Frans-Vlams: West-Vlamsche streektoale

Frans-Vlams

Toalgebied Frans-Vloandern Sprekers 40.000 Toalfamilie Indo-Europees Germoans West-Germoans Nederfrankisch
Stoatus
Officieel in (nievers) Toalorganisoatie Akademie voor Nuuze Vlaamsche Tale
Daterienge
Voorloper Middelnederlands (Vlams)
Toalcodes
ISO 639-1 vls ISO 639-3 vls

De Fransche Vloamiengn noemn under streektoale nuuze Vlaamsche taele of et Vlamsch.

De Franschn Westoek es de streke die begunt round Duunkerke en langs e wyde boge round Oazebroeke in oostelikke richtienge deurelopt tout an de schreve. Soms es datte Frans-Vloandern genoemd, moar deur 'n band es Frans-Vloandern e stik grodder en bestoat et ook uut Rysels-Vloandern. D'inweuners zyn bewuste Vloamiengn en ze noemn under geirne Vloamienk.

Tot an den Twiddn Weireldôorloge klappnde ze courant West-Vlams in Frans-Vloandern. Sinsdien es 't styf achteruut gegoane. Ollene nog oudere menschn up de buutn kenn et nog. Volgens en ounderzoek deur de EU zyn d'r nog à peu près 20 000 doagelikse sprekers en round de 40 000 occasionele sprekers. De jounge Frans-Vloamiengn spreekn et "Vlams van over de schreve" elegansn nie mè. Ze zyn meer geïnteresseerd in Nederlands om werk te viendn by nuus.

De verwachtiengn vo 't Frans-Vlams zyn rounduut slicht. Tegen de volgende generoasje goat bykan niemand et nog spreekn. D'Akademie voor Nuuze Vlaamsche Tale probeert 't ty te doen keern deur 't organiseern van cursussn Vlaams. In 2006 woarn d'r meer of 300 studentn, surtout grote mienschn die in 't Frans zyn upgebrocht moa die de toale van under ouders were willn leern kenn.  

 

't Vlams in Vrankryk èt gin één wettelikke stoatus bekommn van de Fransche regerienge. Wel èt in 2006 et Fransche ministerie van ounderwys gedecideerd vo 't ounderwys van de lokoale Vlamsche toale te steunn. Binn da koader start er in september 2007 in Rysel (in de Académie de Lille) en experiment van drie joar ounderwys van de Vlamsche toale. D'rachter goat de Fransche overeid dat evalueern vo toun e definitieve beslissienge te keunn pakkn.

De Vlamsche overeid èt tegen da experiment geprotesteerd omda ze zy vindt dat er beter Nederlands zou gegeevn zyn in plekke van e dialect. Moa voe 't ANVT es et Frans-Vlams gin dialect, moar es et Nederlands e zustertoale van under regionoale Vlamsche toale. De toalproblematiek ligt dus dudelik gevoelig langs weerskantn van de schreve.

Recentelik zyn der wel nen oop privoate verenigiengn ountstoan die trachtn de Vlamsche toale, cultuur en tradisjes were te doen erleevn:

• ANVT: Akademie voor Nuuze Vlaamsche Tale
• MDSK: Vlaanderen in Frankrijk met de Michiel de Swaen-kring
• Het Reuzekoor: cultureel-muzikoale verenigienge
• Yser Houck: verenigienge vo de beschermienge van 't istorisch patrimonium van Volckerinckhove en omstreekn
• De Katjebei: verenigienge vo d'eruplevienge van de Vlamsche cultuur in Vrankryk
• Le Comité Flamand de France: 't Vlaemsch Comiteit van Vrankryk
• SOS Blootland
• Menschen lyk wyder: Volkstoneel vo Frans-Vloandern
• Flor Barbry's Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen
• Association Foirante

Die verenigiengn zyn dikkers folkloristisch. Sommigste verenigiengn oudn 't nie lange uut, lik et ter ziele gegoane Tegaere Toegaen da upgericht wos vo Vlams ounderwys te geevn in colleges.

Jean-Louis Marteel, nen activist uut Duunkerke, èt ne cursus over 't Vlams (fonetisch) uutgegeven, geschreevn in 't Frans. Zie de koppeliengn vanoundern vo 'n stikske uut dien boek.

Je kut oek ne cd bestelln ip de site van 't ANVT (A je 't in 't Frans zet, ku je doa stikskes van ôorn.)

Jean-Noël Ternynck es nen Frans-Vlamschn dichter die in 't Vlams schryft en cultureel styf actief es.

• Maryse Collache uut Duunkerke
• Raymond Declercq ("Klerktje", †2006) uut Koukerke en zyn verenigienge SOS Blootland
• Het Reuzekoor, en 35-koppig gezelschap uut Duunkerke
• Damien Top uut Kassel
• Edmonde Vanhille uut Duunkerke

Radio Uylenspiegel zendt 10 % van under tyd uut in 't Vlams. Ze zendn uut vanuut Kassel up 91.8 FM.

Cyriel Moeyaert brocht in 2005 nen Frans-Vlamschn woordnboek uut.

Evoluusje t.o.v. Belgisch Vlams

Kort achter da Lodewyk XIV in de 17ste eeuw Artesië en 't zuudn van Vloandern geannexeerd a, droung y et Frans lik enige bestuurlikke toale up. Zo gerochte de regio troage moa zekers verfranst. In de 19ste eeuwe sprak nog 80 à 90 % van de Frans-Vloamiengn Vlams, eind 20ste eeuwe schootn d'r doa nie vele mee van over. Zo kwam de landsgrenze tusschn 't Fransche en de Zudelikke Nederlandn (loater België) ook een culturele grenze. En da ad gevolgn vo et Frans-Vlams, surtout vo de schryftoale.

In 1864 koozn de Belgische Vloamiengn vo de spellienge van et Nederlands uut Olland. Doa wos in de loop van de 17e eeuwe e standoardtoale ountstoane. De Frans-Vloamiengn, die under Vlams in 't openboar nie kostn en mochtn gebruukn, woarn nie betrokkn by de Nederlandsche standoardtoale. Zynder èn dus ook de verschillende spelliengservormingn van et Olgemeen Nederlands nie gekend die de Vloamiengn in België wel mègemakt èn. 't Es doamè da nen Frans-Vlamschn tekst voe nen gemiddelden Vloamienk ouderwets overkomt.

• Van waer zyt je? Me zyn wydder van Steenvoorde. En myn maet daer, is van Kassel.
• ' Overtyd gingen de joungens niet naer 't schole. Ze vrochten alzo vele of nuldere oudders.
• 't Is vele groensel in 't hof vandejaere. Aal de workels zyn voor de keuns.
• De deze hier in de kleene dooze zyn suukkerbollen maer de die daer in die groote dooze zyn kaffie-tabletten.
• Hen was bezig mit de veinster van de bakkerye an 't kuuschen.

Voe West-Vloamiengn doarentegen komt zo'n tekst styf leesboar en erkenboar over. Da moet uus nie verwounderen want et Frans-Vlams es e West-Vlamsche streektoale die surtout mè 't West-Vlams uut den Belgischn Westoek sterke overeenkomstn vertoont.

Verschilln mè SV

Ier volgt e lyste mè enigste verschilln tusschn de spellienge van et Frans-Vlams en et Standoardvlams.
De lyste es nie complit.

Gedicht van Jean-Noël Ternynck, gepubliceerd in Van de Leie toet de Zee, 1998, uutgegeven deur Yser Houck.
(Tekst overgenoomn uut Vlamsch over de schreve)

• Boeken over 't Vlams

Olgemeen:

Video's Frans-Vlaams : https://www.youtube.com/channel/UCdrj4xaIvZ3ekOmmM5dD8uQ

• (fr) Langues régionales: large majorité à l'Assemblée pour ratifier la charte
• Vlams over de schreve
• fvlinhetnederlands.actieforum.com

Toalkundig:

• Akademie voor Nuuze Vlaemsche Taele
• Cours de Flamand (van Jean-Louis Marteel): Tienste Lesse
• Frans-Vlamsche tekst over Sinte-Anne
• Wikibooks Dunkerquois

Cultureel:

• De Katjebei
• Komitee voor Frans-Vlaanderen
• Michiel de Swaenkring
• Yser Houck

Muzikoal:

• Het Reuzekoor
• Joël en Klerktje - Traditionele Vlamsche liedjes
• SOS-BLOOTLAND
• Starrelied, e gezoengn Frans-Vlams Kestlied