go d Zuefaartsstrooß zum Doorf Silwan uuszwyte. In sym Buech מול החומה הסגורה (uf Alemannisch Uf dr andere Syte vu dr Muure) bschrybt dr Meron Benvenisti (uf d Wält chuu 1934), ass mer Graabstai au in d Davidszitadäll broocht het, wu si verhaue un Bruchstuck dervu as Maarchstai fir dr Exerzierblatz bruucht woore sin.

Geegewaart

D Aazaal vu dr Greeber un Graabstätte wird hite uf bis zue 300.000 gschetzt. Wel Dail vum Friidhoof vor allem in dr Zyt vu dr jordaanische Herrschaft gschlisse wooren isch, cha mer hite d Aazaal nimi gnauer saage. Au hite no wääre Juude us aller Wält uf em Friidhoof vergraabe – wel s aber fascht kai Blatz me het, sin die Lyycht aber aarg dyyr.

Syter anne 1968 wääre Juude uf em Wääg dur di araabisch Siidlig zum Jiidische Friidhoof als vu araabische Aawooner beläschtigt. Bi dr Vorberaitige vu dr Lyycht vum eemoolige israelische Minischterbresidänt Menachem Begin (1913–1992) uf em Eelbäärg isch 1992 bschlosse woore, e Sicherhaitsunternäme zum Schutz vum Friidhoof un syne Bsuecher z grinde. Wel d Beläschtigunge vu dr Juude anne 2005 zuegnuu hän, isch e Wachabdailig fir di persenlig oder Gruppebeglaitig abgstellt woore. D Laag isch anne 2009 wider scheerfer woore, wu au Öutoo bschädigt un Bsuecher scho uf em Wääg zum Friidhoof aagriffe un verletzt woore sin. Dr Verain „Jerusalem syt Generazioone“ het si doodruf an d Effetligkait gwändet, au in dr Knesset het s e Debatte driber gee. Wu dr Voorsitzer vum Terroropferverband „Almagor“, dr Meir Indor (uf d Wält chuu 1947), anne 2011 uf em Wääg zue dr Graabstätte vu syne Eltere attackiert un verletzt wooren isch, isch versuecht woore, d Effetligkait iber soonigi Aagriff z informiere un Beheerde zue Geegemaaßnaame z mobilisiere. Syter 2010 isch dr Beglaitservice cheschteloos un wird vum Minischterium fir Woonigswääse finanziert.

Au hit no wääre Graabstätte uf em Jiidische Friidhoof bschädigt, entweit un gschlisse. E Raie vu Regierigsentschaidige zur Sanierig, Instandhaltig un Renovierig hän d Situaziooin bishäär chuum gänderet.

•  
  Iiberblick iber dr Jiidisch Friidhoof un dr Eelbäärg
•  
  Blick vu dr siidlige Stadtmuure iber dr Jiidisch Friidhoof uf dr Eelbäärg
•  
  Blick vum Eelbäärg iber dr Jiidisch Friidhoof uf dr Tämpelbäärg mit em Felsedoom
•  
  Dailaasicht vum Jiidische Friidhoof mit em Graab vum Zacharias (voorne links)
•  
  Greeber vum Menachem Begin, Minischterbresidänt vu Israel, un syre Frau Aliza Begin (links)

Uf em Jiidische Friidhoof am Eelbäärg sin vyl beriemti Persoone vergraabe woore, dodrunter dr Rabbi Chajim b. Mose Attar (1696–1743) un Judah Alkalai (1798–1878), ain vu dr Voorlaifer vum Zionismus, chasside Rebben vu schiidene Dinaschtie un Rabbiner vu dr Jischuw un au dr eerscht aschkenasisch Grooßrabbiner Abraham Isaak Kook (1865–1935). Derzue hän do d Henrietta Szold (1860–1945), d Grinderi vu dr US-amerikaanische zionistische Fraueorganisazioon „Hadassah“, d Diichteri Else Lasker-Schüler (1869–1945), dr Eliezer Ben-Jehuda (1858–1922), Vater vum modäärne Hebräisch, dr Nobelbryysdreeger fir Literatuur Samuel Agnon (1888–1970), dr Boris Schatz (1866–1932), dr Grinder vu dr Chunschtgwäärbschuel Bezal'el, un dr segst israelisch Premierminischter Menachem Begin (1913–1992) iri letscht Ruestätt gfunde. Uf em Friidhoof sin au di Gfallene vu dr araabische Uurueje vu 1929, vum araabische Ufstand vu 1936 bis 1939 un vum Unabhängigkaitschrieg vu 1948 vergraabe woore.

Lischt vu Graabstätte vu beriemte Lyt:

  Commons: Jiidische Friidhoof am Eelbäärg – Sammlig vo Multimediadateie

• Offiziälle Internetufdritt

31.77476935.24170831° 46′ 29,2″ N, 35° 14′ 30,1″ O

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Jüdischer_Friedhof_am_Ölberg“ vu de dütsche Wiki Alemannisch. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.