Yermük Muharebesi: Müslüman Arap ordularının Bizans İmparatorluğu ile yaptığı muharebe (636)

Ebû Bekir, Halid bin Velid'i Irak'ın fethiyle görevlendirdikten sonra, Güney Suriye ve Lübnan civarı için ayrı bir ordu hazırlamaya başlamıştı. Ebubekir, Hicret'in 12. yılının sonlarına doğru komutan olarak Amr bin Âs, Ebu Ubeyde bin Cerrah, Şürahbîl bin Hasene ve Yezid bin Ebu Süfyan seçmişti. Seçilen komutanlardan her biri, Yermük'a istediği yoldan gidecekti.

Dönemin Bizans İmparatoru Herakleios, İslam ordusunun Şam'a saldıracağını duyunca Humus'a giderek muharebe hazırlıklarına başlamıştı. Ayrıca Herakleios, İslam ordusunu dört komutanın yöneteceğini öğrenince onlarla ayrı ayrı savaşacağını düşünmüştü ve bu düşüncesinden memnun kalmıştı. Çünkü Bizanslılar, her birliğe karşı birkaç kat fazla askerle karşı çıkacak kadar güçlüydüler.

Bizanslılar'ın planını öğrenen İslam komutanları aralarında mektupla haberleşmişlerdi. Amr bin Âs, tek cephede savaşılacağının uygun olduğunu belirtmişti ve diğer komutanlar da bu görüşü benimsemişlerdi. Bu durumu Ebubekir'e bildirdiler ve Ebubekir, bu fikrin mantıklı olduğunu belirtip muharebe yeri olarak Yermük'ü seçmişti.

İslam ordusunun Yermük'ta toplandığını öğrenen Herakleios, komutanlarına haber vererek ordunun Yermük'ta toplanmalarını emretti. Böylece Bizans ordusu 100 bin kişi civarında olmuştu. Bu sırada Ömer, Irak'ta galip gelen Halid bin Velid'e de Yermük'taki orduya katılmasını emretti ve onu başkomutan olarak atadı. İslam ordusu, Halid bin Velid'in yönetimindeki kuvvetin Yermük'teki orduya katılmasından sonra 46.000 kişiye ulaşmıştı.

İslam ordusunun dört komutanla yönetildiğini bilmeyen Halid bin Velid, muharebe alanına girdiğinde İslam ordusunun dört ayrı komutanla farklı cephelerde muharebeye hazırlandığını, buna karşın Bizans ordusunun tam bir muharebe düzeni içinde hazırlandığını fark etti. Bu durumu gören Halid bin Velid, diğer dört komutana yanlış muharebe düzeni kurduklarını, yenilirlerse bir daha kendilerine gelemeyeceklerini ve her komutanın kendi birliğini değil tüm İslam ordusunu yönetmesi gerektiğini anlattı.

Halid bin Velid, orduyu alışılmışın dışında bir düzene soktu. Birlikleri her biri biner kişiden oluşan 38 bölüğe ayırdı. Halid bin Velid, merkezde 18, sağda ve solda da onar birlik bıraktı. Merkez bölüğü Ebu Ubeyde ve Şurahbil, sağ kanadı Amr bin As ve sol kanadı da Ebu Süfyan komutasına verdi.

muharebe günü Halid bin Velid, askerleriyle düşmana hücum etmeye başladı. Bu ani taarruz karşısında Bizans ordusu ne yapacağını şaşırdı. Bizans kuvvetleri, muharebe alanının dışına kaçmaya başladılar. Fırsatı değerlendiren İslam ordusu, Bizans piyadeleri üzerine toplu hücuma geçtiler. Bu hücum, Bizans ordusuna ölüm darbesi oldu. Vakusa Vadisi'ne doğru gerilemeye başlayan Bizanslılar, birbirlerini çiğneyerek hendeklere döküldüler. Bazı kaynaklara göre 70.000- 120.000 Bizanslı ve 3.000-4000 Müslüman hayatını kaybetti.

Muharebe sonucu, Irak, Şam, Lübnan ve Suriye civarı Müslümanlar'ın eline geçti.

636 yılında yazılmış bir Suriye günlüğünün şikayet babında Muhammed’in ordusunun Bizans topraklarını işgal ettiği, Galile’den Belh’e kadar her yeri ele geçirdikleri, askerleri öldürdükleri ve bir sonraki muharebenin 636’da Gabitha’da olduğu yazar. Gabitha, Yermük ırmağının yanındadır ve ünlü teolog Nöldeke bu muharebe tarihinin ve yerinin Yermük Muharebesi'nin tarihine tam uymakta olduğunu söylemektedir.