Chingizxon Yasosi
Chingizxon yasosi, Buyuk yasoq, Buyuk yasa (moʻgʻulcha jasoq — qonun, qaror, jazolash soʻzining turkiy yasoq shakli) — Chingizxon tomonidan moʻgʻul qabilalarining Oʻnon daryosining boshlanish joyida chaqirilgan qurultoyi (1206)da qabul qilingan qonunlar majmui, oʻrta asrlar moʻgʻul hukuqi toʻgʻrisidagi asosiy yozma yodgorlik.
Chingizxon amriga binoan yozilib, "Oltun daftar" (chingiziy xonlarning rasmiy tarixi) bilan birga xon xazinasida saqlangan. Moʻgʻullar davlatining tashkil topishi bilan Chingizxon yasosini takomillashtirish, yangi qonunlar bilan toʻldirish zarurati tugʻilgan. 1218-yilda unga muhim tuzatishlar kiritilgan. Chingizxon yasosining soʻnggi tahriri 1225-yildagi qurultoyda qabul qilingan.
Dastavval Chingizxon yasosi, asosan, davlat tomonidan amalga oshiriladigan turfa tadbirlar, muayyan gunohlar uchun beriladigan jazo choralarini oʻzida mujassam qilgan. Chingizxon yasosi toʻla shaklda saqlanib qolmagan, uning ayrim parchalari bizgacha yetib kelgan.
Juvayniy (13-asr)ning yozishicha, Chingizxon yasosi uygʻur yozuvida tumor shaklida bitilgan boʻlib, u "Yasa nomayi buzurg" ("Yasa buyuk kitobi") deb nomlangan. Chingizxon yasosining parchalari musulmon tarixchilari Juvayniy, Rashiduddin, Ibn Battuta, Taqyaddin Makriziy; yevropalik sayyohlar Plano Karpini, Billem Rubruk, Marko Polo (13—14-asrlar) asarlarida saqlanib qolgan. 1240-yilga oid — "Moʻtullarning maxfiy tarixi" va xitoy manbalarida ham yasoq haqida baʼzi maʼlumotlar mavjud.
Adabiyot
- Utemishxodji , Chingizname, AlmaAta, 1992; Sultonov T. I., Podnyatie na beloy koshme. Potomki Chingizxana, Almati, 2001.
| Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |
This article uses material from the Wikipedia O‘zbek article Chingizxon yasosi, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Matndan CC BY-SA 4.0 litsenziyasi boʻyicha foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan boʻlsa). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki O‘zbek (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.