2355 – 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2431) มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอรุณวงษ์ เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 58 ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเอม ในรัชกาลที่ 2 เมื่อวันอาทิตย์ เดือน 7 แรม 6 ค่ำ ปีวอก ตรงกับวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2355 ทรงรับราชการในรัชกาลที่ 4 ว่าการกรมกองแก้วจินดา และกรมช่างหล่อ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาเป็นกรมหมื่นวรศักดาพิศาล เมื่อปีกุน พ.ศ. 2394
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาเป็น กรมหลวงวรศักดาพิศาล สุพรรฒนาการสวัสดิ เมื่อปีจอ พ.ศ. 2417
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาล สุพรรฒนาการสวัสดิ สิ้นพระชนม์ เมื่อวันศุกร์ แรม 4 ค่ำ เดือน 8 ปีชวด ตรงกับวันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2431 สิริพระชันษา 76 ปี นับเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยที่มีพระชันษาสูงที่สุด
การพระเมรุพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาล สุพรรฒนาการสวัสดิ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีพระราชพิธีการพระเมรุขึ้นที่วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร ในระหว่างวันที่ 2 ถึง 6 ธันวาคม พุทธศักราช 2432 ในการนี้ได้เสด็จพระราชดำเนินโดยรถพระที่นั่งไปพระราชทานเพลิงพระศพ ในวันวันที่ 5 ธันวาคม พุทธศักราช 2432 ประทับอยู่จนเวลาค่ำ แล้วเสด็จพระราชดำเนินกลับพระบรมมหาราชวัง
พระโอรส-พระธิดา
พระองค์เป็นต้นราชสกุลอรุณวงศ์ มีพระโอรสและพระธิดา ดังนี้
หม่อมเจ้าประวัติ อรุณวงศ์ (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 5 มีนาคม พ.ศ. 2452) หม่อมเจ้าหญิงสอิ้ง อรุณวงศ์ (พ.ศ. 2390? – 26 ตุลาคม พ.ศ. 2456 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2461) หม่อมเจ้าชายไม่ปรากฏพระนาม (ประสูติเมื่อวันที่ 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2402) หม่อมเจ้าชายไม่ปรากฏพระนาม หม่อมเจ้าทัศนา อรุณวงศ์ (พ.ศ. 2405 – 22 มกราคม พ.ศ. 2471 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 19 มกราคม พ.ศ. 2472) มีโอรส คือ หม่อมราชวงศ์คอย อรุณวงศ์ (มีบรรดาศักดิ์เป็นหลวงแก้วกาญจนเขตต์) หม่อมเจ้าหญิงระเบียบ อรุณวงศ์ (พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 30 มกราคม พ.ศ. 2471) หม่อมเจ้าหญิงเล็ก อรุณวงศ์ (พ.ศ. 2411 – 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2440 พระราชทานเพลิง ณ วัดจักรวรรดิราชาวาส เมื่อวันที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2447) หม่อมเจ้าหญิงเฉลิม อรุณวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. 2411) หม่อมเจ้าน้อย อรุณวงศ์ หรือ หม่อมเจ้าหนูน้อย (15 สิงหาคม พ.ศ. 2420 – 7 กันยายน พ.ศ. 2473 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2475) หม่อมเจ้าหญิงชอ้อน อรุณวงศ์ มีหม่อมราชวงศ์หญิงตาบ เป็นมารดา ทรงเสกสมรสกับหม่อมเจ้าสุบรรณ ดวงจักร พระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นณรงค์หริรักษ์ หม่อมเจ้าสนธยา อรุณวงศ์ มีหม่อมราชวงศ์หญิงตาบ เป็นมารดา (พระราชทานเพลิงเมื่อวันที่ 25 มิถุนายน พ.ศ. 2427) ทรงสมรสกับหม่อมพร้อม อรุณวงศ์ ณ อยุธยา ธิดาพระยาวิเศษสัจธาดา (โต ไชยนันน์) ทรงมีโอรสและธิดา 2 คน คือ หม่อมราชวงศ์ลพ อรุณวงศ์ (พระยาพิพิธไอสุริยะ) หม่อมราชวงศ์หญิงสำอางค์ อรุณวงศ์ หม่อมเจ้าหญิงเสาวคนธ์ อรุณวงศ์ (พระราชทานเพลิง ณ วัดอนงคาราม เมื่อวันที่ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447) หม่อมเจ้าหญิงแฉล้ม อรุณวงศ์ (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2426) พระกรณียกิจ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาล สุพรรฒนาการสวัสดิ เป็นหนึ่งในคณะ ปรีวีเคาน์ซิล ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีหน้าที่ถวายคำปรึกษาส่วนพระองค์ สืบสวนข้อเท็จจริงในราชการต่าง ๆ เพื่อกราบบังคมทูลและถวายความเห็นให้ทรงทราบ สอดส่องเหตุการณ์สำคัญในบ้านเมือง รวมไปถึงการชำระความฎีกาที่มีผู้นำมาถวาย ซึ่ง พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาลฯ มีพระกรณียกิจช่วยราชการ สนองงานพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจนมีผลงานปรากฏดังนี้
การเลิกทาส พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดฯ ให้ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาล วินิจฉัยการเลิกทาสเด็ก ซึ่งพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาลน้อมเกล้าฯ ถวายความเห็นสนับสนุนพระราชดำริในพระองค์ การโทรเลข พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดฯ ให้ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาล วินิจฉัยเรื่องการติดตั้งสายโทรเลขจากอังกฤษมายังกรุงเทพฯ ซึ่งทางอังกฤษยื่นข้อเสนอที่จะเป็นฝ่ายดำเนินการ แต่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาลถวายคำปรึกษาว่า ควรที่จะให้บริษัทของสยามเป็นผู้ดำเนินการเองจะส่งผลดีต่อประเทศชาติในระยะยาวมากกว่า การจัดศาล พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดฯ ให้ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาล วินิจฉัยการจัดศาล เพื่อมิให้เกิดคดีค้างศาล อันเป็นความเดือดร้อนของพสกนิกร ซึ่งพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาลน้อมเกล้าฯ ถวายความเห็นเพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพของกระบวนการยุติธรรม และออกหมายเร่งรัดลูกขุนให้เร่งตัดสินคดีความ การลดเงินค่าราชการ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดฯ ให้ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาล วินิจฉัยการปรับค่าธรรมเนียมราชการ ซึ่งราษฏรแต่ละคนต้องเสียค่าธรรมเนียมราชการในอัตราที่แตกต่างกัน ตามสถานภาพที่แตกต่างกัน ซึ่งพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาลน้อมเกล้าฯ ถวายความเห็นว่า อัตราค่าธรรมเนียมเดิม ทำให้คนบางคนอยากเป็นทาสเพื่อที่จะไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียมในอัตราที่สูง จึงควรปรับปรุงให้เสมอภาคกัน และจะต้องจัดตั้งอำเภอเพื่อควบคุมบัญชี เพื่อให้เกิดความรวดเร็วในการเรียกงานราชการ พระเกียรติยศ
ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาล สุพรรฒนาการสวัสดิ การทูล ใต้ฝ่าพระบาท การแทนตน ข้าพระพุทธเจ้า การขานรับ พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ
พระอิสริยยศ 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2355 - 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 : พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอรุณวงษ์ 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 - พ.ศ. 2394 : พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าอรุณวงษ์ พ.ศ. 2394 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 : พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวรศักดาพิศาล 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - พ.ศ. 2417 : พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวรศักดาพิศาล พ.ศ. 2417 - 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2431 : พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาล สุพรรฒนาการสวัสดิ เครื่องราชอิสริยาภรณ์
พงศาวลี
พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาล สุพรรฒนาการสวัสดิ
อ้างอิง
This article uses material from the Wikipedia ไทย article พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรศักดาพิศาล สุพรรฒนาการสวัสดิ , which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0") ; additional terms may apply (view authors ). เนื้อหาอนุญาตให้เผยแพร่ภายใต้ CC BY-SA 4.0 เว้นแต่ระบุไว้เป็นอื่น Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ไทย (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.