Sint-Dni-Dlé-Bovesse

Cisse pådje ci (so les viyaedjes walons) n' est co k' on djermon, dj ô bén kel pådje est djusse siblåtcheye, eyet co trop tene; et s' divreut ele ecråxhî ene miete. Si vos avoz des cnoxhances so ç' sudjet ci, vos nos ploz aidî, clitchîz sol loyén «candjî l' pådje» po radjouter des informåcions.

Saint-Denis-Bovesse) est èn ancyin ptit ban del Walonreye, rebané avou ds ôtes viyaedjes dins l' novele intité des Brouwires

• Limero del posse: 5081 (vî limero 5851)
• Limero diyalectolodjike: Na 35

Li viyaedje di Sint-Dni si trouve a ene hôteur di 188 m å soû di si eglijhe.

• Oridjene

Si li cinse del Brouwire a dné si no al comene d' asteure, Sint-Dni doet si oridjene a on tins bråmint pus ancyin. Si prumire mincion rimonte a 805: Villare Sancti Dionysii. Les djins di Sint-Dni s' ont todi lomé Dionésyens, e referince a cisse mincion del Moyinådje.

• Ene fontinne...

Metowe pa dzo li vocable di Sint-Dni, ene fontinne sereut li banse del pårotche. E ç' moumint di l' istwere, Sint-Dni fwait pårteye d' on payis ombradjé di bwès arozés di bråmint di rixhots. L' oridjene del fontinne rimonte a 610 cwand c' est ki les missionaires francès si tårdjît å sourdant d' ene rivire, ki, 6 siekes pus timpe, les Romins avént lomé Mahana (ådjourdu Mouhagne). Ele prind si sourdant dins les paxhis del Spåmreye et riçût sacwants aflouwints do costé di si droete rive. Ele arive e Mouze a State adlé Hu. Cwand les missionaires catolikes pudnut contak avou les djins di ci viyaedje, i vont vey leu foirt individuwalisse. Seule li rlidjon va esse li pont di resconte inte les djins et les apôtes francès. Les druwides ont ene ceremoneye pårticulire po fiesti l' rinovea, li cominçmint d' ene novele anêye: moussîs di blankès cotes, i côpèt avou ene seye d' ôr li canistea ki rçût li veye do tchinne. Zels seulmint ont li droet di côper li canistea. On lî prusteut li pouvwer d' inmunizer disconte li pwezon et di schaper del maladeye. Les prumîs crustins sont temoens di ci môde. C' est insi k' i djudjèt li côpaedje do canistea sâcré. Li canistea riprezinte l' inmoirtalisté del åme et ni pout viker k' pa li seuve des tchinnes, li rwè des bwès, simbole del foice, ki po crexhe, ont dandjî d' aiwe, l' aiwe del Mouhagne. Cisse fontinne, disfroyeye, dina l' idêye al famile Hallet, bresseus di djermêye e djermêye, di prinde si aiwe, on riméde miråke disconte les mås d' tiesse. Cisse bressene est ådjourdu viye di cint ans. Ele est ene des rårès bressenes sorvicantes.

• Si eglijhe

 

Li tour di l' eglijhe est li pus vî bastimint do viyaedje, come do ban. A l' oridjene, cisse tour esteut probåblumint basteye di bwès et on fossé åtoû. C' esteut li plaece ewou on si meteut al coete dins li cas di dandjî. Ele sierveut di donjon et aveut des moudreuses, k' on è poleut si disfinde et vey ariver l' innmi. Å dvins di cisse-cile, on pout admirer di foirt belès pires funeraires da l' 14e sieke. Ene est da Jean Dores, ci persounaedje esteut tchivalî di Seumwès. Ancyinnmint, ele garnixheut li pavmint del tchapele Sint-Mårtin. Li tchestea-cinse di Sint-Mårtin a Émene esteut dins l' tins ene plaece istorike, foitmint distrûte ås 16e eyet 17e siekes. L' ôte pire est da Jacquemin di Tchenoit, ôridjinnaire da Sint-Mårtin lu eto. Li pire di Djérome da Homblière si trouve dins l' eglijhe.

• Èn eveke mârtire

Pus lon dins l' eglijhe, ene statowe di Sint Dni riprezinte li mårtire so pî. Apoisse des Gåles, prumî eveke di Paris, å 1î ou bén å IIIe sieke, mârtirijhî a Sint-Dni. Li ledjinde li rprezinte ki s' ridresse, après s' esse fwait côper li tiesse djus, po poirter si tiesse. Sint-Dni est fiesté li 9 d' octôbe. Il est invoké disconte les cefaleyes et les hôsmint d' cour. Ene replike di si statowe a stî rifwaite et si trouve so li pavêye del bressene Hallet.

• Li ptit patrimoenne

On conte 6 tchapeles a Sint-Dni: li tchapele di Sint Dni, datêye di 1927 (rowe do Stoirdoe); li tchapele Sint Houbert; li tchapele di Sinte Rita; li tchapele Sint Rok; li tchapele do Sacré-Cour, basteye e 1894, leyeye et ribasteye e 1998 (rouwele Mouchet); li tchapele Nosse-Dame di Bon Scours carapmint distrûte (rowe di Beafå)...

• Les ôtès plaeces

Li Spåmreye : dins l' tins et djusk' å cominçmint do XXe sieke, les femes vinént rispåmer leu lindje ås sourdants del Mouhagne. On lavoe publik si troveut djondant l' ancyinne Cinse Masson.

Li Stoirdoe : Vaila, i gn aveut on stoirdoe po ôle di colza accioné pa des tchvås; c' esteut di pezantès pires cilindrikes ki tournént tot språtchant li colza. Ene di ces pires cilindrikes sieve di soû al tchapele di Sint-Dni.

Li Cinse di Beafå (bea få, dj' ô bén bea faw; so plaece bia fau, sicrît e francès Beauffaux): ene bele cinse e cwåré tipike hesbignone, ki s' trouve al limite di Lonzêye et di Sint-Dni. Cisse cinse esteut prôpieté di Johan di Bialfour al XIVe sieke. Ele esta ofrowe e 1623 ås Djezwites di Nameur, ki l' wårdît djusk' al Revolucion francesse.

Tchestea des Brouwires (18e sieke)

Cinse del Brouwire (ancyinne comandreye des Templîs)

Tchapeles di Sint Dni (1927), di Sint Houbert, di Sinte Rita, di Sint Rok et do Sacré-Cour.