พิพิธภัณฑ์การยึดครองและการต่อสู้เพื่อเสรีภาพ

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ก่อตั้งขึ้นใน พ.ศ. 2535 ตามคำสั่งของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรมและการศึกษา และประธานสหภาพนักโทษการเมืองและผู้ถูกเนรเทศแห่งลิทัวเนีย ใน พ.ศ. 2540 พิพิธภัณฑ์ถูกย้ายไปยังศูนย์วิจัยการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์และการต่อต้านลิทัวเนีย พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ตั้งอยู่ในอาคารที่ทำการเดิมของเคจีบี ตรงข้ามกับจัตุรัส Lukiškės และเรียกอย่างไม่เป็นทางการว่าพิพิธภัณฑ์เคจีบี

พิพิธภัณฑ์นี้รวบรวมและจัดแสดงเอกสารที่เกี่ยวกับการยึดครองลิทัวเนียเป็นเวลา 50 ปีโดยสหภาพโซเวียต พลพรรคลิทัวเนียที่ต่อต้านโซเวียต และเหยื่อของการจับกุม การเนรเทศ และการประหารชีวิตที่เกิดขึ้นในช่วงเวลานี้ ก่อน พ.ศ. 2561 พิพิธภัณฑ์แห่งนี้เป็นที่รู้จักในนามพิพิธภัณฑ์เหยื่อการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ ซึ่งสะท้อนถึงคำจำกัดความที่กว้างขึ้นของการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ที่ใช้โดยศูนย์วิจัยการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์และการต่อต้าน แม้ว่าเหตุการณ์เหล่านี้จะถือเป็นการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์โดยนักประวัติศาสตร์เพียงไม่กี่คน แต่เพียงส่วนเล็ก ๆ ของพื้นที่นี้อุทิศให้กับฮอโลคอสต์ในลิทัวเนีย ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่คนทั่วโลกถือว่าเป็นการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ ใน พ.ศ. 2561 พิพิธภัณฑ์ได้เปลี่ยนชื่อเป็นพิพิธภัณฑ์การยึดครองและการต่อสู้เพื่อเสรีภาพ

แง่มุมที่ไม่ใช้ความรุนแรงของการต่อต้านมีการนำเสนอผ่านหนังสือ สิ่งพิมพ์ใต้ดิน เอกสาร และรูปถ่ายต่าง ๆ คอลเลกชันที่เกี่ยวข้องกับการต่อต้านด้วยอาวุธของภราดรชาวป่า ประกอบด้วยเอกสารและรูปถ่ายของพลพรรค ส่วนที่อุทิศให้กับเหยื่อของการเนรเทศ การจับกุม และการประหารชีวิต ถือเป็นที่เก็บภาพถ่าย เอกสาร และข้าวของส่วนตัว คอลเลคชันนี้ได้รับการขยายอย่างต่อเนื่องโดยการบริจาคจากสาธารณชน โดยมองว่าพิพิธภัณฑ์เป็นวิธีที่ดีที่สุดในการอนุรักษ์วัสดุเหล่านี้

ไม่มีนิทรรศการเกี่ยวกับฮอโลคอสต์ในลิทัวเนียในพิพิธภัณฑ์เหยื่อการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์จนถึง พ.ศ. 2554 แม้ว่าชาวยิวจะถูกสังหารในลิทัวเนียมากกว่าในเยอรมนี ทั้งในแง่จำนวนและจำนวนสัมบูรณ์ และนักประวัติศาสตร์เพียงไม่กี่คนเท่านั้นที่เชื่อว่าการปราบปรามของสหภาพโซเวียตต่อชาวลิทัวเนียถือเป็นการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ เพื่อจัดการกับเสียงวิพากษ์วิจารณ์จากนานาประเทศ จึงมีการเพิ่มคำอธิบายเล็ก ๆ ที่บรรยายถึงการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ในลิทัวเนียใน พ.ศ. 2554

ในเดือนเมษายน พ.ศ. 2561 หลังจากที่ร็อด นอร์ดแลนด์เขียนบทความในหนังสือพิมพ์ เดอะนิวยอร์กไทมส์ โดยอ้างโดวิด แคทซ์ว่าพิพิธภัณฑ์แห่งนี้เป็น "การปฏิเสธการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์เวอร์ชันศตวรรษที่ 21" พิพิธภัณฑ์ได้เปลี่ยนชื่อเป็นพิพิธภัณฑ์การยึดครองและการต่อสู้เพื่อเสรีภาพ ตามรายงานของนิตยสาร ไทม์ ใน พ.ศ. 2563 พิพิธภัณฑ์ "มุ่งเน้นไปที่การสังหารประชากรชาวลิทัวเนียที่ไม่ใช่ชาวยิวเกือบทั้งหมด ในขณะที่ผู้กระทำความผิดในการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ได้รับการยกย่องว่าเป็นเหยื่อในประเทศของตนที่ต่อสู้กับการยึดครองของโซเวียต"