Sĕng ŭk hŭng lôi huák
Sĕng ŭk hŭng lôi huák gì sìng-tō̤ giék-guō - Wiki Sĕng Ŭk Hŭng Lôi Huák
Kăi-sṳ̄ siā "Sĕng+ŭk+hŭng+lôi+huák"!
- Sĕng-ŭk hŭng-lôi-huák (生物分類法) sê sĕng-ŭk-hŏk diē-sié dó̤i sĕng-ŭk gì ŭk-cṳ̄ng hŭng-lôi gì siŏh cṳ̄ng huŏng-huák. Gĭng-dáng gì sĕng-ŭk hŭng-lôi-huák ciŏng…
- Sĕng-ŭk-hŏk (生物學) sê ngiĕng-géu sĕng-ŭk gì giék-gáiu, gŭng-nèng, sĕng-diōng, huák-ṳ̆k, céng-huá, hŭng-buô, gâe̤ng hŭng-lôi gì siŏh ciáh hŏk-kuŏ.…
Carl Linnaeus （分類「Sôi-diēng ìng-ŭk」）Sôi-diēng gì siŏh ciáh sĕng-ŭk-hŏk-gă gâe̤ng ĭ-sĕng. Ĭ sê hiêng-dâi sĕng-ŭk hŭng-lôi-huák gì huák-mìng-ciā, dó̤i sĕng-ŭk-hŏk gâe̤ng sĕng-tái-hŏk gì góng-hióng…
Dông-ŭk (動物) sê cī mâ̤ ciŏng ù-gĭ-ŭk hăk siàng iū-gĭ-ŭk, nâ sāi siăh ô-gĭ-ŭk gì, ô găng-gáe̤k, â̤ huāng-sĭk, â̤ ông-dông gì hī siŏh lôi sĕng-ŭk. Áng sĕng-ŭk-hŏk…
siàng sĭng hŭng-cṳ̄, ī-gĭk diêng-cṳ̄ ciōng-iông ông-dông gì kuŏ-hŏk. Huá-hŏk hiêng-chiông sê bī ŭk-cék chăng-gă huá-hŏk huāng-éng hâiu huák-sĕng gì séng-cék…
miàng-cê hô̤ lā̤ ìng-lôi (人類), sê siŏh cṳ̄ng gŏ̤-gék gì lìng-dòng-mŭk buô-ṳ̄ dông-ŭk, ô sṳ̆-siōng, â̤ hŏk-sĭk, â̤ cháung-cô̤ huák-mìng. Gĭng-dáng sié-gái…
Dṳ̆ （分類「Gă-iōng-huá dông-ŭk」）cṳ̄ng buô-ṳ̄ dông-ŭk (哺乳動物). Dṳ̆ buŏng gă-iōng (家養) gâe̤ng iā-sĕng (野生) lâng cṳ̄ng. Ék-buăng lì gōng dṳ̆ cêu sê cī gă-iōng gì dṳ̆, iâ-sĕng gì dṳ̆ hô̤ lā̤…
Chāu-māng （分類「Ciék-ciĕ dông-ŭk」）siŏh lôi tè̤ng-giāng, chói duâi, â-hài huák-dăk, ciō-iéu siăh sĭk-ŭk gì niŏh-niŏh, iā sèu găk chèng hĕ̤k-ciā chāu-cṳ̀ng diē-sié chók-hiêng. Ô siŏh lôi gùng-gṳ̆…- Lĭk-sṳ̄ (dâung Ngièng-géu huŏng-huák)sê̤ṳ-giông dŭ ô sāi mēu cṳ̄ng hìng-sék gé-luŏh; găk ìng-lôi huák-mìng ùng-cê gé-cái sê̤ṳ-giông cĭ sèng huák-sĕng gì lĭk-sṳ̄ cô hô̤ lō̤ "sṳ̄-cièng". Să̤-huŏng ngṳ̄-ngiòng…
Mà-hṳ̀ng （分類「IUCN bìng-ngùi ŭk-cṳ̄ng」）duâi-hṳ̀ng-mà (大熊貓) hĕ̤k-ciā duâi-mà-hṳ̀ng (大貓熊), sê siŏh cṳ̄ng iā-sĕng (野生) gì siăh-nĕng dông-ŭk. Ĭ gâe̤ng hṳ̀ng, mà siŏh-iông dŭ sê sṳ̆k siăh-nṳ̆k-mŭk (食肉目…
ngiēng-géu huŏng-huák gâe̤ng gáe̤k-dô mâ̤ dè̤ng, "ngṳ̄-ngiòng" gì kái-niêng iâ ô cêng sâ̤ bēng-buōng. Ék-buăng gōng, ngṳ̄-ngiòng sê mì-dŭk ìng-lôi ciáh ô gì…- Ciēng （分類「Bà-hèng dông-ŭk」）áng gâe̤ng màng-buŏ sèng-âu uăk-dông, siăh tè̤ng-ngiê. Ciēng iâ sĕng-uăk diŏh ìng-lôi bùng-găng gì chiòng gâe̤ng tiĕng-huă-bēng lā̤. Ciēng, Hók-chiăng…
Siè （分類「Bà-hèng dông-ŭk」）tàu dŏng-ŭk, iâ ô siŏh-piĕ duâi siè, pī-lâung, mōng, â̤ siăh duâi tàu dông-ŭk. Ô gūi cṳ̄ng siè ô tŭk-cáik, â̤ táu sī bek-bih dông-ŭk. Găk ìng-lôi gì gáuk…
燬), tĕ̤k-cṳ̆-ĭng iâ hô̤ lā̤ huō (火), sê ŭk-cék huá-hŏk huāng-éng, dĕk-biék sê găk iōng-ké diē-sié huák-sĕng iòng-siĕu huāng-éng sèng-hâiu sū sék-huóng…
Ă-cì （分類「Ciék-ciĕ dông-ŭk」）dâung lŏ̤h diê-dău, cêu sĕng-uăk diŏh diê-dău-â. Ék-buăng, ă-cì éu-tè̤ng găk diê-dău-â sĕng-uăk 2 gáu 5 nièng, iâ ô siŏh piĕ cṳ̄ng-lôi â̤ dòng gáu sĕk-gūi…
káik, â̤ siăh nâung-nâung gì mò̤-cék-tùi dông-ŭk. Cūi-dâing iù Éng-dô-iòng gáu să̤ Tái-bìng-iòng dŭ ô hŭng-buô. Găh Hók-ciŭ, cūi-dâing sê cêng ô-miàng gì…
siŏh-cĭk duâi-gái 5 hŭng-cṳ̆ng, gōng ô siŏh-tàu dṳ̆, miàng „Buôi-gì“, sê cṳ̆-niòng-giāng. Ĭ gâe̤ng ĭ chió-diē-nè̤ng, káh-dièu-bŏng huák-sĕng lāu iā sâ̤ dâi-gé…
Giŏng （分類「Sĭk-ŭk」）Giŏng (薑) sê siŏh cṳ̄ng sĭk-ŭk. Ĭ gì gṳ̆ng-gṳ̆ng hô̤ lā̤ giŏng-mō̤ (薑母). Áng dṳ̆ng-ĭ diē-sié gì gōng-huák, giŏng-mō̤ séng ŭng (性溫), gó-chṳ̄ giŏng-mō̤-tŏng…
cṳ̄ng săng cêng-gó̤ giăng-nè̤ng gì sĕng-ŭk. Mò̤ niŏh-òng, Gulliver bô ngê̤ṳ diŏh siŏh tàu mā, liēu-gāi gáu, cī lôi mā hô̤ lō̤ Houyhnhnm, é-sé̤ṳ sê "cê̤ṳ-iòng…
Herodotus （分類「Hĭ-lé-nà̤ ìng-ŭk」）chók-miàng gì cáuk-pīng sê ĭ gì «Lĭk-sṳ̄». Cī buô cáuk-pīng gé-liŏh lāu huák-sĕng diŏh sèng 490 nièng gâe̤ng sèng 480 gáu sèng 479 nièng gì Hĭ-Pŏ̤ Ciéng-cĕng…
