Эрги Түрк Бижии
Эрги түрк бижик (Көк-түүрк бижии, Орхон бижик болгаш Орхон-Эне-Сай бижии деп база адаттынар) дээрге амгы өйнүң 8-13 чүс чылдарында эрте түүрк күрүнелерниң девискээрлеринге эрги түүрк дылдың бижии кылдыр ажыглаттынып турган бижик.
Орхон хемниң эриинден тывылган бижиктер биле Эне-Сай эриинден тывылган бижиктерниң графиказында болгаш дылында дүүшпестер хөй. Эне-Сай бижиин Орхон бижиктеринден улуг назылыг деп турар. Тывада Орхон бижиктери чок, чүгле Эне-Сай бижиктеринге хамааржыр каш аңгы хевирлери бар.
Таблица символов
| Ажыглалы | Үжүк | Кириллик үжүк дүгжүрү болгаш адаары | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ажык үннер |  | А, Э | /a/, /e/ | |||||
 | Ы, И | /ɯ/, /i/, /j/ | ||||||
 | О, У | /u/, /o/, /w/ | ||||||
 | Ө, Ү | /ø/, /y/, /w/ | ||||||
| ажык эвес үннер | ажыглалы | (¹) — кадыг, (²) — чымчак ажык үннер биле |  |  | Б¹ | /b/ | Б² | /b/ |
 |  | Д¹ | /d/ | Д² | /d/ | |||
 |  | Г¹ (Ҕ) | /g/ | Г² (Ғ) | /g/ | |||
 |  | Л¹ | /l/ | Л² | /l/ | |||
 |  | Н¹ | /n/ | Н² | /n/ | |||
 |  | Р¹ | /r/ | Р² | /r/ | |||
 |  | С¹ | /s/ | С² | /s/ | |||
 |  | Т¹ | /t/ | Т² | /t/ | |||
 |  | Й¹ 3 | /j/ | Й² 3 | /j/ | |||
| чүгле (¹) — Қ биле чүгле (²) — К биле |  |  | Қ | /q/ | К | /k/ | ||
| шупту ажык үннер биле |  | -Ч | /ʧ/ | |||||
 | -М | /m/ | ||||||
 | -П | /p/ | ||||||
 | -Ш | /ʃ/ | ||||||
 | -З | /z/ | ||||||
 | -Ң | /ŋ/ | ||||||
| катышкан үннер | + ажык үннер биле |  | ИЧ, ЧИ, Ч | /iʧ/, /ʧi/, /ʧ/ | ||||
 | ЫҚ, ҚЫ, Қ | /ɯq/, /qɯ/, /q/ | ||||||
 |  | ОҚ, УҚ, ҚО, ҚУ, Қ | /oq/, /uq/, /qo/, /qu/, /q/ | ӨК, ҮК, КӨ, КҮ, К | /øk/, /yk/, /kø/, /ky/, /k/ | |||
| + ажык эвес үннер биле |  | -НЧ | /nʧ/ | |||||
 | -НДЖ | /nʤ/ | ||||||
 | -ЛТ, -ЛД | /lt/, /ld/ | ||||||
 | -НТ, -НД | /nt/, /nd/ | ||||||
| сөс аңгылакчызы |  | чок | ||||||
| (-) — чүгле сөс төнчүзүнде ажыглаттынар (3) — чамдык таварылгаларда Ч, ДЖ кылдыр база номчуп, бижип болур | ||||||||
Даштыкы шөлүглер
- Köktürkische Schrift, Türkische Runen
- Orkhon Inscriptions complete text Archived 2012-04-11 at the Wayback Machine
This article uses material from the Wikipedia Тыва article Эрги түрк бижии, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Контент CC BY-SA 4.0 лицензия аайы-биле (өскези айыттынмаан болза) ажык. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Тыва (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.