Vua Tiếng Việt: Trò chơi truyền hình trên sóng VTV3 của Đài Truyền hình Việt Nam

Đây là chương trình nhằm tìm hiểu và khám phá sự phong phú, giàu có và thâm thúy của tiếng Việt qua các từ vựng, ngữ pháp, ca dao,... trong đời sống, đồng thời hướng đến gìn giữ sự trong sáng vốn có của tiếng Việt thông qua các vòng thi hấp dẫn, kịch tính.Chương trình được phát sóng vào lúc 20:30 tối thứ 6 hàng tuần từ ngày 10 tháng 9 năm 2021 trên kênh VTV3. Nghệ sĩ Xuân Bắc là người đảm nhận vị trí dẫn dắt chương trình trong suốt thời gian phát sóng.

Vua tiếng Việt
Thể loại	Trò chơi truyền hình
Định dạng	Chương trình truyền hình
Phát triển	Khuất Ly Na Nguyễn Hoàng Anh
Kịch bản	Khuất Ly Na
Đạo diễn	Nguyễn Quốc Hưng (hình ảnh) Nguyễn Tuấn Anh (ánh sáng)
Dẫn chương trình	Xuân Bắc
Giám khảo	Xem #Ban cố vấn Vua Tiếng Việt
Dẫn chuyện	Nguyễn Hoàng Anh
Nhạc dạo	"Vua tiếng Việt" (sáng tác: Lưu Hà An)
Quốc gia	Việt Nam
Ngôn ngữ	Tiếng Việt
Số mùa	3
Số tập	58
Sản xuất
Nhà sản xuất	Tạ Bích Loan
Biên tập	Khuất Ly Na Nguyễn Hoàng Anh Huyền Nhung Đỗ Bạch Dương Nhung Hà Thu Hương Đỗ Quang Đức
Địa điểm	Trường quay S14, Đài Truyền hình Việt Nam, Hà Nội
Bố trí camera	Bố trí nhiều máy quay
Thời lượng	45-60 phút (bao gồm quảng cáo)
Đơn vị sản xuất	Đài Truyền hình Việt Nam
Trình chiếu
Kênh trình chiếu	VTV3
Định dạng hình ảnh	1080i (HDTV) 576i (SDTV)
Phát sóng Vua Tiếng Việt	10 tháng 9 năm 2021 (2021-09-10) – nay

Mùa 3 của chương trình được phát sóng từ ngày 1 tháng 3 năm 2024.

Thí sinh thuộc mọi lứa tuổi, mọi ngành nghề đều có khả năng tham gia chương trình này, không phân biệt quốc tịch, lứa tuổi và địa vị xã hội. Thông thường, để trở thành người chơi của Vua tiếng Việt, người tham dự cần điền đầy đủ thông tin theo mẫu bản đăng ký được chương trình cung cấp.

Trong mỗi tập, 4 thí sinh tham gia chương trình sẽ phải trải qua 4 vòng thi để giành được phần thắng chung cuộc; sau mỗi vòng, thí sinh có số điểm thấp nhất sẽ bị loại. Điểm số không được cộng dồn qua các vòng mà được đặt lại về 0 khi bắt đầu mỗi vòng mới.

Kể từ tập 2 mùa 1 (17 tháng 9 năm 2021), mỗi tập có một chủ đề chính. Các câu hỏi của chương trình trong tập sẽ chủ yếu xoay quanh chủ đề của tập đó.

Qua mỗi mùa phát sóng, Vua tiếng Việt đã có những thay đổi về luật chơi cũng như cơ cấu giải thưởng. Dưới đây là luật chơi của chương trình được áp dụng trong mùa thứ ba.

Vòng 1: Phản xạ

Thí sinh có 90 giây để trả lời một bộ câu hỏi gồm 14 câu với các yêu cầu khác nhau (chọn từ đúng chính tả; ghép các chữ cái thành một từ/cụm từ hoàn chỉnh; đếm số danh từ/động từ/tính từ, đếm số lỗi sai chính tả; viết từ đúng; điền từ trong câu ca dao/tục ngữ; điền một chữ vào từ; xác định chữ cái;...). Mỗi câu trả lời đúng sẽ được cộng 1 điểm. Thí sinh có quyền bỏ qua, nhưng trả lời sai sẽ không được cộng điểm và không được trả lời lại; nếu đã hết 14 câu hỏi và còn thời gian, MC sẽ công bố đáp án câu cuối cùng khi hết giờ. Phần chơi của người đó sẽ kết thúc khi hết giờ hoặc khi trả lời xong tất cả 14 câu.

Mỗi một lượt, sau hiệu lệnh của MC, ánh sáng sân khấu sẽ chạy quanh ngẫu nhiên để chọn 1 thí sinh.

Trong trường hợp có từ 2 thí sinh trở lên bằng điểm nhau và thấp điểm nhất, họ sẽ phải tham gia phần Câu hỏi phụ (theo cách thức chơi của vòng Phản xạ, không tính thời gian, không tính điểm) để xác định những người được đi tiếp. Thí sinh bấm chuông để trả lời, nếu đúng sẽ được vào vòng 2. Việc này sẽ lặp lại cho đến khi chỉ còn 1 thí sinh, và thí sinh đó sẽ bị loại. Số câu hỏi phụ bằng số thí sinh phải tham gia trừ đi 1.

Vòng 2: Giải nghĩa

Ba người chơi vượt qua vòng 1 sẽ thay phiên nhau thực hiện các vai trò sau: một người miêu tả một từ do MC chọn trong từ điển, hai người còn lại đoán. Người miêu tả sẽ có 10 giây để xem trước từ được chỉ định trong từ điển, sau đó sẽ có 60 giây để mô tả từ đó (không được dùng ngôn ngữ cơ thể). Chỉ khán giả truyền hình, MC và người miêu tả mới biết từ cần đoán. Hai thí sinh còn lại bấm chuông để giành quyền trả lời (không giới hạn lượt bấm). Nếu trả lời sai, người miêu tả vẫn tiếp tục diễn tả từ được yêu cầu cho đến khi hết giờ hoặc có người trả lời đúng, khi đó cả người miêu tả và thí sinh trả lời đúng sẽ được cộng một số điểm tương ứng như sau:

• Trong 15 giây đầu tiên: 4 điểm
• Từ giây thứ 16 đến 30: 3 điểm
• Từ giây thứ 31 đến 45: 2 điểm
• Từ giây thứ 46 đến 60: 1 điểm
• Sau giây thứ 60: 0 điểm

Người miêu tả sẽ bị coi là phạm luật nếu nói ra bất cứ phần tiếng nào có trong đáp án, sử dụng từ của tiếng nước ngoài hoặc dùng ngôn ngữ cơ thể. Khi đó, âm thanh "việt vị" sẽ vang lên để cảnh cáo thí sinh, từ đang được diễn tả sẽ được bỏ qua và thí sinh phải miêu tả một từ khác.

Mỗi thí sinh có 2 lượt miêu tả, cứ sau mỗi 2 từ thì phần miêu tả sẽ được chuyển cho người chơi kế tiếp (theo thứ tự chữ cái trong tên). Sau 6 từ (không bao gồm những từ phạm quy), người có điểm số thấp nhất trong vòng thi này sẽ bị loại.

Trong trường hợp có hai thí sinh bằng điểm nhau và thấp điểm nhất, họ sẽ phải đoán một từ phụ theo luật gốc do người còn lại miêu tả (không tính thời gian và tính điểm) để xác định người được đi tiếp. Nếu cả ba người có điểm số bằng nhau, MC sẽ miêu tả từ phụ cho 3 thí sinh. Khi đó sẽ có 2 từ phụ, ai bấm chuông trước và trả lời đúng ở mỗi từ sẽ được chơi vòng 3.

Vòng 3: Xâu chuỗi

Có tất cả 9 câu hỏi, mỗi câu có 30 giây để trả lời. Hai thí sinh sẽ sắp xếp các từ đã được đảo thứ tự trước đó để tạo thành một câu đúng và có nghĩa, so với đáp án của chương trình. Thí sinh bấm chuông để giành quyền trả lời (không giới hạn số lượt trả lời), trả lời đúng sẽ được 1 điểm. Phần thi này sẽ kết thúc theo một trong bốn trường hợp sau:

• Một thí sinh đạt 5 điểm trước tiên, người đó sẽ thắng ngay lập tức;
• Không ai đạt 5 điểm sau 9 câu, khi đó người đạt nhiều điểm hơn (ví dụ: 3 - 2, 4 - 3,...) sẽ thắng;

• Một người đang dẫn trước với cách biệt không đủ để đối phương cân bằng ở các câu hỏi còn lại (ví dụ: A được 4 điểm còn B được 1 điểm sau 7 câu, A thắng vì B chỉ có thể thêm tối đa 2 điểm);
• Hai thí sinh bằng điểm nhau sau 9 câu hỏi chính, người trả lời đúng câu hỏi phụ (cũng là một dãy từ; không tính thời gian và không tính điểm) trước sẽ thắng.

Sau cùng, thí sinh chiến thắng vòng này sẽ lọt vào vòng đặc biệt, người còn lại sẽ bị loại.

Vòng đặc biệt: Soán ngôi

Có 3 bảng gồm 3 ô chữ với các kích thước khác nhau (4x4, 5x5 và 6x6). Ở mỗi ô chữ, thí sinh sẽ trả lời lần lượt các từ hàng ngang để tìm ra một từ hàng dọc (được đánh dấu bằng ký hiệu hình vương miện); số lượng từ hàng ngang cần phải giải cũng tương ứng với kích thước của từng bảng (4, 5 hoặc 6 từ).

Cứ mỗi 15 giây, người dẫn chương trình sẽ cung cấp một dữ kiện liên quan đến từng từ hàng ngang; dựa vào đó, thí sinh sẽ viết vào bảng từ hàng ngang tương ứng. Tổng cộng mỗi bảng sẽ có tổng số thời gian khác nhau, lần lượt là 60 giây (bảng 4x4), 75 giây (bảng 5x5) và 90 giây (bảng 6x6). Thí sinh phải hoàn thành tất cả các từ hàng ngang của ô chữ trước để trả lời ô chữ tiếp theo. Chỉ cần giải sai một từ ở bất kỳ ô chữ nào sẽ khiến phần chơi kết thúc ngay lập tức.

Nếu thí sinh chưa tìm đúng hết các từ hàng ngang nhưng tìm đúng từ hàng dọc thì sẽ ra về với giải thưởng khuyến khích 5 triệu đồng. Nếu vượt qua ô chữ cuối cùng, thí sinh sẽ trở thành "Vua tiếng Việt" của tuần và nhận tiền thưởng 40 triệu đồng. Thí sinh sau đó sẽ có quyền lựa chọn: dừng cuộc chơi và ra về với số tiền tương ứng với mức thưởng (theo cơ cấu tiền thưởng ở bên dưới), hoặc đi tiếp bằng việc đeo chiếc nhẫn xanh của chương trình và ngồi lên "ngai vua" để thách đấu những người chơi khác ở tuần tiếp theo và có cơ hội tăng số tiền thưởng.

Khi có người đang tại vị trên "ngai vua", cả người thách đấu và người tại vị sẽ cùng thi đấu (người đang tại vị từ tập trước sẽ chỉ tham gia thi đấu ở vòng này trong tập tiếp theo, còn người thách đấu sẽ là thí sinh còn sót lại trong số 4 thí sinh mới của tập).

• Ở bảng thứ nhất, đáp án của người thách đấu được kiểm tra trước.
• Ở bảng thứ hai, đáp án của người tại vị được kiểm tra trước.

Nếu người tại vị thất bại, họ sẽ phải trả lại nhẫn cho chương trình và ra về với số tiền tương ứng (theo cơ cấu tiền thưởng ở bên dưới). Lúc này, người thách đấu vẫn sẽ phải tiếp tục giải quyết những ô chữ còn lại để giành vị trí "Vua tiếng Việt". Nếu thành công, người thách đấu sẽ nhận được 40 triệu đồng và đứng trước 1 trong 2 lựa chọn như trên.

Nếu người thách đấu thất bại, người tại vị sẽ thắng ngay lập tức và được tăng gấp đôi số giải thưởng. Lúc này, người tại vị cũng sẽ có quyền lựa chọn 1 trong 2 như trên, ngoại trừ trường hợp giữ ngôi trong 4 tuần liên tiếp (khi đó mặc định họ nhận được giải đặc biệt mà không cần quyết định).

Giải thưởng của thí sinh bắt đầu ở mức thấp nhất và sẽ tăng dần theo từng trận thắng. Nếu người soán ngôi chiến thắng vòng đặc biệt chọn tiếp tục thi đấu thì sẽ phải nhận lời thách đấu của tuần tiếp theo để tăng số tiền hiện có, và cứ tiếp tục như vậy cho đến tuần 4 với giải đặc biệt.

Trong mùa 2, tùy vào việc thí sinh đã chiến thắng, thất bại hoặc dừng cuộc chơi sau vòng đặc biệt, họ sẽ được nhận mức giải thưởng tương ứng khác nhau. Mỗi lần thắng, số tiền của người tại vị sẽ tăng gấp đôi; nếu dừng chơi, thí sinh sẽ ra về với 75% số tiền hiện có, còn nếu thua sẽ được nhận 25% số tiền (trừ việc thua ở tuần 1).

Nếu giành chiến thắng tuyệt đối trong chương trình, thí sinh cũng sẽ sở hữu nhẫn thách đấu vĩnh viễn. Nhưng người chơi vẫn phải rời khỏi ngai vàng để nhường chỗ cho những người khác.

Mỗi tập phát sóng có sự xuất hiện của 3 thành viên trong ban cố vấn (2 thành viên ở mùa 2), vị trí này có thể thay đổi theo từng tập. Ngoài nhiệm vụ chấm điểm cho các câu hỏi vòng thi đặc biệt, họ còn thường xuyên đưa ra các lời giải thích cho một số nội dung (từ ngữ, thơ...) xuất hiện trong chương trình. Tất cả những người đã từng tham gia vào vị trí ban cố vấn gồm có:

• Phó giáo sư, tiến sĩ Phạm Văn Tình – Tổng thư ký Hội Ngôn ngữ học Việt Nam, nguyên cán bộ Viện Ngôn ngữ học
• Tiến sĩ khoa học Ngữ văn Đoàn Hương
• Nhà văn, nhà báo Hoàng Anh Tú
• Nhà báo Nguyễn Như Mai
• Nhà văn Di Ly (Diệu Linh)
• Thạc sĩ Văn học, nhà nghiên cứu Ngô Hương Giang
• Tiến sĩ Ngữ Văn Đỗ Thị Thanh Nga, công tác tại Viện Văn học
• Nhà báo Phan Đăng
• Tiến sĩ Ngôn ngữ học Đỗ Anh Vũ – công tác tại VOV, nguyên cán bộ Viện Ngôn ngữ học
• Nhà văn Trương Quý
• Nhà thơ Lữ Mai
• Nhà thơ Trần Hữu Việt
• Dịch giả Xuân Hồng
• Tiến sĩ Văn học Tạ Anh Thư
• Tiến sĩ Văn học Nguyễn Thị Thanh Lưu

Bảng dưới đây liệt kê những người chơi đã từng giành chiến thắng trong chương trình.

Nhờ nội dung mới lạ về ngôn ngữ, cùng với sự kết hợp giữa giải trí và kiến thức tiếng Việt, Vua tiếng Việt đã tạo nên sức hút đối với khán giả. Trong chương trình, người chơi phải vượt qua các câu hỏi liên quan đến ngữ pháp, từ ngữ tiếng Việt, đồng thời được thử thách khả năng phản xạ nhanh. Nhiều đề bài trong chương trình, nhất là ghép chữ thành từ, được nhiều cư dân mạng chia sẻ rộng rãi và hưởng ứng nhiệt tình. Không ít bình luận của khán giả cho biết sự phong phú và đa dạng của tiếng Việt đã khiến họ phải vò đầu bứt tai giải đố.

Theo số liệu thống kê của Kantar Media dựa trên tỷ suất lượt xem đo được tại 4 thành phố lớn là Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và Cần Thơ, chương trình có mặt trong danh sách 10 chương trình truyền hình được xem nhiều nhất tháng 9 năm 2021, tháng 10 năm 2021, tháng 11 năm 2021, tháng 12 năm 2021. Nhiều khán giả cũng đã đăng ký tham gia chương trình để thử sức với tiếng Việt, điều này chứng tỏ sức hút lớn của chương trình đối với khán giả truyền hình.

Bước sang mùa 2, sức cuốn hút của Vua tiếng Việt tăng lên khi chương trình xuất hiện người chiến thắng ở vòng đặc biệt, trở thành "vua" và chờ đón các đối thủ khác đến thách đấu. Theo Tiến sĩ ngôn ngữ Đỗ Anh Vũ - giám khảo Vua tiếng Việt, các chủ đề của chương trình vừa có tính sinh hoạt đời thường vừa có tính văn hóa, lịch sử. "Ban thư ký của chương trình đã khai thác chủ đề theo cách đa dạng để ai cũng cảm thấy được sự gần gũi và có sự am hiểu nhất định ở từng chủ đề, không bị quá xa lạ, có thể bắt nhịp được chủ đề và tham dự cuộc chơi một cách hào hứng, hết mình" - ông đánh giá. Cũng trong mùa 2, có nhiều người chơi là người nước ngoài cũng bị thu hút với những chủ đề của chương trình. Nhà văn Lữ Mai - một trong những giám khảo của chương trình - cho rằng những chủ đề đó giúp cho vốn tiếng Việt được phát huy một cách phong phú, đa dạng. "Những chủ đề này không chỉ khai phá được kho tàng của tiếng Việt mà còn đánh thức cách thức sử dụng tiếng Việt trong đời sống hiện đại" - bà chia sẻ. Với sự tham gia của người chơi là người Việt Nam và người nước ngoài ở các độ tuổi, đến từ nhiều tỉnh, thành trên cả nước, chương trình Vua tiếng Việt tiếp tục tạo sức cuốn hút, lan tỏa tinh thần tự hào và tình yêu tiếng Việt.

Tỷ suất lượt xem

Nguồn: Kantar Media, theo số liệu về 10 chương trình truyền hình có rating cao nhất trong tháng, thống kê tại 4 thành phố lớn (Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ).

Tên gọi của chương trình

Tên gọi "Vua tiếng Việt" được đặt cho chương trình đã nói lên tầm quan trọng của tiếng Việt, chủ thể trung tâm trong một chương trình mang tính giáo dục về ngôn ngữ. Tuy nhiên, một số ý kiến trên mạng xã hội cho rằng việc đặt tên chương trình như vậy là không ổn, nhất là khi chỉ qua vài vòng chơi đã có thể dễ dàng xưng danh "Vua tiếng Việt". Một trong những người đầu tiên phản đối tên chương trình đã lập luận rằng không ai có khả năng hiểu biết tiếng Việt đến mức có thể xưng "vua". Nhiều người cũng đã đề xuất đổi tên chương trình để đảm bảo sự khiêm tốn cần thiết, tránh đao to búa lớn. Báo Lao Động trong một bài viết đã dùng từ "rất kinh" để nhận xét về cái tên của chương trình. PGS.TS Nguyễn Hữu Đạt từ Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội nói với Dân Trí rằng, đặt tên chương trình là "Vua tiếng Việt" hoàn toàn không phù hợp bởi tên gọi này kích thích lòng kiêu ngạo vô lối, đặc biệt là với giới trẻ.

"Gọi "Vua tiếng Việt" thực ra là một kiểu câu view nhưng trong trường hợp này rất không nên vì gây phản cảm về mặt văn hóa. Ngay từ lần đầu nghe thấy tên gọi này tôi đã cảm thấy không phù hợp, không đảm bảo chất văn hóa của một chương trình truyền hình [...]. Theo tôi, chương trình nên đổi thành những cái tên dung dị, khiêm nhường hơn như "Thi tiếng Việt", "Tiếng Việt tinh hoa"… Những tên gọi này nhã nhặn, phù hợp với nội dung chương trình".

Liên quan đến từ vựng

Dù là chương trình tôn vinh tiếng Việt, "Vua tiếng Việt" đã không ít lần mắc lỗi về từ ngữ, đặc biệt là chính tả. Bên cạnh đó, việc giải thích cho một vài từ, như “càn rỡ” là “tính từ bổ ngữ cho động từ” cũng đã gây ra nhiều luồng tranh luận trong thời gian dài.

• Mùa 1 (10 tháng 9 năm 2021 - 4 tháng 3 năm 2022)
• Mùa 2 (23 tháng 9 năm 2022 - 12 tháng 5 năm 2023)
• Mùa 3 (1 tháng 3 năm 2024 - nay)

Vua tiếng Việt được phát sóng vào lúc 20:30 thứ sáu hàng tuần trên VTV3 và được phát lại trên các kênh khác của VTV (bao gồm VTV4, VTV5) vào một số khung giờ trong tuần. Mùa đầu tiên của chương trình lên sóng từ ngày 10 tháng 9 năm 2021 đến ngày 4 tháng 3 năm 2022, mùa thứ hai lên sóng từ ngày 23 tháng 9 năm 2022 đến ngày 12 tháng 5 năm 2023 và mùa 3 sẽ khởi chiếu từ ngày 1 tháng 3 năm 2024. Các tập đã phát sóng trên truyền hình đều có thể được tìm thấy trên các nền tảng số của VTV, bao gồm VTV Go và VTV Giải Trí.

Chương trình cũng đã có một số lần phải tạm ngừng phát sóng theo kế hoạch, phần lớn là do trùng vào thời điểm diễn ra các sự kiện đặc biệt. Lần gần nhất vào ngày 20 tháng 1 năm 2023, một tập của mùa 2 đã được dời sang 2 tuần tiếp theo để dành thời lượng phát sóng các chương trình trước và trong dịp Tết âm lịch.

• Danh sách chương trình phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam
• Tiếng Việt

Ghi chú

Tham khảo

• Vua tiếng Việt trên Facebook
• Vua tiếng Việt trên TikTok