Güney Avrupa, Avrupa'nın güneyinde yer alan tüm ülkeleri belirtmek amacıyla kullanılan bir terim.
Bunun yanı sıra, kavram zaman içinde farklı politik, dilbilimsel ve kültürel anlamlar da kazanmıştır. Çoğu Güney Avrupa ülkesinin Akdeniz'e sınırı vardır.
.png)
Coğrafi olarak, Güney Avrupa, Avrupa kara kütlesinin güney yarımıdır. Bu tanım görecelidir ve kesin sınırları yoktur.
Coğrafi olarak Güney Avrupa'nın parçası olarak değerlendirilen ülkeler:
Güneybatı Avrupa'da toprakları olan ülkeler:
Andorra
Cebelitarık
Fransa (sadece Güney Fransa)
İspanya
Monako
PortekizGüney-orta Avrupa'da toprakları olan ülkeler:
İtalya (bazen Kuzey İtalya hariç)
San Marino
VatikanGüneydoğu Avrupa'da (Balkan Yarımadası) toprakları olan ülkeler :
Arnavutluk
Bosna-Hersek
Bulgaristan
Hırvatistan
Karadağ
Kosova
Kuzey Makedonya
Romanya
Sırbistan
Slovenya
Türkiye (sadece Doğu Trakya)
Yunanistan
Kuzey Kıbrıs
Kıbrıs Cumhuriyeti(Coğrafi olarak tamamı Asya kıtasındadır fakat kültürel ve tarihi nedenlerden dolayı Avrupalı olarak kabul görür)
Malta
Güney Avrupa'nın en belirgin ve tipik özelliği haline gelen iklim Akdeniz iklimidir. Akdeniz iklimi Portekiz'in büyük bir kısmında, İspanya'da, Güneydoğu Fransa'da, İtalya'da, Hırvatistan'da, Arnavutluk'ta, Karadağ'da, Yunanistan'da ve Türkiye'nin Batı-Güney kıyılarıyla birlikte Akdeniz adalarında görülür. Akdeniz ikliminin görüldüğü bu bölgelerde benzer vejetasyonlar ve yerşekilleri bulunur, bunlar kuru tepeleri, küçük ovaları, çam ormanlarını ve zeytin ağaçlarını içerir.
Daha soğuk iklimler Güney Avrupa'daki ülkelerin belirli bölgelerinde bulunabilir, İspanya ve İtalya'nın dağlık bölgeleri buna bir örnektir. Ek olarak, İspanya'nın Kuzey kıyısında daha yağışlı ve nemli bir Atlantik iklimi görülür.
Güney Avrupa'nın bitki örtüsü Akdeniz bölgesinin bitki örtüsüdür. Avrupa'daki Akdeniz ve Altakdeniz iklim bölgeleri Güney Avrupa'nın büyük bir kısmında, çoğunlukla Güney Portekiz'de, İspanya'nın çoğu bölgelerinde, Fransa'nın Güney kıyısında, İtalya'da, Hırvatistan kıyılarında, Bosna'nın büyük çoğunluğunda, Karadağ'da, Arnavutluk'ta, Makedonya'da, Yunanistan'da ve Akdeniz adalarında bulunur.
| Ülke | Yüzölçümü (km2) | Nüfus (2010 tah.) | Nüfus yoğunluğu (km2ye) | Başkent |
|---|---|---|---|---|
| Arnavutluk | 28,748 | 2,821,977 | 111.1 | Tiran |
| Andorra | 468 | 84,082 | 179.8 | Andorra la Vella |
| Bosna-Hersek | 51,129 | 4,613,414 | 90.2 | Saraybosna |
| Bulgaristan | 110,994 | 7,364,570 | 77 | Sofya |
| Hırvatistan | 56,594 | 4,489,409 | 81 | Zagreb |
| Cebelitarık (BK) | 6.8 | 29,431 | 4,328 | Cebelitarık |
| Yunanistan | 131,990 | 11,295,002 | 85.3 | Atina |
| İtalya | 301,338 | 60,418,711 | 200.5 | Roma |
| Kosova | 10,908 | 1,859,203 | 170.4 | Priştine |
| Kuzey Makedonya | 25,713 | 2,114,550 | 82.2 | Üsküp |
| Malta | 316 | 412,966 | 1,306.8 | Valletta |
| Karadağ | 13,812 | 672,181 | 50 | Podgorica |
| Portekiz | 92,090 | 11,317,192 | 114 | Lizbon |
| San Marino | 61 | 31,716 | 501 | San Marino şehri |
| Sırbistan | 77,474 | 7,120,666 | 102.46 | Belgrad |
| Slovenya | 20,273 | 2,054,199 | 99.6 | Ljubljana |
| İspanya | 504,030 | 46,030,109 | 93 | Madrid |
| Türkiye (Doğu Trakya) | 23,764 | 10,620,739 | 446.9 | Ankara |
| Vatikan | 0.44 | 826 | 1877 | Vatikan şehri |
| Toplam | 1,338,694 | 164,127,170 | 122.60 |
| Sıra | Kentsel Alan | Devlet | Nüfus | Yoğunluk (km2ye) |
|---|---|---|---|---|
| 1 | İstanbul (Avrupa) | Türkiye | 8,963,431 | 2,620 |
| 2 | Madrid | İspanya | 6,171,000 | 4,600 |
| 3 | Milano | İtalya | 5,257,000 | 2,800 |
| 4 | Barselona | İspanya | 4,693,000 | 4,300 |
| 5 | Roma | İtalya | 3,906,000 | 3,400 |
| 6 | Napoli | İtalya | 3,706,000 | 3,600 |
| 7 | Atina | Yunanistan | 3,484,000 | 5,000 |
| 8 | Lizbon | Portekiz | 2,666,000 | 2,800 |
| 9 | Belgrad | Sırbistan | 1,700,000 | 3,300 |
| 10 | Valensiya | İspanya | 1,561,000 | 5,700 |
Klasik antik dönem olarak bilinen devir Antik Yunanistan'ın şehir devletlerinin yükselmesiyle başladı. Yunan etkisi Büyük İskender'in genişleyen imparatorluğu altında doruk noktasına ulaşarak Asya'ya kadar yayıldı.
Roma İmparatorluğu bütün Akdeniz havzasını Roma hukukuna ve Roma lejyonlarına dayalı devasa bir imparatorluk içine katarak bölgede egemen oldu. İmparatorluk ticareti, hoşgörüyü ve Yunan kültürünü destekledi. MS 300 ile birlikte Roma İmparatorluğu, başkenti Roma olan Batı Roma İmparatorluğu'na ve başkenti Konstantinopolis olan Doğu Roma İmparatorluğu'na bölünmüştü. Kuzey Avrupa'nın Cermenik halklarının saldırıları MS 476'da Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşüne neden oldu. Bu tarih aynı zamanda geleneksel olarak klasik çağın sonu ve Orta Çağların başlangıcı kabul edilir.
Orta Çağlarda Doğu Roma İmparatorluğu egemenliğine devam etti, günümüz tarihçileri bu devleti Bizans İmparatorluğu olarak adlandırır. Batı Avrupa'da Cermenik halklar eski Batı Roma İmparatorluğu'nun topraklarında iktidar mevkilerine girerek kendi krallıklarını ve imparatorluklarını kurdular.
Haçlı Seferleri olarak bilinen dönem, bir dizi dini motivasyonlarla yapılmış askeri seferler asıl amaçları Levant'ı Hristiyan hakimiyetine geri döndürmekti, başladı.Doğu Akdeniz'de birkaç Haçlı Devleti kurulmuştu. Bunların hepsi kısa ömürlü oldu. Haçlılar Avrupa'nın birçok yerini derin bir şekilde etkiledi. Haçlıların 1204'te Konstantinopolis'i yağmalaması Bizans İmparatorluğu'na ani bir son getirdi. Daha sonra tekrar kurulmasına rağmen, imparatorluk eski gücüne bir daha hiç kavuşamadı. Haçlılar daha sonra İpek Yoluna katılacak, Cenova ve Venedik tüccar cumhuriyetlerinin büyük ekonomik güçlere dönüşmelerini sağlayacak olan ticaret güzergâhlarını kurdular.Reconquista, Haçlılarla bağlantılı bir hareket, İberya'yı Hristiyan alemi için yeniden fethetmeye çalışmıştır.
Geç Orta Çağlar Avrupa'da bir karışıklık dönemiydi. Kara Ölüm olarak bilinen salgın ve ilişikili bir kıtlık Avrupa'da nüfus düştükçe demografik bir faciaya sebep olmuştur. Hanedan kavgaları ve fetih savaşları Avrupa'daki birçok devleti dönem boyunca sürekli savaş halinde tutmuştur. Balkanlar'da, Anadolu'da kurulmuş bir Türk devleti olan Osmanlı İmparatorluğu eski Bizans topraklarını devamlı olarak ele geçirmiştir ve bu 1453'te İstanbul'un Fethi ile sonuçlanmıştır.
Kabaca 14. yüzyıl Floransa'sından başlayarak ve daha sonraları baskı makinasının gelişmesiyle Avrupa'nın tamamına yayılan bilgi Rönesansı bilim ve teknolojide geleneksel öğretilere meydan okudu, Arapça metinlerle ve felsefeyle klasik Yunan ve Roma bilgisi yeniden keşfedildi.
Vestfalya Barışı ile 1648'de bitecek olan dini savaşlar Avrupa'da savaşılmaya devam edilirken, Portekiz ve İspanya'nın Reconquista ile İberya'da hakimiyet sağlamaları Asya, Amerika, Afrika ile doğrudan bağlantı kurulacak olan Keşifler Çağı'nı başlatacak bir dizi okyanus keşfinin yapılmasını sağladı. İspanyol tacı Avrupa'daki üstünlüğünü sürdürdü, İspanya ve Fransa arasında Otuz Yıl Savaşları ile başlayan çatışmanın Pireneler Antlaşmasıyla bitmesine kadar İspanyol tacı kıtadaki önde gelen güçtü. 1610 ve 1700 arasındaki dönemde Avrupa'da ve dünyada eşi görülmemiş bir dizi önemli savaş ve politik devrim gerçekleşti. Zamanın gözlemcileri ve o zamandan beri birçok tarihçi, savaşların devrimlere neden olduğunu savundu. Galileo Galilei, kendisinin güneş sistemini gözlemlemesini ve betimlemesini sağlayacak olan teleskobu ve termometreyi icat etti.Leonardo da Vinci dünyanın en ünlü tablolarından biri olan Mona Lisa'yı resmetti. Guglielmo Marconi radyoyu icat etti.
Avrupa'nın denizaşırı topraklarının genişlemesi Sömürge İmparatorluklarını ortaya çıkardı. Yeni Dünya'dan gelen hammadde akışı ile Birleşik Krallık'ın Sanayi Devrimi'nin birleşimi geçimlik tarım yerine üretime dayalı yeni bir ekonomi kurulmasına olanak sağladı.
1815 ve 1871 arasındaki dönemde çok sayıda devrim girişimi ve bağımsızlık savaşı yaşandı. Balkan ulusları Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlıklarını geri kazanmaya başladılar. İtalya bir ulus devleti haline gelerek birleşti. 1870 yılında İtalya'nın Roma'yı ele geçirilmesiyle Papalık devletinin seküler gücü ortadan kalktı. İmparatorluk mücadelelerinde rekabet yayıldı ve 1875-1914 yıllarına İmparatorluk Çağı adının verilmesine sebep oldu.
Büyük güçler taraf seçerken, Güneydoğu Avrupa'da milliyetçiliğin artması I. Dünya Savaşı'nın 1914'te patlak vermesiyle sonuçlanacak olan süreci hızlandırdı. Müttefikler 1918 yılında İttifak Devletlerini yendiler. Paris Barış Konferansı sırasında Büyük Dörtlü şartlarını bir dizi antlaşmayla dayattılar, Versay Antlaşması bu antlaşmalardan biridir.
Adolf Hitler'in emrinde 1933'te iktidara gelen Nazi rejimi, Mussolini İtalyası ile birlikte II. Dünya Savaşı'nda Avrupa kıtasının kontrolünü ele geçirmek için uğraştı. Müttefik zaferiyle sonuçlanan İkinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa Demir Perde ile bölündü. Güneydoğu Avrupa'daki ülkelere Sovyetler Birliği hakim oldu ve komünist devletlere dönüştüler. Komünist olmayan başlıca Güneydoğu Avrupalı devletler Amerika Birleşik Devletleri önderliğinde bir askeri ittifaka (NATO) katıldılar ve aralarında Avrupa Ekonomik Topluluğu'nu oluşturdular. Sovyet etki alanında kalan ülkeler Varşova Paktı olarak bilinen askeri ittifaka ve Comecon ekonomik bloğuna katıldılar. Yugoslavya tarafsız kaldı.
İtalya savaş sonrası gerçekleştirdiği ekonomik mucize dolayısıyla tekrar başlıca Sanayileşmiş devletler arasına girdi. Avrupa Birliği'nin (AB) önemi arttı vergilendirme, sağlık ve eğitim üye olan ulus devletler tarafından yönetilirken, Birlik ise piyasa kurallarının, rekabetin, yasal standartların ve çevreciliğin yönetimini kontrol altına aldı. Sovyet ekonomik ve politik sistemi çöktü, bu komünizmin 1989'da uydu devletlerde son bulmasına ve 1991'de Sovyetler Birliğinin dağılmasına sebep oldu. Sonuç olarak Avrupa'nın bütünleşmesi derinleşti, kıtadaki kutuplaşma ortadan kalktı ve Avrupa Birliği daha sonraları birçok eski komünist Avrupalı devleti genişleyerek içine aldı - Romanya ve Bulgaristan (2007) ve Hırvatistan (2013).
Aşağıdaki tablo Güney Avrupa'da en az beş milyon kişi tarafından konuşulan dilleri gösteriyor:
| Dil | Konuşan Kişi Sayısı | Güney Avrupalı Ülke / Ülkeler |
|---|---|---|
| İtalyanca | 59,400,000 | İtalya |
| İspanyolca | 45,000,000+ | İspanya |
| Yunanca | 13,432,490 | Yunanistan Kıbrıs Cumhuriyeti |
| Türkçe | 10,934,365 | Türkiye Kuzey Kıbrıs |
| Portekizce | 10,000,000 | Portekiz |
| Katalanca | 10,000,000 | İspanya Andorra |
Aşağıdaki tablo 2013'te Güney Avrupadaki en işlek havalimanlarını listeliyor.
| Sıra | Ülke | Havalimanı | Şehir | Yolcular (2012) | Yolcular (2013) | Değişim 2012-2013 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Türkiye | İstanbul Atatürk Havalimanı | İstanbul | 44,998,508 | 51,320,875 |  14.0% |
| 2 | İspanya | Barajas Havalimanı | Madrid | 45,190,528 | 39,735,618 |  12.1% |
| 3 | İtalya | Fiumicino – Leonardo da Vinci Havalimanı | Roma | 36,980,911 | 36,166,345 | 2.2% |
| 4 | İspanya | Barcelona Havalimanı | Barselona | 35,144,503 | 35,216,828 | 0.2% |
| 5 | İspanya | Palma de Mallorca Havalimanı | Palma de Mallorca | 22,666,858 | 22,768,032 | 0.4% |
| 6 | İtalya | Malpensa Havalimanı | Milano | 18,537,301 | 17,955,075 | 3.1% |
| 7 | Portekiz | Portela Havalimanı | Lizbon | 15,301,176 | 16,008,848 | 4.6% |
| 8 | İspanya | Málaga Havalimanı | Málaga | 12,581,944 | 12,925,186 | 2.7% |
| 9 | Yunanistan | Atina Uluslararası Havalimanı | Atina | 12,944,041 | 12,536,057 | 3.2% |
| 10 | Fransa | Nice Havalimanı | Nice | 11,189,896 | 11,554,195 | 3.2% |
Güney Avrupa'da çoğunluğun mensup olduğu din Hristiyanlıktır. Hristiyanlık Güney Avrupa'ya Roma İmparatorluğu döneminde yayıldı ve imparatorluk hristiyanlığı MS 380 yılında resmi dini olarak benimsedi. Batı yarımı Roma'da doğu yarımı Konstantinopolis'te olacak şekilde Hristiyan kilisesinin tarihi parçalanmasından dolayı Avrupa'nın farklı bölgelerinde Hristiyanlığın farklı mezhepleri hakim oldu. Güney Avrupa'nın Batı yarısındaki hristiyanlar - Portekiz, İspanya, İtalya gibi - genellikle Roma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır. Güney Avrupa'nın Doğu yarımındaki hristiyanlar ise - Yunanistan, Makedonya gibi - genellikle Yunan Ortodoks Kilisesi'ne bağlıdır.
Ek olarak, Güney Avrupa'nın doğu parçasında (Bosna, Arnavutluk, Makedonya, Türkiye gibi) İslam dinine mensup nüfusun çoğunlukta olduğu ülkeler de vardır.
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Güney Avrupa, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
