Antik Otel Sarnıcı: İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir sarnıç

Fatih ilçesine bağlı Beyazıt semtinde Mimar Kemalettin Mah. Sekbanbaşı Sokak, No:6'da yer alan Antik Otel’in bodrum katında bulunmaktadır.

Antik Otel Sarnıcı

Antik Otel Sarnıcı kuzey duvarına bakış
Genel bilgiler
Tür	Sarnıç
Mimari tarz	Doğu Roma
Konum	Fatih, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar	41°00′31″K 28°57′46″D / 41.00861°K 28.96278°D / 41.00861; 28.96278
Rakım	2 m (7 ft)
Başlama	4-6(?). yüzyıl
Yükseklik	7 m
Teknik ayrıntılar
Zemin alanı	15 m x 20 m

Theodosius Forumu’nun ve Simkeşhane’nin güneyindeki yamaçta yer alan antik yapıya ait kalıntılar, 1984 yılında büyük bir iş hanının temel kazısı sırasında ortaya çıkarılmıştır. İnşaat durdurularak, İstanbul Arkeoloji Müzeleri denetiminde Ekim 1984’te 10 gün süren kurtarma kazısı gerçekleştirilmiştir. Yapının yolun altında kalan kuzey duvarı, doğu duvarı ve güney duvarının doğu bölümü bu kazı ile saptanabilmiştir. Kuzey duvarı, batıda komşu parsele doğru devam etmektedir. Komşu parselde yer alan batı duvarı ise 1987 yılında gerçekleştirilen ayrı bir kazı ile tespit edilmiştir. Günümüzde, sarnıcın batı bölümü otelin bulunduğu parselin batı sınırına denk gelecek şekilde bir duvarla kapatılmıştır. Bu nedenle sarnıcın batı duvarı görülememektedir. Müze kazısından önce tahrip edilmiş durumda olan güney duvarının ise yalnızca doğu köşesi görülebilir durumdadır.

Yapı, doğu-batı doğrultusunda 20, kuzey-güney doğrultusunda 15 m boyutlarında, üç sıra sütun destekli sarnıç tipindedir. Kimi in situ, kimi kırılmış halde 13 adet sütun tespit edilmiştir. Sarnıcın doğusunda yer alan ve bu kısımda ana mekandan ayrı mekanlar tanımlayan taş hatıllı duvarların daha geç bir döneme ait olduğu düşünülmektedir. Bu taş hatıllı duvarların arasında Prokonnesos mermerinden (Marmara Adası mermeri) kiriş benzeri kaba dörtgen bir bloğu taşıyan kaidesiz in situ sütunlar yer almaktadır. Üst örtüye dair bir veri elde edilememiştir. Duvar seviyesi 7 m’ye kadar korunabilmiştir.

Yapının 1.5 m ve 1.75 m arasında değişen kalınlıktaki duvarları horasan harcı ile birleştirilmiş düzgün tuğla sıralarından oluşmaktadır. Kullanılan tuğlalar 35x35 cm ve 37x37 cm arasında değişen boyutlara ve 5 cm yüksekliğe sahiptir. Derz kalınlığı 6–10 cm arasında değişmektedir. Yapının içi 5–7 cm kalınlığında su geçirmez sıva ile kaplanmış ve köşeler su basıncına dayanması için yuvarlatılmıştır. Yapıya su taşıyan pişmiş toprak (terracotta) künk kalıntıları da yapıya dair buluntular arasındadır.

 

Çemberlitaş, Beyazıt, Laleli, Süleymaniye bölgelerinin, arkeolojik buluntular doğrultusunda MÖ. 4 ve MS. 3. yüzyıllar arasında Bizantion kentinin nekropol alanları olduğu bilinmektedir. I. Konstantin dönemi ile birlikte 324 yılında başlayan kentin genişletilmesi kapsamında yoğun imar faaliyetleri ile bu alanlar kent sınırları içine dahil edilmiştir. Dolayısıyla yapı, kentin Konstantin dönemindeki genişlemesinden sonra inşa edilmiştir. Bu yapının batısında, Darphane Sokak’ın karşı hizasında, Ernest Mamboury tarafından 1948-1949 yıllarında tespit edilen C yapısı olarak tanımlanan bir sarnıç ile birlikte yapı kalıntıları 4-6. yüzyıl aralığına tarihlendirilmiştir. Beyazıt Meydanı ve Ordu Caddesi düzenlemesi sırasında çok kısıtlı zamanda ortaya çıkarılan bu ve diğer kalıntılar detaylı bir şekilde belgelenememişlerdir. Asgari, yapının Mese üzerinde 4. ve 5. yüzyıllarda inşa edilen önemli yapılarla ortak bir inşa programının parçası olduğunu, dolayısıyla bu aralığa tarihlendirilebileceğini belirtmiştir. Altuğ ise, Antik Otel Sarnıcı'nı inşaat tekniği açısından kesin olmamakla birlikte 6. yüzyıla tarihlendirmiştir.

 

 

Kullanılan sıva özelliği nedeniyle bu yapının sarnıç olarak kullanıldığı belirtilmiştir. Asgari, yapının içine sütunların yerleştirilmesinin yapının içinin sıvanmasıyla aynı dönemde olduğunu ve bu yapının üzerinde sütunlarla desteklenen başka bir üst yapının bulunduğunu ifade etmektedir. Mamboury tarafından tespit edilen batıdaki C sarnıcı ile birlikte batıya doğru devam ettiği bilinen Antik Otel Sarnıcı'nın büyük bir yapının altyapıları olması ihtimal dahilindedir. Asgari'ye göre yapı, şehrin ana caddesi Mese’nin güneyinde yer alan Geç Antik Döneme tarihlenen Antiochos ve Lausos sarayları, Myrelaion Rotundası gibi önemli yapılarla birlikte ortak bir inşa programının parçası olabilir. Eğer 4. yüzyıl tarihlendirmesi doğru ise Antik Otel Sarnıcı ve C Sarnıcı Theodosius Forumu'nun güneyindeki alanı desteklemek üzere bir altyapı olarak inşa edilmiş olabilir.

Konstantinopolis isale hattının Konstantin dönemi surlarının altından geçerek Bozdoğan Kemeri üzerinden güneyde Theodosius Forumu’na buradan da Mese güzergahını üzerinden Binbirdirek Sarnıcı'na ulaştığı düşünülmektedir. Antik Otel Sarnıcı’nın da Binbirdirek (Philoksenos?) Sarnıcı, Şerefiye Sarnıcı gibi yapılarla birlikte bu hattan faydalandığı düşünülmektedir. 1984 kazısında yapının üzerinde Osmanlı Döneminden kalma kalıntılara da rastlanmıştır.

Kalıntıların yerinde korunması ve üzerine inşa edilecek yapının kalıntılara erişimi mümkün kılacak şekilde yapılması kararı Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları, İstanbul Bölge Kurulu tarafından alınmıştır. Bugün şahıs mülkiyetinde olan yapıya, üzerine inşa edilen Antik Otel’in içinden ulaşılmaktadır. Yapı, otelin bodrum katında korunmaktadır. Sarnıcın zemin seviyesi otelin 3. bodrum katında yer alırken, otelin 2. bodrum katı galeri olarak düzenlenmiştir. Önceleri gece kulübü olarak kullanılan bu kısım, otelin restoran ve barı olarak işlevlendirilmiş durumdadır. 2001 yılından itibaren sarnıç, resim, fotoğraf, seramik gibi çeşitli alanlarda sergilere ev sahipliği yapmaktadır.

• Şerefiye Sarnıcı
• Binbirdirek Sarnıcı
• Yerebatan Sarnıcı
• Theodosius Forumu