Kore Savaşı: 1950–1953 yılları arasında Kore Yarımadası'nda yapılan savaş

Kore Savaşı
	Soğuk Savaş ve Kore Sorunu
	; Üstten saat yönünde: ABD Deniz Piyadeleri'nin Chosin Reservoir geri çekilişi sırasında Çin hatları üzerinde hareketi; BM kuvvetleri, Inchon Muharebesi'nin başlangıç noktası İncheon limanında; Bir Amerikan M26 Pershing tankı önünde Koreli mülteciler; Baldomero Lopez liderliğindeki ABD Deniz Piyadeleri Incheon'da; F-86 Sabre savaş uçağı
Tarih	25 Haziran 1950 - 27 Temmuz 1953 (de facto); (3 yıl, 1 ay, 2 gün); 25 Haziran 1950 - günümüz (de jure); (73 yıl, 9 ay, 4 hafta ve 2 gün);
Bölge	Kore Yarımadası, Sarıdeniz, Japon Denizi, Kore Boğazı, Çin-Kuzey Kore sınırı
Sonuç	Sonuçsuz, askerî çıkmaz Güney Kore ve müttefik birlikleri Kuzey Kore topraklarından püskürtüldü.; Kuzey Kore birlikleri Güney Kore topraklarından püskürtüldü.; 1953'te Kore Ateşkes Antlaşması imzalandı.; Kore Tarafsız Bölgesi kuruldu; uti possidetis; Kuzey Kore, Kaesong şehrini ele geçirdi, ancak Sokcho şehri de dahil olmak üzere net toplam 3900 km2'yi Güney Kore'ye kaybetti.; Kore Sorunu devam ediyor;
Taraflar
Güney Kore; BM Komutanlığı; ABD; Savaş birimleri Avustralya ; Belçika ; Birleşik Krallık ; Etiyopya ; Filipinler ; Fransa ; Güney Afrika ; Hollanda ; Kanada ; Kolombiya ; Lüksemburg ; Tayland ; Türkiye ; Yeni Zelanda ; Yunanistan ; Sağlık desteği Danimarka ; Hindistan ; İsrail ; İsveç ; Batı Almanya ; İtalya ; Norveç ; Diğer destek El Salvador ; İspanya ; Japonya ; Küba ; Tayvan ;	Kuzey Kore; Çin; Sovyetler Birliği; Sağlık desteği Bulgaristan ; Çekoslovakya ; Macaristan ; Polonya ; Romanya ; Diğer destekler Hindistan ; Moğolistan ;
Komutanlar ve liderler
Syngman Rhee; Douglas MacArthur; (BM Kuvvetleri Komutanı); Harry S. Truman; Dwight Eisenhower; Matthew Ridgway; (BM Kuvvetleri Komutanı); Mark Wayne Clark; (BM Kuvvetleri Komutanı); Chung Il-kwon; Paik Sun-yup; Shin Sung-mo; Son Won-il; Clement Attlee; Winston Churchill;	Kim Il-sung; Pak Hon-yong; Choi Yong-kun; Kim Chaek; Mao Zedong; Peng Dehuai; Deng Hua; Josef Stalin; Nikita Kruşçev;
Güçler
602.902; 326,863; 14.198; ve diğerleri 8123 ; 5453 ; 2282 ; 1,600 ; 1496 ; 1385 ; 1290 ; 1263 ; 1185 ; 1068 ; 900 ; 826 ; 819 ; 170 ; 105 ; 100 ; 72 ; 70 ; 44 ; Toplam: 972.214	1.350.000; 266.600; 26,000; Toplam: 1.642.600 ; Not: Sayılar kaynağa göre değişir; birim gücün zirvesi savaş sırasında değişiyordu.
Kayıplar
Toplam: 178.426 ölü ve 32.925 kayıp; Toplam yaralı: 566.434 Ayrıntılar Güney Kore: ; 137.899 ölü ; 450.742 yaralı ; 24.495 kayıp ; 8,343 esir ; ABD: ; 36.574 ölü ; 103,284 yaralı ; 7926 kayıp ; 4714 esir ; Birleşik Krallık: ; 1109 ölü ; 2674 yaralı ; 179 kayıp ; 977 esir ; Türkiye: ; 741 ölü ; 2068 yaralı ; 163 kayıp ; 244 esir ; Avustralya: ; 339 ölü ; 1216 yaralı ; 43 kayıp ; 26 esir ; Kanada: ; 516 ölü ; 1,042 yaralı ; 1 kayıp ; 33 esir ; Fransa:; 262 ölü ; 1008 yaralı ; 7 kayıp ; 12 esir ; Yunanistan ; 192 ölü ; 543 yaralı ; 3 esir ; Kolombiya: ; 163 ölü ; 448 yaralı ; 28 esir ; Tayland: ; 129 ölü ; 1,139 yaralı ; 5 kayıp ; Etiyopya ; 121 ölü ; 536 yaralı ; Hollanda: ; 120 ölü ; 645 yaralı ; 3 kayıp ; Belçika: ; 101 ölü ; 478 yaralı ; 5 kayıp ; 1 esir ; Filipinler: ; 92 ölü ; 299 yaralı ; 97 esir ; Güney Afrika Birliği ; 34 yaralı ; 9 esir ; Yeni Zelanda: ; 34 ölü ; 299 yaralı ; 1 esir ; Norveç: ; 3 ölü ; Lüksemburg: ; 2 ölü ; 13 yaralı ; Hindistan:; 1 ölü ;	Toplam ölü: 367.283-750.282; Toplam yaralı: 686.500-789.000 Ayrıntılar Kuzey Kore: ; 215.000-350.000 ölü; 303.000 yaralı ; 120.000 kayıp veya esir ; Çin HC: ; (Çin Kaynakları):; 152.000 ölü ; 383.500 yaralı ; 450.000 hastanede yaralı ; 4000 kayıp ; 7110 esir; 14.190 kaçak ; (Amerikan tahminleri): ; 400.000+ ölü ; 486.000 yaralı ; 21.000 esir ; Sovyetler Birliği:; 282 ölü ;
	Toplam sivil ölü/yaralı: 2,5 milyon (tah.); Güney Kore: 990.968 ; 373.599 ölü ; 229.625 yaralı ; 387.744 kaçırılan/kayıp; Kuzey Kore: 1.550.000 (tah.);
	^aSilahlı çarpışmalar bitmiş olmasına karşın savaş, kâğıt üzerinde hala devam ediyor gözükmektedir. Barış antlaşması imzalanmamıştır

Soğuk Savaş'ın ilk sıcak çatışması olmuştur. Savaş, ABD ve müttefiklerinin, daha sonra da Çin'in müdahalesiyle uluslararası bir boyut kazanmıştır. Kore Savaşı sonunda Kore'nin bölünmüşlüğü korunmuş ve bugüne kadar gelen birçok sorun miras kalmıştır.

Çatışma 27 Temmuz 1953'te Kore Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi. Antlaşma, Kuzey ve Güney Kore'yi ayırmak için Kore Tarafsız Bölgesi'ni (DMZ) oluşturdu ve mahkumların geri dönmesine izin verdi. Ancak, hiçbir barış antlaşması imzalanmadı ve iki Kore teknik olarak hala savaşta ve donmuş bir ihtilaf halinde. Nisan 2018'de, Kuzey ve Güney Kore liderleri DMZ'de bir araya geldi ve Kore Savaşı'nı resmen sona erdirmek için bir anlaşma üzerinde çalışmaya karar verdiler.

Savaş öncesinde Kore

Savaş öncesinde Kore, kolera salgınlarına uğrayan, okuma-yazma oranı düşük ve endüstrileşmeyi kaçırmış bir ülkeydi. Son yüzyıl boyunca, Uzak doğu güç oyunlarında satranç tahtasındaki bir piyon gibi oynanmıştı. Japonya, kendi güvenliğini arttırmak ve Çin üzerinde daha rahat nüfuz sahibi olmak için 1905 yılında Rus İmparatorluğu'nu yenerek Kore'ye 1910 yılında sahip olmuştu.

Kore; 1945 yılında Japonya'nın teslimiyetinden sonra, ABD ile Sovyetler Birliği arasındaki anlaşmazlığın yüzeye çıktığı ilk yerlerden birisi oldu. Bu iki süper güç Japonya'dan aldıkları Kore toprakları üzerinde yerli ama kendilerine bağımlı hükûmetler kurduktan sonra 1948-1949 yıllarında askerlerini çektiler. Böylece Sovyet yanlısı Kuzey Kore ile Amerikan yanlısı Güney Kore kuruldu ve 38. enlem aralarında sınır oldu.

Savaş

ABD'nin tepkisi

ABD Başkanı Truman'a göre bu harekât Sovyetler Birliği tarafından yönetilmekteydi ve geniş ölçekli bir Çin-Sovyet ortak saldırısının ilk adımıydı. Truman Japonya'daki Amerikan birlikleri komutanı 5-yıldızlı General (Mareşal) Douglas MacArthur'a Güney Kore'ye malzeme yardımı yapılması için emir verdi. Ayrıca Amerika, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ni derhal toplantıya çağırdı. Bir Amerikan tasarısı dokuz olumlu ve bir çekimser (Yugoslavya SFC) oy ile kabul edildi. Çin'in BM'de temsil edilmemesini protesto etmekte olan Sovyetler Birliği, temsilcilerini konseyden çekmiş olduğu için kararı veto edemedi. Güvenlik Konseyi nin aldığı bu kararla Kuzey Kore'nin saldırgan olduğu belirtiliyor ve birliklerini 38. enlemin kuzeyine çekmesi isteniyordu.

Kuzey Kore'nin BM kararını dinlememesi ve askeri durumun Güney Kore açısından gittikçe kötüleşmesi, Amerika'nın Hava ve Deniz birliklerini harekete geçirmesine yol açtı. 8. Amerikan Filosu Tayvan Adası'na yollanarak Kore'nin düşmesi durumunda adanın savunulmasında güçlü olunması sağlandı. Aynı gün, yani 27 Haziran'da, BM Güvenlik Konseyi, üye devletleri Güney Kore'ye yardım etmeye çağıran karar tasarısını kabul etti (1'e karşı 7 oyla; Yugoslavya karşı, Mısır ve Hindistan çekimser).

Çin'in savaşa dahil olması

Birleşmiş Milletler'in Güney Kore'ye birlikler yollamasıyla (bu birliklerde kara kuvvetlerinin %50'si, hava kuvvetlerinin %93'ü ve deniz kuvvetlerinin %86'sı Amerikalıydı.) Kuzey Kore yenilmeye ve geri çekilmeye başladı. Kuzey Kore'yi 38. paralelin kuzeyine iten BM kuvvetleri, eski sınırlarda durmadı ve iki Kore'yi birleştirme amacıyla Kuzey'i işgale başlayıp Çin sınırına kadar yaklaştı.

Bu durum savaşa daha önce ilgisiz olan Çin'in tepkisine yol açtı. O zamana kadar Çin, bütün ilgisini milliyetçi Çin Hükûmeti'nin idaresinde olan Formoza (Tayvan) Adası'nın geri alınmasına vermişti. Ancak Amerikan müttefiki bir Kore kurulması Çin'i ciddi bir şekilde tehdit ediyordu. 38. enlemin geçilmesi durumunda savaşa gireceğini açıklayan Çin, BM birliklerinin durmaması sebebiyle aktif olarak Kuzey Kore'yi desteklemeye başladı.

24 Ekim 1950'de ABD Genelkurmay Başkanı Douglas MacArthur; "savaşı bitirecek bir hücuma" girişeceğini söylemesiyle, Çin Halk Gönüllü Ordusu (Çince: 中国人民志愿军) adında yüz binlerce Çinli "gönüllü", 25 Ekim 1950 tarihinde sınırdaki Yālù nehrini geçerek gizlice Kore'ye girdi ve birçok Amerikan/BM birliğini savaş dışı bıraktı. BM'nin zaferi, kısa süre içinde toplu geri çekilme halini almıştı. Bu süre zarfında ABD pek çok kez Çin Halk Cumhuriyeti'ne saldırarak Çin Komünist Partisi'nin iktidarını yıkmak istemişti. McArthur, bu amaçla atom silahlarının kullanılabileceğinden söz etmişti. Ama bu saldırganlık Çin ordusunun Çin Halk Gönüllü Ordusu sayesinde başarısızlıkla sonuçlandı.

Ocak 1951'de Başkan Truman, savaşı yürütebilmek için Amerikan Kongre'sinden özel yetkiler istedi. 50 milyar Dolarlık bir savaş bütçesi oluşturuldu. Amerikan ordusu kısa süre içinde mevcudunu %50 arttırdı ve bölgeye ek hava birlikleri yolladı.

Kore Savaşı artık Kuzey-Güney Kore Savaşı değil Çin-ABD Savaşı olmuştu.

Savaşın sona ermesi

Çin Halk Gönüllü Ordusu BM birliklerini 38. paralelin güneyine püskürterek güneyi işgale başladı. Ancak, Birleşmiş Milletler ordularının karşı saldırısı sonucunda cephe 38. paralel boyunca sabitlendi. Bu arada Mareşal Douglas MacArthur'un, Başkan Truman'ın aksi yöndeki emirlerine riayet etmeyerek ordularını tekrar Çin sınırına kadar ilerletmek istemesi üzerine Truman tarafından derhal re'sen emekliye sevkedildi. Savaşın durağan bir nitelik alması ve iki tarafın da herhangi bir kazanç elde edememesi, tarafları barış görüşmeleri yapmaya itti. 1952 Nisan'ında başlayıp 159 oturum boyunca devam eden görüşmeler sonucunda ancak 1953 Temmuz'unda ateşkes antlaşması imzalandı.

Savaşın sonucu

Kore Savaşı sonucunda Kuzey Kore, Çin ile Batı Bloku arasında tampon bölge haline geldi. Savaştan yine en çok Koreliler zararlı çıktı. Kore yakılıp yıkıldı; yaklaşık olarak 3 milyon insan öldü. Bunlardan yaklaşık 36.000'i Amerikan askerinden, 600.000'i Koreli askerlerden ve 500.000'i Çinli askerlerden oluşmaktadır.

Bu savaş Amerika Birleşik Devletleri'ne atom silahların gücüne güvenmemeyi öğretti. Amerika'nın atom üstünlüğüne karşın Çin'in ve Sovyetlerin Kuzey Kore'yi desteklemesi, Batı Bloku'nu konvansiyonel savaş gücünü arttırmaya itti.

Kore Savaşı ve Türkiye

Türkiye, TBMM'nin 30 Haziran 1950 tarihli oturumunda verilen karar çerçevesinde Kore'ye asker gönderdi. Kore'ye asker gönderme fikri, halihazırdaki hükûmetin (DP) politikası gereği, artan Sovyet Rusya tehdidine karşı NATO'ya üye olabilmek için bir fırsat olarak görüldü.

Tuğgeneral Tahsin Yazıcı komutasındaki 259 subay, 18 askeri memur, 4 sivil memur, 395 astsubay, 4414 erbaş ve er olmak üzere 5090 kişilik 1. Türk tugayı, 17 Eylül 1950'de İskenderun limanından hareket ederek 12 Ekim 1950'de öncü takım Busan limanına ulaştı ve 17 Ekim'de ana birliği de Busan'dan karaya çıktı. Aynı gün Busan'dan hareket ederek 20 Ekim'de Taegu'ya vardı. Burada Amerikan teçhizatıyla donatılarak talimlere başladı. Türk Tugayı bir müddet cephe gerisindeki komünist gerillalarla mücadele ettikten sonra süratle kuzeye doğru ilerlemekte olan Birleşmiş Milletler ordularına iştirak etti. 10 Kasım'da Taegu'dan hareket ederek 21 Kasım'da Kunuri'ye vardı ve Amerikan 9. Kolordusu'nun sağ kanadına konuşlandırıldı.

24 Kasım 1950 sabahı kuzeye Çin sınırına doğru ilerleme emrini alan tugay Kunuri'den hareket ederek Kaechon, Sinnimni, Wawon boyunca Tokchon'a doğru yola çıktı. Ancak Çin Halk Gönüllü birlikleri cephenin arkasına sızmaya başladı. Durumu fark eden Amerika ve Güney Kore birlikleri ricat etmeye başladılar. Ancak Türk tugayına ricat emri geç ulaştı. 1. Tabur'un etrafı kuşatıldı, 1. Tabur süngülü çatışmaya girmek zorunda kaldı. Ricat harekâtını sağlamak için sonuna kadar direnen 3. Tabur 9. Bölük imha edildi. Geri kalan Türk birlikleri ise Chongchon nehri boyunca geri çekildi.

Savaşın başından Temmuz 1953'teki ateşkese kadar geçen sürede toplam 14.936 Türk askeri Kore'de görev aldı. Onların 721'i yaşamını yitirdi, 175'i kayboldu, 234'ü esir düştü ve 2147'si yaralandı. Böylelikle Türkiye yüzde 22'lik zayiat oranına ulaştı ve bu bakımdan ABD'nin ardından ikinci sırada yer aldı.

Galeri

ABD Hava Kuvvetleri'nin Wonsan'ın güneyinde bulunan tren istasyonuna karşı düzenlediği hava saldırısı (Ağustos 1950).
BMK Komutanı General Douglas MacArthur, USS Mt. McKinley den Incheon deniz bombardımanını izliyor (15 Eylül 1950).
Seul'u geri alan ABD Deniz Piyadeleri (Eylül 1950).
USS Missouri, Chongjin'deki Kuzey Kore iletişim hatlarını bozmak amacıyla kıyıya yakın hedefleri vuruyor (21 Ekim 1950).
Ch'ongch'on Nehri yakınında ABD 2. Deniz Piyade Tümeni askerleri (20 Kasım 1950).
Bir F4U-5 Corsairs, Çin Kuvvetleri ile mücadele eden ABD Deniz Piyadeleri'ne yakın hava desteği sağlarken (Aralık 1950).
Güney Kore güçleri tarafından yakalanan Çinli mahkumlar (1951).
Kore Cumhuriyeti Ordusu tarafından kullanılan 57 mm top M1 (Suwon Hava Üssü, 1950).
Koreli mülteci ve M26 Pershing (9 Haziran 1951).
Bir Amerikan M46 tankı Kore'de bir nehirde İngiliz feribotlarının üzerine çıkarken (1951).
Amerikan B-26 Invaders savaş uçaklarının Wonsan'daki lojistik depoya yaptığı bombardıman (Kuzey Kore, 1951).
Yeni Zelanda topçu birliği (1 Nisan 1952).
İngiliz savaş gemisi HMS Belfast Kore'de (Mayıs 1952).
Güney Kore 8. Tümeni'ni destekleyen M4 Sherman ("Napalm Ridge", 11 Mayıs 1952).

Popüler kültür

İlgili filmler

Savaş filmleri ve TV programları listesi
71: Into the Fire (71:Ateş Altında) - 2010
Taegukgi (Kan Kardeşler) - 2004
The Front Line - (Ön Cephe) - 2011
Jiseul - 2013
Ayla - 2017

İlgili belgeseller

Kutup Yıldızı / Kore Savaşının 50.yılı Belgeseli - 4 Bölüm (Yapım: İsmail Ragıp Geçmen, TRT İzmir, 2000)
Şimal Yıldızı (NTV Tarih Dergisi, 2011 Ocak)

Türkiye'de çıkan ilgili kitaplar ve makaleler

"Tümen Komutanı Tümgeneral Tahsin Yazıcı'nın Hatıraları", Ülkü Basımevi, 1963.
"Alay Komutanı Albay Celal Dora'nın Hatıraları", İsmail Akgün Matbaası, 1963.
"Kore Harbinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin Muharebeleri", Genelkurmay Basımevi, 1975.
İbrahim Artuç, "Kore Savaşlarında Mehmetçik", Kastaş Yayınları, 1990.
Mustafa Semih Arıcı, "Kore Dağlarında Aslanım Yatar (Bir Kore Savaşı romanı)", Kastaş Yayınları, İstanbul 2010.
İlker Günaçgün, "Sakin Sabahlar Ülkesi", Sokak Kitapları Yayınları, İstanbul 2011.
Güven Gürkan Öztan - Tebessüm Öztan, "Militarizm ve Anti-komünizmin Kesiştiği Nokta: Kore Savaşı", Toplum ve Bilim, Sayı: 123, 2012
Kore Mektupları,Gündoğdu Kayal,Türkiye İş Bankası Yayınları

Ayrıca bakınız

Kaynakça

This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Kore Savaşı, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.