ਜਾਤ ਜਾਣ ਪਛਾਣ

ਜਾਤ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਉਸ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਮਣ, ਤੇਲੀ, ਕੁਰਮੀ, ਧੋਬੀ ਆਦਿ ਉਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਹਨ। ਵੈਦਿਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਿਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ...

ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਕਲਾਕਾਰ ਆਰੀਆ ਬੱਬਰ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਡਰਾਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਜਾਤ ਜ਼ਰਾ-ਏ-ਬੇਨਿਸ਼ਾਨ ਵਿਚਲੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਣੀ। ਰਹੀਲ ਅਦਾਕਾਰਾ ਅਤੇ...

ਸਭਿਆਚਾਰੀ ਪ੍ਰਪਰਾ ਤੋ ਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋ ਬਣੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਤੇ ਕੇਦਰਿਤ ਹੁਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਪਰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜਾਤ ਪਾਤ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੁਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੀ...

ਕੁਟੰਬ, ਕਬੀਲੇ, ਜਾਤ, ਵਰਣ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੋਣ। ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਦੋ ਹੀ ਰਾਹ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਾਂ ਇਸਲਾਮ ਧਾਰਨ ਕਰਨ, ਜਾਂ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ । ਮਹਿਮੂਦ ਗਜ਼ਨਵੀ...

ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਦਮੋਦਰ ਦਾ ਪਿੰਡ ਬਲ੍ਹਾਰਾ ਸੀ ਜੋ ਤਹਿਸੀਲ ਚਨਿਓਟ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਦਮੋਦਰ ਗੁਲਾਟੀ ਜਾਤ ਦਾ ਅਰੋੜਾ ਸੀ। ਦਮੋਦਰ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸਾ ਲਹਿੰਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਝਾਗੀ, ਮੁਲਤਾਨੀ...

ਉਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ,ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੇਠਲੀ ਜਾਤ ਜਾਂ ਹੇਠਲਾ ਤਬਕਾ ਆਪਣੇ ਰਸਮ ਰਿਵਾਜ,ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੇ ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਉੱਚੀ ਜਾਤ ਜਾ ਦ੍ਵਿਜ ਜਾਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਲਏ।" ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਨ ਵਿੱਚ...

(1977) ਕਦੋਂ ਫਿਰਨਗੇ ਦਿਨ (1985) ਕਿਧਰ ਜਾਵਾਂ (1992) ਛੱਡ ਕੇ ਨਾ ਜਾ (1994) ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਜਾਤ (1989) ਹੱਡੀਆਂ (1991) ਸਵਾਲ ਦਰ ਸਵਾਲ (ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ) ਚਿੱਟੀ ਕਬੂਤਰੀ (ਚੋਣਵੀਆਂ...

ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵਿਚਾਰਕ, ਜਾਤ ਵਿਰੋਧੀ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ, ਸਮਾਜ ਸੇਵਕ, ਲੇਖਕ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਮਾਜਕ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਛੂਤ-ਛਾਤ ਅਤੇ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਖਾਤਮੇ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ...

ਨਾਵਲ ਵੀ ਲਿਖਿਆ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਨਾਵਲ ਬਿਲਡੰਗਸਰੋਮਨ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲਿੰਗ, ਜਾਤ, ਨਸਲ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛਾਣ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਦੋ ਨਾਵਲ ਇੱਕ...

ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਨਾਲ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਇਸਦੇ ਛੇ ਭਾਗ ਹਨ; ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨਾਲ ਬਚਪਨ ਤੋਂ...

ਸਿੰਘ ਪੁੰਨੀ, ਰੂਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 1998। ਲੋਕ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ, ਡਾ. ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ, ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ। ਗੁਲਜ਼ਾਰ...

ਗ੍ਰੀਅਰਸਨ ਦੁਆਰਾ 1898 ਤੋਂ 1928 ਤੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਖੰਡਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ: I. ਭਾਗ I ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਭਾਗ II ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ II ਆਸਟਰੋਏਸ਼ੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ III...

ਦਿਨ (1985), ਰੱਤ ਦਾ ਕੰਗੂ (1987), ਜਵਾਰਭਾਟਾ (1989), ਹੱਡੀਆ (1989), ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਜਾਤ (1989), ਅਣਖੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ (ਚਾਰ ਤਾਰਾ 1989-99), ਮੇਰੀਆ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ (1990)...

ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲੋਕ-ਸਮੂਹ ਦੀ ਜਾਤ-ਮੂਲਕ, ਗੋਤ-ਮੂਲਕ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿਨ੍ਹਾਂ, ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਤੇ ਪੂਜਾ-ਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੋ ਸਕੇ। (ੲ) ਲੋਕਗੀਤ-ਸਿਰਜਨਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ...

ਜਾਤ-ਪਾਤ ਜਾਂ ਊਚ-ਨੀਚ ਦੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣਾ ਜਾਂ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵੰਡ ਕਰਨੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ।        ਅੱਜ ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜੱਟ ਲੋਕ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਣ,...

ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੱਭਿਆਚਰ : ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ (1987) ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਗਟ...

ਪੁੱਛਦੇ ਹੋ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜਾਤ ਇੱਕ ਕਾਰਕ ਹੈ", ਦੂਜੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ...

ਵਿਚਲੀ  ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੀ, ਅੱਵਲ ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੂਰ ਉਪਾਇਆ ਕੁਦਰਤ ਕੇ ਸਭ ਬੰਦੇ ਜਾਂ ਮਾਨਸ ਕੀ ਜਾਤ ਸਭੈ ਏਕੋ ਪਹਿਚਾਨਬੋ ਵਾਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਜਾਂ ਮਾਨਵੀ ਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਉੱਪਰ ਖਲੋਤੇ...

ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਬੀਤਿਆ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਜਾਤਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਇਹ ਸੋਚਣ ਲਈ ਕੀਤਾ...

ਅਨੁਸਾਰ ਅਸਲ ਹਾਸ਼ਿਆਗਤ ਕੌਣ ਹੈ ?ਕੀ ਹਾਸ਼ਿਆਗਤ ਕਿਸੇ ਜਾਤ. ਜਮਾਤ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੌਣਾ ਹੈ, ਕੀ ਹਾਸ਼ਿਆਗਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦੇ ਕੋਈ ਸਪਸ਼ਟ ਲੱਛਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ? ਸਪੀਵਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਹਾਸ਼ਿਆਗਤ...