مپوتو

اهو هندي سمنڊ ۾ مپوتو جي نار جي الهندي ڪناري تي تیمبي نديءَ (Tembe River) جي ڪناري تي, ملڪ جي ڏاکڻي ڪناري جي ويجهو واقع آهي. اهو ايسواٽيني ۽ ڏکڻ آفريڪا سان سرحدن جي 75 ميل (120 ڪلوميٽر) جي رستي اندر آهي. شهر جي آبادي 10,88,449 آهي (2017 جي مطابق) ۽ 347.69 چورس ڪلوميٽر (134.24 چورس ميل) جي ايراضيءَ تي ورهايل آهي. مپوٽو ميٽروپوليٽن علائقي ۾ پاڙيسري شهر ماتولا شامل آهي، ۽ ان جي ڪل آبادي 27,17,437 آهي.

مپوتو لورینڪو مارڪويس (سال 1976ع تائین)
شھر ء صوبو
Maputo
گھڙيءَ جي طرف، مٿي کان: مپوتو جي اسڪائي لائن، مپوتو سٽي هال، اوار ليڊي آف دي اميڪوليٽ ڪنسيپشن ڪيٿڊرل، مپوتو ريلوي اسٽيشن، پورٽ آف مپوتو، ايوینيڊا 24 ڊي جولو (روڊ) ۽ انڊيپينڊنس اسڪوائر ۾ سامورا ماچیل جو مجسمو.
جھنڊو قومي نشان
جاگرافي بيهڪ: 25°58′S 32°35′E / 25.967°S 32.583°E / -25.967; 32.583 32°35′E / 25.967°S 32.583°E / -25.967; 32.583
Country	موزمبيق
Founded	1781
Established (town)	9 December 1876
Elevated (city)	10 November 1887
Elevated (capital)	1898
حڪومت
• Municipal Council President	Eneas Comiche
• Governor	Iolanda Cintura
پکيڙ
• شھر ء صوبو	347.69 ڪ.م2 (134.24 ميل2)
بلندي	47 ميل (154 ft)
آبادي (2017 census)
• شھر ء صوبو	1,088,449
•  ڪاٿو   2020	1,124,988

مپوٽو هڪ بندرگاهه شهر آهي، جنهن ۾ معيشت جو مرڪز واپار تي آهي. اهو پڻ پنهنجي متحرڪ ثقافتي منظر ۽ مخصوص، چونڊيل فن تعمير لاء پڻ ياد ڪيو ويو آهي. مپوٽو اڳ ۾ (1976 ع تائين) لورينڪو مارڪس (Lourenço Marques) سڊيو ويو.  

مپوٽو هندي سمنڊ جي هڪ وڏي قدرتي خليج تي واقع آهي، جتي درياء ٽيمبي (Tembe)، ماتولا (Matola)، امبولوزي (Mbuluzi) ۽ انفوليني (Infulene) ملن ٿا. شهر ست انتظامي ڊويزنن تي مشتمل آهي، جن مان هر هڪ ذيلي ذيلي چوٿون يا بئرروز ۾ ورهايل آهي. شهر مپوٽو صوبي جي چوڌاري گهيرو ڪيو ويو آهي، پر 1998 کان هڪ خودمختيار، الڳ صوبي جي طور تي انتظام ڪيو ويو آهي. مپوٽو شهر موزمبيق ۾ جغرافيائي طور تي ننڍڙو ۽ سڀ کان وڌيڪ گنجان آبادي وارو صوبو آهي. مپوٽو هڪ ڪائناتي شهر آهي، جنهن ۾ بنتو، پرتگالي، ۽ گهٽ ۾ گهٽ عربي، هندستاني ۽ چيني ٻوليون ۽ ثقافتون موجود آهن.

اهو علائقو جنهن تي مپوٽو بيٺو آهي اهو پهريون ڀيرو قديم سونگا جي ماڻهن طرفان مڇي مارڻ واري ڳوٺ جي طور تي آباد ڪيو ويو. جلد ئي ان جو نالو لورينڪو مارڪس رکيو ويو، ساڳئي نالي جي نيويگيٽر جي نالي تي، جنهن 1544ع ۾ هن علائقي کي ڳوليو هو. جديد شهر جي شروعات هڪ پرتگالي قلعي سان ٿئي ٿي، جيڪا 1781ع ۾ ماڳ تي قائم ڪئي وئي هئي. قلعي جي چوڌاري 1850ع ۾ هڪ شهر وڌيو، 1877 ۾ ان کي شهر جي حيثيت ۾ وڌايو ويو. 1898ع ۾ پرتگالي موزمبيق جي ڪالوني پنهنجي راڄڌاني کي اتي منتقل ڪيو. 19هين صديءَ جي آخر ۽ 20 صديءَ جي شروعات ۾، لورنڪو مارڪس هڪ بندرگاهه شهر جي حيثيت سان آبادي ۽ معاشي ترقيءَ ۾ ٻنهي طرفن کان وڌيو. 1975 ۾ موزمبيڪن جي آزاديءَ تي، شهر قومي راڄڌاني بڻجي ويو ۽ ان جو نالو مٽائي مپوٽو رکيو ويو. موزمبيڪ جي گهرو ويڙهه دوران، شهر جي معيشت تباهه ٿي وئي. جڏهن جنگ ختم ٿي، انقلابي فريليمو (FRELIMO) حڪومت شهر جي معيشت کي بحال ڪرڻ لاء هڪ پروگرام شروع ڪيو، ۽ شهر کي صاف ڪرڻ لاء ڏوهن، اسڪواٽر، ۽ غير دستاويزي رهاڪن کي زبردستي هٽائي ڇڏيو.

ماپوٽو وٽ ڪيترائي نشان آھن، جن ۾ آزاديءَ جو اسڪوائر، سٽي ھال، مپوٽو قلعو، مرڪزي بازار، ٽنڊورو باغ ۽ ماپوٽو ريلوي اسٽيشن شامل آھن. مپوٽو هڪ جمالياتي طور تي پرڪشش شهر طور سڃاتو وڃي ٿو. جڪرنڊا ۽ ببول جي وڻن سان ڀريل وسيع رستن سان، هن کي شهر جو عرفي نالا ببول جو شهر (City of Acacias) ۽ "هندي سمنڊ جو موتي" (Pearl of Indian Ocean) حاصل ڪيو آهي. هي شهر پنهنجي الڳ، پرتگالي نوآبادياتي نيوڪلاسيڪل ۽ مينولين طرزن سان گڏ جديد آرٽ ڊيڪو، بوهاس، ٽاپيڪل ماڊرنزم ۽ برٽلسٽ عمارتن ۽ چونڊيل فن تعمير لاءِ مشهور آهي.

تاريخي بيڪسا ڊي مپوٽو ضلعو شهر جو مرڪز آهي. مپوٽو ۾، ڪيترن ئي ريسٽورنٽ، ميوزڪ ۽ ڪارڪردگي جي جڳهن، ۽ مقامي فلم انڊسٽري سان هڪ متحرڪ ثقافتي منظر آهي. مپوٽو جي معيشت ان جي بندرگاهن جي چوڌاري مرڪز آهي، جنهن ذريعي موزمبيق جي درآمد ۽ برآمدات جو گهڻو حصو موڪليو ويو آهي. مکيه برآمدات ۾ ڪپهه، کنڊ، ڪرومائٽ، سيسل، ڪوپرا ۽ سخت ڪاٺ شامل آهن. واپار کان علاوه، شهر ۾ مضبوط پيداوار ۽ خدمت جا شعبا آهن. ڪيترائي ڪاليج ۽ يونيورسٽيون مپوٽو ۾ واقع آهن، جن ۾ پيڊياگوجيڪل يونيورسٽي، ساو ٽامس يونيورسٽي، ڪيٿولڪ يونيورسٽي آف موزمبيق ۽ ايڊوارڊو مونڊاليني يونيورسٽي, جيڪا ملڪ جي قديم ترين يونيورسٽي آهي, شامل آهن.