cẩm Nang Biên Soạn/Hình Ảnh

Tính thích hợp và tính bách khoa

 

Hình ảnh cần phải có ý nghĩa và liên quan đến ngữ cảnh của chủ đề, không mang tính trang trí thuần túy. Chúng thường là một phương thức minh họa giúp độc giả hiểu hơn về chủ thể. Nếu có thể, hãy tìm hình ảnh đẹp hơn và cải tiến ghi chú ảnh thay vì chỉ xóa đi ảnh kém chất lượng hoặc không phù hợp, đặc biệt là ở các trang có ít hình ảnh. Tuy nhiên, không phải bài viết nào cũng cần hình ảnh và việc sử dụng quá nhiều có thể gây mất tập trung.

Xem thêm Wiki: Cẩm nang biên soạn/Biểu tượng § Không vì mục đích bách khoa (CNBS:TRANGTRI) để biết thêm về các trường hợp sử dụng sai biểu tượng và các phần tử trực quan khác vì mục đích trang trí.

Hình ảnh nên trông giống những gì mà chúng muốn minh họa, bất kể chúng có xác thực hay không. Lấy ví dụ, một ảnh chụp tranh vẽ cupcake kiểu trompe-l'œil có thể là một hình ảnh chấp nhận được cho bài Cupcake, song một chiếc bánh cupcake thật vốn đã được trang trí để trông giống một thứ khác hoàn toàn thì sẽ ít phù hợp hơn. Tương tự, hình ảnh của một tế bào chung chung dưới kính hiển vi quang học có thể đưa được vào nhiều bài viết, miễn rằng không có sự khác biệt rõ rệt giữa tế bào trong hình và hình dạng điển hình cua tế bào được minh họa.

Khi lựa chọn hình ảnh, hãy phấn đấu đi đến sự đa dạng. Chẳng hạn, trong một bài viết có nhiều hình ảnh về người (ví dụ như bài Chạy), hãy tìm cách hướng đến mô tả nhiều tuổi tác, giới tính và sắc tộc. Nếu bài viết về một sĩ quan quân đội đã thể hiện chủ thể trong trang phục quân đội, thì hai ảnh chân dung quân phục trang trọng hơn sẽ chỉ cung cấp thêm ít thông tin hoặc mối quan tâm, nhưng bản đồ chỉ một cuộc chiến quan trọng kèm hình ảnh về kết quả của nó thì lại khác. Đừng để bài viết tràn ngập các hình ảnh có giá trị không đáng kể chỉ vì có nhiều hình ảnh có sẵn.

Bài viết về các tộc người hoặc cộng đồng người không nên được minh họa bằng ảnh ghép hoặc thư viện hình ảnh của các thành viên trong cộng đồng đó; xem thảo luận đồng thuận tại Wikipedia tiếng Anh về vấn đề này tại đây và tại đây.

Chất lượng hình ảnh

Hãy sử dụng hình ảnh có sẵn với chất lượng cao nhất có thể. Hình ảnh chất lượng kém—tối hoặc mờ nhòe; thể hiện chủ thể quá nhỏ, ẩn giữa mớ lộn xộn hoặc quá mơ hồ; và hơn thế nữa—không nên được sử dụng trừ trường hợp thật sự cần thiết. Hãy suy nghĩ kỹ về việc nên lựa chọn hình ảnh nào minh họa chủ thể một cách tốt nhất. Ví dụ:

• Hình ảnh một con đại bàng đuôi trắng sẽ là vô dụng nếu nó xuất hiện như một đốm nhỏ trên bầu trời.
• Bài tiểu sử phải mở đầu bằng ảnh chân dung của chính chủ thể đó đứng riêng lẻ, không phải ảnh chụp chung với người khác.
• Một hình ảnh minh họa thích hợp về cá nhám búa sẽ hiện ra phần đầu đặc trưng giống cây búa của nó, để phân biệt với các loài cá mập khác.
• Một bản đồ về Moldova cần có thêm phần biên giới của nước này với România và Ukraina, để mọi người có thể biết quốc gia đó nằm ở đâu so với các nước láng giềng.
• Gạo nên được phản ánh tốt nhất bằng hình ảnh gạo thường chứ không phải cơm chiên.
• Các khái niệm phi vật thể có thể được minh họa trực quan; chẳng hạn, hai con lợn rừng húc đầu nhau chỉ sự gây hấn.

Các trang sử dụng con dấu, cờ, biểu ngữ, logo hoặc biểu tượng khác để đại diện cho chính phủ, tổ chức và cơ quan nên sử dụng phiên bản do tổ chức đó quy định, nếu có. Chúng được ưu tiên hơn là những sản phẩm sáng tạo nghiệp dư có chất lượng tương tự, bao gồm ảnh chụp biểu tượng dưới hình thức vật lý.

Tránh trình bày thông tin văn bản dưới dạng hình ảnh

Hình ảnh chỉ quan hệ tỉ lệ

Một hình ảnh đôi khi sẽ kèm thêm một vật quen thuộc để chỉ quan hệ tỉ lệ kích thước giữa chúng. Các vật dấu chuẩn như vậy cần có độ bao phủ văn hóa cao và được tiêu chuẩn hóa nhất có thể: tốt nhất nên chọn thước, diêm, pin, bút/bút chì, lon nước, quả bóng đá, người và các bộ phận cơ thể, phương tiện giao thông, cùng với các công trình nổi tiếng như tháp Eiffel, mặc dù còn có rất nhiều lựa chọn khả dĩ khác. Những vật như đồng xu, tiền giấy hay tờ giấy thì ít thỏa đáng hơn bởi chúng có tính địa phương nhất định, nhưng vẫn tốt hơn là không có gì cả vì ít nhất vẫn có sự liên hệ về mặt tỉ lệ kích thước chung.

Dữ liệu định lượng, nếu có, vẫn nên được cung cấp trong phần ghi chú ảnh hoặc trong bài viết.

Hình ảnh gây xúc phạm

Wiki không bị kiểm duyệt: nhiệm vụ của dự án này là để trình bày thông tin, bao gồm cả thông tin mà một số người có thể thấy bị xúc phạm. Tuy nhiên, một hình ảnh có khả năng gây khó chịu—cái mà vốn sẽ bị độc giả Wikipedia điển hình cho là thô tục hay tục tĩu—chỉ nên được thêm vào nếu nó được xử lý theo cách bách khoa, tức là chỉ khi sự vắng mặt của nó sẽ làm giảm bớt khối lượng thông tin, tính liên quan và độ chính xác, đồng thời không có phương án thay thế phù hợp tương tự. Hình ảnh phải tôn trọng kỳ vọng thông thường của người đọc đối với một chủ đề nhất định càng nhiều càng tốt mà không làm suy giảm chất lượng bài viết. Tránh dùng hình ảnh chứa các yếu tố không liên quan hoặc xa lạ có thể gây khó chịu hoặc quấy rối cho người đọc; ví dụ, những bức ảnh được chụp trong bối cảnh khiêu dâm thường không phù hợp cho các bài viết về giải phẫu người.

Hình ảnh trong phần mở đầu

Thông thường, phần mở đầu hoặc hộp thông tin của một bài viết sẽ mang hình ảnh đại diện—chẳng hạn như của một nhân vật hoặc địa điểm, một cuốn sách hoặc bìa album—để cung cấp cho người đọc xác nhận trực quan rằng họ đã đến đúng trang cần đi đến.

Đối với một số chủ đề, việc tìm kiếm hình ảnh mở đầu phù hợp có thể khó khăn. Mặc dù Wikipedia không bị kiểm duyệt, hình ảnh mở đầu vẫn nên được lựa chọn một cách kỹ càng (xem mục § Hình ảnh gây xúc phạm, phía trên). Ảnh mở đầu có lẽ chính là cái đầu tiên đập vào mắt người đọc, cho nên hãy tránh dùng những loại mà người đọc không mong muốn nhìn thấy tại đó. Không giống như các nội dung khác ngoài phần mở đầu, hình ảnh mở đầu nên được chọn dựa trên các vấn đề suy xét đã nêu.

Dưới đây là một số lời khuyên về việc lựa chọn hình ảnh cho phần mở đầu:

• Hình ảnh mở đầu phải thể hiện chủ đề một cách tự nhiên và phù hợp; chúng không chỉ minh họa chủ đề một cách cụ thể mà còn là loại hình ảnh được sử dụng cho các mục đích tương tự trong các tác phẩm tham khảo chất lượng cao, và do đó cũng chính là những gì độc giả của chúng ta sẽ mong đợi được xem. Hình ảnh ở phần mở đầu là không bắt buộc và việc không có hình ảnh mở đầu có thể là giải pháp tốt nhất nếu không có cách nào trình bày chủ đề dễ dàng.
• Viết tắt

  • CNBS:ANHGAYSOC
  Hình ảnh mở đầu cần ít có khả năng gây sốc hoặc kích động; cần luôn luôn ưu tiên dùng ảnh đại diện chính xác cho chủ thể mà không có nguy cơ gây sốc. Ví dụ, một hình ảnh những người bị lưu đày được chọn làm hình ảnh mở đầu trong phiên bản này của bài Holocaust sẽ thích hợp hơn rất nhiều so với các hình ảnh khác thể hiện sự tra tấn tù nhân hoặc xác chết trong trại tập trung.
• Đôi khi không thể tránh khỏi việc sử dụng hình ảnh ở phần mở đầu có khả năng gây sốc, chẳng hạn như trong bài viết về cơ quan sinh dục người. Biên tập viên có thể giả định, theo Wiki: Phủ nhận về nội dung, rằng độc giả đã biết các bài viết đó có thể chứa hình ảnh như vậy.
• Theo CNBS:KHONGTHUVIENSACTOC, việc sử dụng ảnh ghép hoặc thư viện ảnh của thành viên thuộc tộc người hoặc cộng đồng người nên được tránh trong các bài viết về chúng. Tuy nhiên, hướng dẫn này không áp dụng đối với bài viết về những thứ như bộ phận cơ thể người hoặc kiểu tóc.
• Trong một số nền tảng di động, hình ảnh đầu tiên của bài viết có thể được hiển thị ở đầu bài, ngay cả khi nó xuất hiện sâu bên trong bài viết ở chế độ xem trên máy tính để bàn. Khi đặt hình ảnh, hãy suy xét xem hiện tượng này có thể gây hiểu lầm hoặc nhầm lẫn cho độc giả sử dụng thiết bị di động hay không.

Cú pháp

 

Ví dụ cơ bản (cho ra hình ảnh bên phải):

[[Tập tin:Siberian Husky pho.jpg|nhỏ|thế=Một chú chó trắng đeo dây nịt tinh nghịch rúc vào một cậu bé |Một con [[chó Husky Sibir]] làm động vật thồ]]

• Tập tin:Siberian Husky pho.jpg Tên tập tin (hình ảnh) phải chính xác (kể cả viết hoa, dấu câu và khoảng trắng) và phải kèm theo .jpg, .png hoặc bất kỳ phần mở rộng tập tin nào khác. (Hình: và Tập tin: dùng giống nhau.) Nếu cả Wikipedia và Wiki Commons đều có hình ảnh với tên chỉ định, phiên bản Wikipedia sẽ là hình ảnh xuất hiện trong bài viết.
• nhỏ (hoặc thumb) yêu cầu phải có đối với đa số trường hợp
• thế=Một chú chó trắng đeo dây nịt tinh nghịch rúc vào một cậu bé Văn bản thay thế là dành cho những ai không thể xem được hình ảnh; không giống với ghi chú ảnh, nó tóm tắt lại vẻ ngoài của hình ảnh đó. Văn bản thay thế này cần tuân thủ Wikipedia:Cẩm nang biên soạn/Khả năng tiếp cận/Văn bản thay thế cho hình ảnh và phải gọi tên các sự kiện nổi tiếng, nhân vật và sự vật.
• Một con [[chó Husky Sibir]] làm động vật thồ Ghi chú ảnh đứng sau cùng, cung cấp ý nghĩa hoặc tầm quan trọng của hình ảnh.

Xem WP:Cú pháp hình ảnh mở rộng đối với các tính năng và tùy chọn khác. Nếu hình ảnh không hiển thị sau khi bạn đã kiểm tra kỹ cú pháp, nó có thể đã bị liệt vào danh sách đen.

Ảnh VR

Để hiển thị ảnh VR (ảnh thực tế ảo hoặc toàn cảnh 360 độ), hãy sử dụng {{PanoViewer}}.

Kích thước

• Kích thước của một hình ảnh được kiểm soát bằng cách thay đổi chiều rộng của nó – sau đó phần mềm sẽ tự động điều chỉnh chiều cao theo tỷ lệ. (Hầu như khi nói về "kích thước" của một hình ảnh thì thực chất đang nói về chiều rộng của nó.)
• Trừ khi có lý do rất chính đáng, không nên chỉ định chiều rộng cố định của hình ảnh tính bằng điểm ảnh (ví dụ như 17px). Việc chỉ định như vậy sẽ bỏ qua cấu hình chiều rộng cơ sở của người dùng, do đó cần ưu tiên sử dụng upright=hệ số phóng to bất cứ khi nào cần trình bày hình ảnh theo kích thước khác với mặc định. Theo nguyên tắc chung, chiều rộng hình ảnh không nên được đặt cố định ở giá trị lớn hơn 300px (chiều rộng cơ sở ban đầu), và trong trường hợp ngoại lệ cần thiết, hình ảnh thu được thường không nên có kích thước vượt quá 400px chiều rộng (300px đối với ảnh trong phần mở đầu) và 500px chiều cao, nhằm mục đích hiển thị tốt nhất trong các thiết bị nhỏ nhất "được sử dụng phổ biến" (mặc dù điều này vẫn có thể dẫn đến khó theo dõi khi xem trên màn hình hoặc chế độ hiển thị khác thường).
• Để chuyển đổi giá trị px về upright, hãy chia nó cho 220 và làm tròn kết quả như mong muốn. Ví dụ, |150px gần tương đương với |upright=0.7 vì 150 / 220 ≃ 0,682 .
  • Trường hợp có thể sử dụng kích thước ảnh cố định là khi cần tiêu chuẩn hóa kích thước qua bản mẫu (chẳng hạn như bên trong bản mẫu hộp thông tin hoặc hiển thị biểu tượng quốc kỳ), hoặc hiển thị hình ảnh với kích thước giảm xuống do hạn chế không gian (chẳng hạn như hình ảnh sử dụng trong mục Bạn có biết hoặc Ngày này năm xưa trên Trang Chính, hoặc bên trong các bảng lớn như Danh sách người đoạt giải Nobel Hòa bình), hoặc khi cần thiết căn chỉnh hình ảnh trong các cột hoặc dòng. Một số bản mẫu như {{nhiều hình}} có thể tự động so khớp chiều cao hoặc chiều rộng của hình ảnh với các tỉ lệ khung hình khác nhau, mặc dù giá trị chiều cao hoặc chiều rộng này cần được đặt thành một giá trị điểm ảnh cố định do bản mẫu không thể thu phóng hình ảnh sao cho tương ứng với tùy chọn người dùng.
• Mỗi người dùng sẽ có một giá trị chiều rộng ảnh "cơ sở", áp dụng cho hình ảnh dạng |thumb (|nhỏ) và |frameless; đối với người dùng chưa đăng ký (đại đa số độc giả) giá trị này luôn luôn là 220 điểm ảnh; đối với người dùng đã đăng ký (hay đã đăng nhập), chiều rộng cơ sở là 300px khi tài khoản được tạo, nhưng có thể được thay đổi trong mục Tùy chọn. Hình ảnh về chó Husky Sibir ở trên được hiển thị với kích thước chính là kích thước cơ sở của bạn.

 

 

• Khi cần thiết dùng hình ảnh dạng thu nhỏ hoặc phóng to, hãy sử dụng |upright=hệ số phóng to để phóng to hoặc thu nhỏ hình ảnh theo một hệ số tương đối so với chiều rộng cơ sở của người dùng.
  • Ví dụ:
    • upright=1.3 áp dụng đối với hình ảnh có độ chi tiết cao (ví dụ như bản đồ hoặc sơ đồ) để kết xuất nó "lớn hơn 30% so với kích thước mong muốn thông thường của người dùng". (Đối với độc giả với cấu hình chiều rộng cơ sở 300px, giá trị kết xuất là 285px).
    • upright=0.6 áp dụng đối với hình ảnh có độ chi tiết thấp (ví dụ như hình vẽ đơn giản hoặc lá cờ) để kết xuất nó "nhỏ hơn 40% so với kích thước mong muốn thông thường của người dùng". (Đối với độc giả với cấu hình chiều rộng cơ sở 300px, giá trị kết xuất là 130px).
  • Ảnh thấp và rộng thường yêu cầu giá trị upright là 1 trở lên; ảnh cao và hẹp có thể sẽ trông tốt nhất với upright là 1 trở xuống.
  • Khi chỉ định giá trị upright lớn hơn 1, hãy chú ý cân bằng nhu cầu tăng độ chi tiết hình ảnh và khả năng gây tràn qua văn bản bài viết xung quanh.
    • Hình mà trong đó chỉ có một vùng chi tiết quan trọng (mặc dù việc cắt ảnh đến vùng đó là không chấp nhận được) có thể cần phải to hơn bình thường, nhưng upright=1.8 nên là giá trị lớn nhất đối hình ảnh nổi bên cạnh văn bản.
    • Hình ảnh ở phần mở đầu nên đặt giá trị không quá upright=1.35.
  • Các hình ảnh trong một bài viết, đặc biệt là hình ảnh gần nhau và ở cùng một phía, có khả năng sẽ trông hấp dẫn hơn nếu được đặt tại cùng chiều rộng.
  •   Cảnh báo: Trường hợp upright hoàn toàn không có thì tương đương với upright=1. Nhưng upright đứng riêng, không có =hệ số phóng to (ví dụ, [[Tập tin:Dog.jpg|nhỏ|upright|Một con chó lớn]]) thì tương đương với upright=0.75. Cách dùng này gây nhầm lẫn và do đó không còn được sử dụng.
• Để hiển thị hình ảnh lớn hơn so với hướng dẫn nêu trên (ví dụ như ảnh toàn cảnh), hãy sử dụng |nhỏ|giữa hoặc |nhỏ|không để hình ảnh đứng riêng rẽ; hoặc sử dụng {{toàn cảnh}} hoặc {{hình ảnh cao}} để trình bày một hình ảnh rất lớn trong hộp cuộn.

 

Vị trí

 

Hầu hết hình ảnh nên được đặt ở bên phải trang; đó cũng chính là vị trí đặt ảnh mặc định. Hình ảnh đặt bên trái trang có thể làm xáo trộn bố cục của danh sách có dấu đầu dòng và các cấu trúc tương tự vốn phụ thuộc vào tính đồng nhất trực quan, chẳng hạn như đẩy một số mục trong các danh sách như vậy vào sâu hơn. Do đó, cần tránh đặt hình ảnh ở bên trái trang gần với các cấu trúc như vậy. Trong trường hợp ngoại lệ cần thiết, hãy chỉ định |trái trong liên kết hình ảnh: [[Tập tin:Siberian Husky pho.jpg|nhỏ|trái|thế=Một chú chó trắng đeo dây nịt tinh nghịch rúc vào một cậu bé |Một con [[chó Husky Sibir]] làm động vật thồ]].

Một hình ảnh nên được đặt tại mục liên quan nhất trong bài viết; nếu không được, hãy cố gắng không đặt một hình ảnh quá sớm, tức là ở quá xa phía trước phần văn bản bàn về cái mà hình ảnh đó minh họa, để tránh làm đánh đố người đọc. Hình ảnh đầu tiên của một mục bất kỳ phải được đặt dưới bất kỳ bản mẫu đầu mục nào (điển hình là bản mẫu đầu mục điều hướng ở dạng {{Chính}}, {{Xem thêm thông tin}} và {{Xem thêm}}). Không đặt hình ảnh ở cuối mục liền trước do nó sẽ không hiển thị được tại mục phù hợp trong các thiết bị di động. Một hình ảnh sẽ làm ngắt đoạn văn (tức là đoạn văn hiện tại kết thúc và một đoạn văn mới bắt đầu) nên bạn không thể đặt một hình ảnh bên trong đoạn văn. Chỉ có hình ảnh nhỏ bị ảnh hưởng; hình ảnh trong hàng thì không (xem mục Hình ảnh trong hàng).

 

 

Một tập hợp nhiều hình ảnh có thể được đặt so le bên phải và bên trái. Tuy nhiên, hãy tránh kẹp văn bản giữa hai hình ảnh đối diện nhau; hoặc giữa một hình ảnh và hộp thông tin, bản mẫu điều hướng, hoặc tương tự. Thay vào đó, một cách khác là sử dụng bản mẫu {{nhiều hình}} để đặt hai hình ảnh cạnh nhau ở bên phải (mặc dù bản mẫu sẽ bỏ qua kích thước hình ảnh thiết lập bởi người dùng đã đăng nhập).

Ảnh chân dung

Trong các bài viết (đặc biệt là tiểu sử), cách tốt nhất là đặt một ảnh chân dung (ảnh hoặc hình đại diện của một người) sao cho chủ thể "nhìn" về phía văn bản, nhưng không nên cố đạt điều này bằng cách lật ngược ảnh lại vì nó sẽ dẫn đến sự trình bày sai lầm. (Khuôn mặt người không bao giờ thực sự đối xứng ngay cả khi không có vết sẹo hoặc bất kỳ đặc điểm nào khác).

Đề cập từ văn bản bài viết

Không đề cập đến vị trí tương đối của hình ảnh như bên trái, bên phải, bên trên hoặc bên dưới. Lý do là bởi vị trí hình ảnh khác nhau tùy theo nền tảng và kích thước màn hình, đặc biệt là nền tảng di động, đồng thời cũng không mang ý nghĩa gì đối với trình đọc màn hình. Thay vào đó, hãy sử dụng ghi chú ảnh để xác định hình ảnh.

Hình ảnh trong hàng

• Thay nhỏ bằng không khung sẽ cho ra một hình ảnh "trong hàng". Ví dụ,
     Đây [[Tập tin:Flag of Japan.svg|không khung|x20px]] là một hình ảnh trong hàng.
  sẽ cho ra
     Đây   là một hình ảnh trong hàng.
• Bạn có thể thêm đường viền một điểm ảnh qua |viền. Ví dụ,
     Đây [[Tập tin:Flag of Japan.svg|không khung|x20px|viền]] là một hình ảnh trong hàng có đường viền.
  sẽ cho ra
     Đây   là một hình ảnh trong hàng có đường viền.
• Hình ảnh trong hàng không có phần ghi chú ảnh.
• Lưu ý cú pháp x20px: trong khi 20px chỉ chiều rộng 20 điểm ảnh, thì x20px chỉ chiều cao 20 điểm ảnh. Thường thì chiều cao nằm giữa x18px và x22px sẽ ăn khớp tốt với văn bản xung quanh. (upright thường không được sử dụng đối với hình ảnh trong hàng.)