Ntikelo

Ku pima ntikelo ku ringanisiwa na ku pima vunyingi-swilo

Left: Ximatsi: Xikalo xi pima ntikelo, hi kulangutisa laha nchumu wu kokaka xipiringi ha kona. E n'wetini nchimu lowu fanaka wu nga pima ntsongo lowu tsongo wa ntikelo. Xinene: xikalo xo ringanisa xi pima ntalo-swilo wa nchumu hi ku ringanisa na cnhumu wun'wana lowu ntsengo wa wona wu tiviwaka. E n'wetini xikalo lexi xi ta pima mpimo woringana tana hi leswi minchumu ynga ta vevuka hi kuringana.

Tibuku tin'wana ta vuleteri ti hlamusela ntikelo kuri ntsengo wa matimba-nkokelo lawa ma kongimisiwaka eka nchumu wokarhi. Tin'wana tibuku tihlamusela ntikelo wuri ntsengo wa matimba lawa ma lavekaka ku endla chumu wun'wana na wun'wana leswaku wu tshama eka ndzhawu yokarhi. Hikwalaho, loko chumu wun'wana na wun'wana wuri eka weni handle ko siveriwa, wuva wuri hava ntikelo. Hi marito man'wana chumu wun'wana na wun'wana lowu ngana vunyingi-swilo wu nga bakanya matimba-nkokelo kumbe ku sihalala ka moya loko wuri ku wena ivi wuva wuri hava ntikelo, Apula leri hlaleriweke hi Isaac Newton, riri kuweni kusuka e nsinyeni naswona ri wela e hansi, ari ri karhi ri hava ntikelo eka xinkarhana xexo.

Mpimo wa ntikelo wa nchumu i ntsengo wa matimba lawa ma kongomisiwaka naswomna ma pimiwa hi ku tirhisa nstengo Nyuthoni. Hi xikombiso nchumu lowu ngana vunyingi-swilo bya khilogiramu yin'we laha e misaveni wu na ntikelo wa 9.8 wa ti nyuthoni, kasi ntsengo lowu wu hunguteka swonghasi loko chumu lowu fanaka wu pimiwa ntikelo e n'wetini.