Titsian Tabidze: Gürcü şair

Josef Stalin'in Büyük Temizlik hareketinin kurbanı olarak tutuklandı ve ihanet suçlamalarının sonucunda idam edildi. Tabidze, şiirlerini Rusçaya çeviren ünlü Rus şair Boris Pasternak'ın yakın arkadaşıydı.

ტიციან ტაბიძე Titsian Tabidze
Tabidze öğrencilik yıllarında
Doğum	21 Mart 1895 İmereti, Kutaisi Guberniyası, Rus İmparatorluğu
Ölüm	16 Aralık 1937 (42 yaşında) Tiflis, Gürcistan SSC, Sovyetler Birliği
Meslek	Şair
Milliyet	Gürcü
Eğitim	Moskova Üniversitesi
Edebî akım	Sembolizm, Fütürizm
Evlilik	Nina Tabidze
Çocuklar	Nitka Tabidze
Akrabalar	Galaktion Tabidze (kuzeni)

Tabidze, Gürcistan'ın batısında yer alan ve o zamanlar Rus İmparatorluğu'nun Kutaisi Guberniyası'nın bir parçası olan İmereti eyaletinde, Gürcü Ortodoks bir rahibinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Moskova Üniversitesi'nde eğitim gördü. Gürcistan'a döndükten sonra 1916 yılında genç Gürcü sembolistlerden oluşan bir edebiyat grubu olan Mavi Boynuzlar'ın kurucularından biri oldu. Tabidze, sonraki yıllarda şiirlerinde Avrupa ve Doğu akımlarını Fütürizm ve Dadaizm'e kayan bir tarzda birleştirmiş ve aynı zamanda Mavi Boynuzlar'ın ilk dönemlerinde şiddetle karşı çıktığı klasik Gürcü edebiyatına da saygı göstermeye başlamıştır. 1921'de Gürcistan'da Sovyet yönetiminin kurulmasından sonra Bolşevik rejimine karşı uzlaştırıcı bir çizgide durdu ancak "sosyalizmin kurucularını" övmeye yönelik gönülsüz girişimlerine rağmen Fütürist üslubundan vazgeçmedi. Kafkasya tarihi, özellikle de Şeyh Şamil hakkındaki şiirleri ile "suç unsuru oluşturan bir kutsallığın avangart estetiğini" sunmuştur.

Tabidze, ünlü Rus şair Boris Pasternak'ın yakın arkadaşı ve şairin Gürcü Dostlara Mektuplar eserindeki mektup arkadaşıydı. Pasternak, Titsian'ı "tamamen iyiye ilgi duyan, sağgörü ve özveri yeteneğine sahip, çekingen ve karmaşık bir ruh" olarak tanıyor ve şiirlerini Rusçaya çeviriyordu.

1936'nın başlarında, Sovyet basını sanatta biçimciliği eleştiren birkaç makale yayınladı. Titsian Tabidze ve diğer Gürcü şairler Konstantine Gamsahurdia, Demna Şengelaia ve Simon Chikovani "kendilerini eski geleneklerden kurtaramamaları ve halkla daha yakın ilişkiler kurmamaları" nedeniyle eleştirilerin hedefi oldular. Sovyetler Birliği'nde ortaya çıkan siyasi tasfiyelerden korkmuş olan birçok şair ve yazar, eleştirileri kabul etti ve biçimcilikten vazgeçeceklerini halka açık bir şekilde duyurdu. Tabidze bunu yapmayı reddetti ve karşı saldırıya geçti.

Tabidze'nin meydan okumasının sonuçlarını önceden tahmin eden Pasternak, özel bir mektupta arkadaşını biçimciliğe yönelik saldırıları görmezden gelmeye çağırdı: "Kendinden başka kimseye güvenme. Matkabınla korkmadan kendi içinde derinlere in. Eğer insanları, yeri ve göğü orada bulamazsan aramayı bırak çünkü aranacak başka yer kalmamıştır."

10 Ekim 1937'de Tabidze, Gürcü Yazarlar Birliği'nden ihraç edildi ve ardından devlet birimi NKVD tarafından tutuklandı. Sovyet karşıtı kışkırtma ve Anavatana ihanet etmekle suçlandı. İşkence edilen ve uykusuz bırakılan Tabidze, tüm suçlamaları "itiraf etti". Sorgucular, suikastçı ortaklarının isimlerini sorduklarında Tabidze, alay ederek, 18. yüzyıl şairi Besiki'nin adını verdi. Kurşuna dizilerek infaz edilen Tabidze'nin ölümüyle ilgili hiçbir duyuru halka sızdırılmadı.

Tabidze'nin tutuklanması ve ortadan kaybolması onu tanıyan herkes için bir şok etkisi yaratmıştı. Tüm hayatı boyunca arkadaşı olan sembolist şair Paolo Iashvili, birçok şair arkadaşını halk düşmanı oldukları gerekçesiyle kınamak zorunda bırakılmıştı. Ancak Tabidze'nin tutuklanmasının ardından Iashvili, Tiflis'teki Yazarlar Birliği'nin içinde av tüfeğiyle kendini vurarak intihar etti.

 

Sovyet yetkililerin Tabidze'nin ailesine kendisinin sürgüne gönderildiğini söylemeleri nedeniyle Tabidze'nin ölümünün ardından ailesi ve arkadaşları yaklaşık yirmi yıl boyunca onun hala hayatta olduğuna inandılar. 1940'ta Boris Pasternak, Tabidze'nin eşi Nina Tabidze'nin kocası adına Lavrenti Beriya'ya bir dilekçe hazırlamasına yardım etti. Tabidze'nin kızı Nitka, Tiflis'te bir üniversite kazandığında üniversitenin Rus fakültesinde okumayı tercih etti çünkü böylelikle Rusya'ya giderek babasını görebileceğini düşünmekteydi. Üniversite'deki eğitmenler Nitka'nın Rusya'ya giderek babasına kavuşmasını istedikleri için ona yüksek notlar vermekteydi. 1950'lerin ortalarındaki Kruşçev çözülmesi dönemine kadar Tabidze'nin öldürülmüş olduğu gerçeği ortaya çıkmadı.

Tabidze'nin kuzeni ünlü şair Galaktion Tabidze de Büyük Temizlik sırasında maruz kaldığı baskılar nedeniyle depresyon ve alkolizm sorunları yaşamaya başlamış ve bunun neticesinde 1959 yılında tedavi gördüğü psikiyatri hastanesinde intihar etmiştir.

Tabidze'nin şiirleri Rusça ve İngilizce dahil birçok dile çevrildi. Rusça şiir tercümeleri ünlü Rus şairler Boris Pasternak ve Osip Mandelstam tarafından yapıldı. Birmingham Üniversitesi'nde akademisyenlik yapan ve şairin eserlerini İngilizceye çevirerek çeşitli edebiyat dergilerinde yayınlanmasını sağlayan Rebecca Ruth Gould, Titsian Tabidze'nin yaşamış olduğu evde 2010 yılında Tabidze'nin kızı Nitka ile bir röportaj gerçekleştirdi.

1983 yılında, Tabidze ve kuzeni Galaktion'un bir süre yaşadığı ev, Galaktion ve Titsian Tabidze Evi Müzesi adıyla müzeye çevrildi.