Megleno-Rumenler, Meglen Vlahları, Moglenite Vlahları, Megleniti veya Karacaovalılar olarak adlandırılan halk (Megleno-Rumence: Vlashi; Βλαχομογλενίτες, Vlachomoglenítes) Yunanistan Makedonya'sı içerisinde yedi köyde ikamet etmektedirler.
Bu maddede yeterince bilgilendirici olmayan ve bağlantı ölümüne karşı savunmasız olan yalın URL'ler kullanılmıştır. (Ekim 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Yunanistan'ın Moglena (Karacaova) bölgesinde, Yunanistan Makedonya'sı merkez valiliğine bağlı Pella ve Kılkış şehirlerinde ve bölgelerdeki diğer bazı köylerde, sınırın diğer tarafında Kuzey Makedonya'daki Huma köyünde hala yaşayan topluluklar vardır. Aromanlar'dan farklı olarak bu Vlah topluluğu geleneksel olarak yerleşik bir tarım topluluğudur; yaylacı veya göçer değillerdir. Türkiye'de en çok Edirne, Tekirdağ, Kırklareli ve Kütahya'da yaşamaktadırlar.
Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
---|---|
Yunanistan | 4,000 |
Kuzey Makedonya | 1,000 |
Romanya (Dobruca) | 1,200 |
Türkiye | 500 |
Diller | |
Din | |
Ortodoks Hristiyan, İslam (Türkiye) | |
İlgili etnik gruplar | |
Daco-Rumenler (Rumenler), Arumenler, İstro-Rumenler |
Dilleri Hint-Avrupa dil ailesinin İtalik diller sınıfının Latin dilleri grubuna bağlı Doğu Romen dillerinden olan Megleno-Rumence'dir. Dil bilimciler tarafından Latin kökenli olduklarını vurgulamak için bu halkın mensupları Megleno-Rumen veya Meglenitik, Yunanistan'da βλαχομογλενίτικα (vlachomoglenítika) veya basitçe μογλενίτικα (moglenítika), Türkiye'de ise Karacaovalı olarak adlandırılırlar. Kendi dillerine vlaheshte derler, fakat Romanya'daki Megleno-Rumenler'in kullandığı dile megleno-români denir. Bu dil halen, Dobruca Romanya'da, Cerna'nın bazı bölgelerinde ve Tulça ilinde konuşulmaktadır. Yok olmak üzere olan Megleno-Rumen dili bugün tehlike altındaki diller arasındadır. Megleno-Rumenler'in bir kısmı 20. yüzyılın ilk yarısında Romanya idaresindeki bölgelere yerleşip Megleno-Rumen olarak hayatlarını sürdürmüşlerdir. Tahmini göç edenlerin sayısı sayıları yaklaşık 5,213 (P. Atanasov, en son tahmin) ve 20,000 (P.Papahagi, ca, 1900) arasındaydı.
Bu topluluk da Doğu Avrupa'daki diğer "Doğu Romalı" (Arumenler) topluluklar gibi "Romanus" adını kullanmamışlar ve kendilerine "Vlashi, Vlach veya Ulah [sayfa belirt] demişlerdir.
Roma İmparatorluğu'nun bölgede kurduğu kolonilere yerleştirdiği Latin halkları, zamanla imparatorluğun bölgeden çekilmesine rağmen topraklarını terk etmemişler ve yaşamaya devam etmişler. Bunu sonucunda Balkanlar'da Latin kökenli dil konuşan Rumenler, Arumenler, İstro-Rumenler ve Megleno-Rumenler olarak adlandırılan gruplar ortaya çıkmıştır. Temelde geleneklerini koruyan bu topluluklar dini ve coğrafi sebeplerle çevrelerindeki diğer topluluklarla kültürel etkileşime girmişler, bu da onların dillerinin şekillenmesine yol açmıştır. Megleno-Rumenlerin kökenine ait diğer teoriler ise şu yöndedir: Ovid Densusianu ve C. Jirecek isimli Rumen bilim adamlarının teorilerine göre 1091 yılında Bizans İmparatoru I. Aleksios, imparatorluğa askeri güç sağlamak için aldığı Rumen ve Peçenek askerleri bölgeye yerleştirdiği ve bu topluluğun bu şekilde ortaya çıktığıdır. Ancak Makedonya sınırları içine yerleştirilen askerlerin büyük çoğunluğunun Rumence konuşmadığı ve hakim Yunan kültürünün (o dönemde Bizans İmparatorluğu'nun resmi dili Yunanca'dır) etkisinde kalarak zamanla helenleştikleri bilinmektedir. Diğer teori ise yine Rumen kökenli iki bilim adamı olan Gustav Weigand ve George Murnu tarafından ortaya atılmıştır. Bu teoriye göre Megleno-Rumen halk 1185 yılında kurulan II. Bulgar-Rumen İmparatorluğu tarafından bölgeye yerleştirilen Ulahlar olduğu yönündedir.
En önemli Megleno-Rumen araştırmacılarından biri olan Theodor Capidan, Megleno-Rumence'nin diğer Rumen dilleri ile olan benzerliği üzerine uzun yıllar boyunca çalışmalar yapmış ve çalışmaları sonunda Megleno-Rumenlerin Moglen bölgesine gelmeden önce uzun bir süre Rodop Dağları civârında yaşadığı kanısına varmıştır (Rodoplarda konuşulan Bulgarca ile Megleno-Rumence'nin günümüz Yunancasında kullanılmayan, eski Yunanca kelimeler içerdiğini fark etmiştir). Papahagi ve Capidan, Arumence ve Meglena-Rumence'nin her ikisinde de az miktarda Slav etkisinin olduğunu, onun yerine Yunan etkisinin ağırlıklı olduğunu saptamışlardır. Megleno-Rumen dili ve diğer Doğu Rumen dilleri üzerine yaptığı çalışmalar sonunda Capidan'ın Rumen dilinin oluşumu sırasında, takriben Orta Çağ'ın başlarında Tuna nehrinin her iki yakasında (kuzey-güney) etnik bir Rumen devamlılığının olduğu tespitinde bulunmuştur. Bu da Megleno-Rumen varlığının daha eskilere dayandığının bir göstergesidir.
Çoğunlukla Ortodoks Hristiyanları olan Megleno-Rumen topluluğunun, Yunanistan'ın Notia (Nutya ya da Nanti) köyü ve yukarı bölgesindeki halkı 18. yüzyılda topluca İslam'ı seçmiştir. Halkın İslam'a geçmesiyle birlikte yaşadıkları bölge olan Karacaova'dan esinlenilerek Osmanlılar tarafından Karacaovalılar olarak anılmışlardır. 1923'teki Nüfus Mübadelesi sırasında, büyük bir Pomak topluluğuyla birlikte Karacaova bölgesinden çıkarılmışlardır. Türkiye'nin Trakya bölgesinde yoğunlukla Kırklareli ve Şarköy civârına yerleştirilmişlerdir. 1919 ile 1922 arasındaki harp sonrasında imzalanan mübâdele antlaşmasıyla 1,5 milyon Rum Yunanistan'a sevkedilirken, Yunanistanlı 400,000 Müslüman da Türkiye'ye sevk edilmiş olup, içlerinde 6000 Meglen Rumeni (Karacaovalı Vlah) bulunuyordu; Edirne (100 aile), Kırklareli (100 aile), Babaeski (70 aile), Lüleburgaz (80 aile), Uzunköprü (100 aile), Çorlu (100 aile), Malkara (50 aile), Ballı (10 aile), Gözsüzköy (50 aile), Kalamış (50 aile), Hoşköy (20 aile) ve bir kısım Kara Ulah da Mürefte kasabasına iskân edilmişlerdir.
1900 yılında, birçok Megleno-Rumen yerleşimini içeren Gevgeli şehrindeki nüfus kayıtlarına göre, bölgenin toplam nüfusu 49,315'tir. Nüfusun etnik dağılımı ise şöyledir: 20,643 Slav (Karacaovalı Pomaklar dâhil), 14,900 Türk, 9,400 Hristiyan Arumen ve Megleno-Rumen, 3,500 Müslüman Megleno-Rumen (Karacaovalı), 655 Çingene ve 187 Çerkez'den oluşmaktaydı.
1926'da yaklaşık 450 Megelo-Rumen aile Yunanistan'dan ayrılıp Romanya'da Güney Dobruca bölgesine yerleşmiştir. Bulgaristan Güney Dobruca'yı ele geçirdikten sonra Megleno-Rumenler Romanya'nın diğer bölgelerine büyük çoğunluğu Tulça ilindeki Çerna köyü civarına yerleşti. II. Dünya Savaşı ve Yunan İç Savaşı boyunca Hala Megleno-Rumen dili konuşan yaklaşık 1,200 kişi Romanya ve diğer ülkelere göçettiler. Göç sürecini başaran ailelerin bir kısmı bugün hala Moglená bölgesinde yaşamaktadırlar. 1996 yılı itibarıyla Romanyada 820 aile Megleno-Rumen kimliklerine sahip çıkarak yaşamaktadırlar.
Pella (Alakilise), Archangelos (Megleno-Rumence: Oşani)
Kılkış, Karpi/Karadere (Megleno-Rumence: Negra-Vale)
Kılkış, Kupa (Megleno-Rumence: Cupa)
Pella (Alakilise), Lagkadia/Langadia/Lungunca/Langaca/Lugunca (Megleno-Rumence: Lugunţa, Lundzini)
Edessa (Vodina) (Megleno-Rumence: Vodina)
Notia (Nutya) (Megleno-Rumence: Nutya, Nânti, Nânta)
Pella (Alakilise), Perikleia/Berislav (Megleno-Rumence: Birislav)
Kılkış, Skra/Lübniçe (Megleno-Rumence: Liumniţa)
Huma (Megleno-Rumence: Uma)
Tulça, Çerna/Karacalar
Kılkış, Kastaneri/Baroviçe (Megleno-Rumence: Barovița)
Konsko/Konska (Megleno-Rumence: Coinsko)
Sermenin/Sermenli (Megleno-Rumence: Sirminina)
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Megleno-Rumenler, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.