Aydın: ilinin merkezi olan şehir

Aydın
Aydın
Şehir
	Yukarıdan aşağıya: Aydın Anıtı, Tralleis, Afrodisias, Didim, Apollon Tapınağı, Kuşadası
	; Aydın'ın Türkiye'deki konumu
	; Aydın (il) haritası
	Aydın Aydın Aydın (Avrupa)
	Koordinatlar: 37°43′42″N 27°56′14″E / 37.728333°K 27.937222°D
Ülke	Türkiye
İl	Aydın
İlk yerleşim	MÖ 3. binyıl
İdare
• Tür	Belediye başkanı-meclis
• Organ	Belediye meclisi CHP (32); AK Parti (24); MHP (13); İYİ Parti (12);
• Belediye Başkanı	Özlem Çerçioğlu (CHP)
Rakım	64 m
En alçak nokta	0 m (0 ft)
• Sıra	.
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TRS)
Posta kodu	09XXX
Alan kodu	256
ISO 3166 kodu	TR-09
Plaka kodu	09
GSYİH (nominal)	2018
• Toplam	₺35,2 milyar (21.)
• Kişi başı	₺32.362 (40.)
İGE (2013)	0,541; düşük · 24.
İklim	Csa
	Resmî site; Aydın Büyükşehir Belediyesi

Ege Bölgesi'nde yer alan, turizm ve tarım açısından en gelişmiş illerdendir.

Etimoloji

Aydın'ın eski isimleri Tralleis ve Güzelhisar olup 14. yüzyılda Anadolu Beylikleri döneminde kurulan Aydınoğulları beyliği döneminde ismi Aydın olarak değişmiştir. Herodot, Aydın ili ile ilgili “Bizim yeryüzünde bildiğimiz en güzel gökyüzünün altı ve en güzel iklimin bulunduğu yer” demiştir. Evliya Çelebi ise “Dağlarından yağ, ovalarından bal akar” demiştir.

Tarihçe

Aydın; çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış, Antik Çağda Afrodisias, Milet, Didyma, Nysa, Priene, Magnesia gibi önde gelen kentlerdir. Bugünkü Aydın, Tralleis Kenti ile birlikte MÖ 2500 yılında Hititler zamanında gelişmiş, 8. yüzyılda Lydia zamanında da en parlak çağını yaşamıştır. Selçuklu Hanedanıyla birlikte Türk uygarlığının kültür varlığı ve eserleriyle donatılmıştır.

Aydınoğulları zamanında şehrin adı Aydın Güzelhisarı olmuş, daha sonra Aydın adını almıştır. 1811’de İzmir, Saruhan (Manisa), Menteşe (Muğla), Antalya, Isparta sancaklarını kapsayan eyaletin merkezi oldu. Kurtuluş Savaşından sonra 1923 yılında Aydın müstakil vilayet olmuştur.

Cumhuriyet dönemi

1987 yılında çıkarılan 3392 sayılı kanun ile Buharkent ve İncirliova, 1990 yılında çıkarılan 3644 sayılı kanun ile de Karpuzlu, Köşk ve Yenihisar ilçeleri kuruldu. Yenihisar ilçesinin adı 1997 yılında 4235 sayılı kanun ile Didim olarak değiştirildi. 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile merkez ilçe kaldırılarak aynı sınırlara sahip Efeler ilçesi kuruldu. Yine aynı kanun ile Aydın'da sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.

İklim

Aydın iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	23,2	25,2	32,4	35,4	40,2	44,4	44,6	43,8	43,3	37,8	30,7	25,9	44,6
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	13,2	14,7	17,9	22,5	28,1	33,3	36,1	35,7	32,0	26,2	19,7	14,6	24,5
Ortalama sıcaklık (°C)	8,2	9,3	11,8	15,8	20,9	25,9	28,4	27,6	23,5	18,4	13,3	9,6	17,7
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	4,3	4,9	6,7	10,0	14,2	18,1	20,5	20,2	16,7	12,7	8,7	5,8	11,9
En düşük sıcaklık (°C)	−7,6	−5,4	−5	−0,8	4,6	8,4	13,4	11,8	7,6	2,0	−2	−5,3	−7,6
Ortalama yağış (mm)	108,6	93,8	70,4	52,9	36,5	13,5	3,9	2,3	13,1	44,2	83,9	120,9	644
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927	70.733	11.978	58.755
1935	92.988	15.086	77.902
1940	99.819	17.732	82.087
1945	105.155	18.504	86.651
1950	75.100	20.161	54.939
1955	89.877	27.391	62.486
1960	105.027	35.527	69.500
1965	123.322	43.483	79.839
1970	135.208	50.566	84.642
1975	154.271	59.579	94.692
1980	173.918	74.021	99.897
1985	201.448	90.449	110.999
1990	165.712	107.011	58.701
2000	208.341	143.267	65.074
2007	231.884	168.216	63.668
2008	235.376	171.242	64.134
2009	243.037	179.425	63.612
2010	251.891	188.337	63.554
2011	255.292	191.037	64.255
2012	259.786	195.951	63.835

2012 yılında Aydın büyükşehir statüsü kazanıp ilin tamamı büyükşehir sınırlarına girmiştir ve merkez ilçenin ismi Efeler olarak değiştirilmiştir.

Ekonomi

Şehrin ekonomisinin temelini tarım, hayvancılık ve turizm oluşturur. Aydın ili, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺35,2 milyar ile ülkenin yirmi birinci büyük ilidir. Kişi başına düşen gelirde ise ₺32.362 ile kırkıncı sırada yer almaktadır. 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksi verisine göre Aydın, elde ettiği 0,541 puanla yirmi dördüncü sırada yer aldı.

Tarım ve hayvancılık

Aydın; yağlık zeytin, incir, kestane, kereviz üretiminde Türkiye’de 1. sırada, pamuk ve çilek üretiminde ise 2. sırada, taze börülce ve sofralık zeytin üretiminde 3. sırada yer almaktadır.

Sanayi

Tarım, gıda, tekstil ürünleri, makine ve ekipman, otomotiv yan sanayi, beyaz eşya üretimi Aydın ilinin sanayisinin ana kalemlerindendir.

Turizm

Turizm, tarımdan sonraki ikinci önemli gelir kaynağıdır. Yaklaşık 680 konaklama tesisinde 78.000 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Ayrıca Kuşadası'nda 54.000, Didim'de 42.000 yazlık konut bulunmaktadır. 2011 yılında 5,5 milyon turist Aydın iline gelmiştir. Dilek Yarımadası Milli Parkı, Kuşadası ve Didim plajları önemli sahillerdir.

İlde 10 müze bulunmaktadır. Bunlar; Adnan Menderes Müzesi, Aydın Arkeoloji Müzesi, Yörük Ali Efe Müzesi, Afrodisias Müzesi, Karacasu Etnoğrafya Müzesi, Milet Müzesi, Çine Kuvâ-yı Milliye Müzesi, Çine Arıcılık Müzesi, Nazilli Etnoğrafya Müzesi ve Kuşadası Zeytin ve Zeytincilik Müzesi'dir.

Ören yerleri açısından da oldukça zengindir. Bunlar; Afrodisias (Karacasu), Alabanda (Çine), Alinda (Karpuzlu), Apollon Tapınağı (Didim), Gerga (Çine), Harpasa (Nazilli), Magnesia (Ortaklar), Mastaura (Nazilli), Milet (Didim), Nysa (Sultanhisar), Priene (Söke) ve Tralleis (Efeler)'dir.

Kültür

Mutfak

Ağız

Halk Aydın ağzı konuşmaktadır. Nazal n (ñ) sesi kullanımı ve r sesinin yutulması belirgin özellikleridir.

Türküler ve halk oyunları

Yöreye ait Zeybek dansları ve zeybek müzikleri bulunmaktadır.