Turart N Carra

turart n carra nɣ tagura, Iɣ ncnubbc ɣ tussna tamaziɣt ar gis nttafa kigan n watig, d tifras n tɣrma tamaziɣt tazaykut awd tamaynut, naf nn iskkinn sul iran kigan n irzzutn, ḥma ad naf timatarin n inzitn gis iḥban, nfsi awd mythe lli gis irʷksn lli gis glin imzwura.

fkan imrzutn i tussna tamaziɣt kigan, ssmɣrn atig i kigan n iskkinn, macc ɣaman sul iskkinn yaḍn urta asn ifki yan azrf nns ɣ urzzu, ur tn inn yuggi yan, d kigan n tmnaḍin ur sis nt irur yan taɣḍft ḥma ad ẓṛn tussna nnsnt sul intln. arzzu ɣ tussna tamaziɣt mqqar ur iẓḍaṛ ad d issiwrri timyurin lli inɣuban, macc iẓḍaṛ ad tnt yara ig tnt d tinfulin d tiwlafin ilan addur akswat, ḥma ad afn tarwa n imal tikttayin n umzruy nnsn n tussna lli izrin, afad  ad afn imrzutn awd nitni mad aqqran d mad fssin d man tt akʷzn g ufgan amaziɣ d tussna nns d tutlayt nns ɣ ugafa n tfriqt akkʷ. arratn awd tiwlafin gnt tinfulin niɣ gant tiliktṛunin, rad ɣamant gant ayda n tfganit kkʷ, ḥma a iddr ɣ umaḍal nns, ɣ uzmz ɣ tssfal tussna imnɣi d tayyaḍ. ad ur ttun kul mad asn igan akttay n tlalit nnsn d umzruy nnsn ig udm n tmagit nnsn, ad t aran skrn as adɣar ngr timyurin nnsn.

Gan urarn imaziɣn zɣ wayda ur ilin s urɣ atig, lli aɣ d flan imzwura ṛcmn aswingm zwarn nnɣ ɣ twada zwarn nnɣ, ig mayan tamagit nnɣ sar nttu. urarn ad izaykutn iqqan d ad sis rarn imrzutn taɣḍft uggar, ḥma a nisin iẓuṛan n tmagit nnɣ zɣ gisn, nfsi inzitn disn imunn, awd timatarin lli ḥban, d man aklu n tudrt tamaziɣt fkan ɣ umzruy.

Kigan n urarn, kkan tt inn imaziɣn ar sisn tt urarn, ɣ wakud n usunfu nnsn, d ussan n tffugliwin nnsn d tfaskiwin nnsn, d inmuggarn nnsn, gn urarn ad a illi ismunan iduṛan d tqblinin ɣ usuyas d imnuggarn.

Zɣ ngr urarn ad a nkti turartt n (carra) lli bahra illan ɣ tmyurin n imaziɣn akkʷ mani g llan, g tmurt n lmṛṛuk awd timizar n tmazɣa yaḍnin.

Turartt n carra tṭṭaf kigan n ismawn, ɣ kra iga tt tamazirt man assaɣ gis tla, iɣ ndda s tanila n trudant d taliwin d tznaxt, naf tt inn tla ism n (tagura), tili ism n carra niɣ cirra g tmizar n sus d idrarn n ida utanan d iḥaḥan d tmura n udrar n drn, d tmizar n tsga n mṛṛakc, g tɣrmtt n tunfit illan ɣ iwutta ngr adrar n waṭlaṣ mqquṛn d udrar n waṭlas mẓẓiyn, ar ttinin i carra assaɣ n (amsisi). ggutn wassaɣn n turartt ad zɣ tamzirt ar tayyaḍ, macc turartt tɣama tga yat s iklli tt.


turart n carra / tagura / amsisi / lmkcaḥ / taquṛact / tuqliɛt

llant sul kigan n tmizar g tmazɣa ar sul gis tt urarn imaziɣn turart n tagura lli asn d fln imzwura tg tamyurt ɣ ussan n tussna nnsn. waxxa zrin kigan n isggʷasn d tasutin, imaziɣn n libya d lmṛṛuk d dzayr awd itargin n tnzruft ar ukan sul sis tt urarn gn as ism n tagura d wassaɣn yaḍn.

Tffaɣ d tguri ad n tagura zɣ uẓuṛ n taguṛayt / taguṛact lli d iffɣn zɣ tawaltt n ‘akuṛay ’, ili ma itt inin i turart ad n carra, hakurt niɣ takurt. d iẓḍaṛ ad d ikk wassaɣ ad taguri n ‘aguṛa’ lli igan g tutlayt tagriqit asays niɣ amsul, ig ism n turartt ad tagura d lliɣ iga wannar nns asays niɣ tamsult n udwwaṛ.

Turart n tagura, tga lhuki amaziɣ, macc tagura niɣ carra tzwar lhuki s kigan n tasutin is tlla, tg turart tamaziɣt tazaykut bahra.

Maṛṛa n tmizar n lmṛṛuk ar nn gis n tt afa turart ad, mqqar tla kigan n ismawn. tga turart lli ismunn ngr tiddas d ikuṛayn (ijallacn) d urar immimn. ar t turarn middn ɣ tizi n (tika) d ussan n imnuggarn d ussan n tfaska, ar nn tt munn middn ɣ usarag niɣdd asays, bddnt tmɣarin d irgazn d warraw mẓẓiyn d iwssarn gn agdud i imurarn lli ra yurar carra. imurar ar tt ggan iɛrrimn idusn, iẓḍaṛn i tiddas n turart, ura tt ajjan middn wid amumnin d willi ur iẓḍaṛn d inɛḍab ad urarn turart ad. ar tt inin middn ɣ tizi n carra ɣ tmazirt n ilbnsirn taɣiwant n tmzgadiwin : ‘ carra tga lmaqadir i yan tt nit iran.’

Ɣ ilbnsirn d iḥaḥan d ida utanan d ayt udrar n drn ar tt ggan imurar n carra iḥudriyn irgazn, macc llant tmizar lliɣ a tt gga trabbut n imurar n carra snat trubba, tarabbut n iɛrrimn ɣ mnid n trabbut n tfrax. ig wakud  n turart ad g maṛṛa timizar dar tazzwit (allas) ɣ imir n tfsut d imir n tgrst.

Ɣ tmazirt n tznaxt mqquṛn, ar tt urarn middn ‘tagura’ s snat trubba, irgazn d tmɣarin niɣ iɛrrimn d tḥudriyin, ar tt munn middn ɣ tẓẓumt n udwwaṛ ɣ yan udɣar ar as tt inin (asarag), sbddn iẓṛan skrn gis (lguṛ), asin ikuṛayn ar kkatn tawjja, tarabbut tkkis tt i tayyaḍ, ar sis ttɣawaln lguṛ ḥma ad nn ssun timsswit.

Iɣ nrant trbatin irgazn, iqqan d f irgazn ad skrn taffugla ssnun tiram, ɣrn i trbatin lli tn inran, d iɣ nran iɛrrimn tiḥcmay, ar fllasn tt inin amdyaz ɣ illa uzawar ḥuwcn sis ɣ usays.

Iklli  nbdr ɣ umzwaru turart n taguṛa tla ism n carra ɣ iḥaḥan d ilbnsirn d ida utanan d tmizar yaḍnin tnt iwalan.

Ɣ ilbnsirn turart ad n tagura ar as tt inin carra / cirra / acarra, lli igan g ils n tmazirt ad aqqa n briru n issgna, ar gis tt urarn s awjja niɣ tawjja.


imassn illan g urar n carra / tagura

Ikuṛayn: lan assaɣ g turart n carra ‘aɣrif’, ar tt ggan ijallacn idusn, ittubbayn zɣ taddagin n wargan niɣ lluz niɣ asɣar n wangarf, niɣ addag n tasaft d uẓuka, ar as ttsutuln icddadn zɣ dar ufus ḥma ad afn imurar manik s tt amẓn akuṛay ad tn ur ibrri iɣ a sis kkatn tawjja. akuṛay ad ila ixf imnuḍan iklli tga tkuṛayt n turart n lgulf.

Tawjja: takurt, ar smunan imurar kigan n icddadn d ifalan d taḍut n izammarn smann tt krrsn tt bahra ad asn ur tassi, tg tawjja n urar, mad kkatn s ijallacn / ikuṛayn.

Aynin:  snat tẓṛatin, gant (lguṛ) yan g tsga n wannar, yan yaḍn ɣ tsga tis snat n wannar. ar itt ili xf waynin yan umurar iga s ism amḍuf.

Tanut: yat tgʷḍayt ar tt ili ɣ tuẓẓumt n wannar (asays) ar tt amẓ ɣ wakal 20 n tsuntimin, ar nn gis tt luḥn imurar tawjja. tg tanut tad izwarn is tlla ɣ carra urta skrn middn aynin (lguṛ). ilin t tmizar zund ilbnsirn ur a skarn aynin i carra, tili tanut tga adɣar n tmsswit.

Nẓḍaṛ ad nini mas illa yan ubṭṭu ngr tagura d turart n carra, ɣ turart n tagura ar nn gis nttafa aynin (lguṛ) lli s tt awin imurar tawjja ssun inn tamsswit.

Naf nn ɣ carra nttat ur gis aynin, tlla gis tanut ar sis tt awin imurar tawjja luḥn tt inn gis ig mayan tamsswit.

tallast n urar n carra

Carra tga turart n trubba, ar tt turarn iɛrrimn g isuyas n iduṛan, ar kkatn tawjja s ikuṛayn bac ad s tt inn luḥn ɣ tanut, ar tt ggan iɛrrimn ngr kṛaḍ i trabbut ar sa, ku tarabbut tmmaɣ ad tkkat tawjja ad nn tssu timsswit nns ɣ tanut. d iɣ nn tkcm tawjja agʷns n uwcku ur ad zɣ gis tffuɣ ar d nn tssu trabbut lli s tt ickcmn tamsswit g tanut, tmmaɣ trabbut tis snat ad as tt tssufɣ i awcku ad as tnɣ timsswit nns.

urar bahra igan azayku n carra

Ar tt munan imurar, ku yan gisn yasi akuṛay nns ɣ ufus, kra iga tt yan gisn yili g udɣar nns ɣ wannar. iɣ ira urar a issfal, yan zɣ imurar ar itt mun d tawjja iḥada asṭṭaṛ ad s tt isslkm i tanut, macc wiyyaḍ lluzzan g tuẓẓumt n wannar, ar nn ssakʷayn ikuṛayn nnsn ad ggrn i tawjja. issfal urar tili tawjja ɣ awcku icqqu f imurar ad as sslkmn ikuṛayn nnsn, acku wanna mi iqqd bab n tawjja s ukuṛay nns, ra iḍuf tawjja tawala nns, amḍuf n tawjja immaɣ a isslkm tcamma i tanut, d wiyyaḍ mmaɣn ad as tt ssakʷin s tuẓẓumt n wannar ad as taggug tanut. ɣ gr imurar ad illa unfray ar itt kka gratsn, ar ismbḍu grasn, iml asn izgaln lli salan.

Ɣ turart ad tazaykut tga tawjja taymmat iqqand f iwis ad s tt isslkm i tanut baca ad gis tsu tnɣ fad nns. ɣinn ad d ikka wassaɣ n tmsswit ili g tunnunt akkʷ ɣ tussna tamaziɣt.

Turart N Carra 
Tawlaft gis ṛṛcm n wannar n turart n carra.

kra n urarn izaykutn yaḍn lli s ar tturarn imaziɣn

Ilbitn

Ar itt urar wazzan amaziɣ, s walbitn, ig wakud imir n tgrst d imir n tfsut, tg turart ad n ilbitn turart t tdrun wazzann gratsn. ar tt ggan walbitn tawjjawin bahra imẓẓiyn igan tin zzaj iṭṭfn ikʷlan.

Iɣ ar tturarn wazzann albitn ar tn ssakʷayn s iḍuḍan, iḍfaṛ umurar talbitin n imddukkʷal nns, ar tnt ikkat s talbit nns, ar d ilkm tanut lliɣ ann tluḥn albitn, ig mayan tarnnawt nns, yasi talbitin n imddukkʷal nns.

Kra n ttwal ar skarn wazzann amḥizwar gratsn, asin d albitn nnsn gntn ɣ yat tsutlt ɣ wakal ar tt inn kkatn s walbitn yaḍnin, wanna yutn albitn ann uggar n 25 ttwal, nttan a ittrnnawn tasutlt ann n walbitn.

Iɣ skrn wazzann amḥizwar  s ilbitn nnsn ar nn fllas tt munn wiyyaḍ ar tn tt mnidn, drun tumrt n turart ann, drun awd ussan n tmẓiyt nnsn s turart n ilbitn.

Kra iga tt asga d kra iga tt tamazirt tẓli tɣarast lli s tt urarn wazzann ilbitn, ili mani ɣ mmrwasnt tɣarasin.

Azṛbuṭ

Ẓṛ amgrad imdn f azṛbuṭ / taṭṭṛumbit



Tga taṭṭṛumbit turart lli urarn middn lliɣ mẓẓiyn, ar tt munn wazzann fllas zzrin sis akud immimn iɣudan, drun tiddukkla d tumrt gratsn. ig wakud n turart ad imir n tgrst.

Taṭṭṛumbit tga yat tgzzumt n ukccuḍ tlla s kigan n ikʷlan, tili ixf n uzzal ɣ ddaw as, ar fllas tmlilliy iɣ t trs f wakal. ar fllas isbṛṛam uḥnjar ifili, issakʷi tt s wakal, ildi zɣ gis ifili tḍṛ s wakal ar tbṛṛam. wanna mi iɣama uzṛbuṭ nns ar ittbṛṛam akud ggutn ɣ wakal, nttan a irnan f imddukkʷal nns.

Kurura / buṛd igiz

Ẓṛ amgrad imdn f kurara / buṛd igiz

Iga zɣ urar n tunnunt lli tt urarn middn imaziɣn, kurara tla kigan n ismawn, yat zɣ gisn buṛd igiz lli as tt inin ayt tmazirt n ilbnsirn tanila n imi n tanut.

Tettawssan bahra turart ad ɣ umaḍal mas tga turart n imaziɣn n tnzruft ( itargin - iẓnagn), tkcm d turart ad timyurin n imaziɣn n lḥuz n mṛṛakc, g uzmz n tgldit n imṛabṭin. ar gis tt urarn irgazn iḥudriyn, ar tt munn gn tirubba.

Ar tt urarn middn buṛd igiz s snat trubba, ar tt urarnt 6 n tusdadin n wakud, kra iga tt tarabbut tili gis 6 n imurar, ganin irgazn dusnin n tqbilt, ig wannar n turart ad tamlalt niɣ iga wad ɣ imɣi wafar, ḥma iɣ iḍṛ kra n umurar s wakal ad ur ibri ula ittyagas, annar tlla gis 2 n mitru. ili yan urgaz ar as tt inin (lmqddm), nttan a ibṭṭun ngrasn iɣ tkmml tizi, d ar asn immal izgaln lli tskr ku trabbut. ig urar n kurara, taɣnnant itt ilin ngr irgazn, ar tt amẓn sin ifassn, yan  zɣ trabbut izwarn  d yan zɣ tis snat, turart ur gis tiyit s iḍaṛn ur gis tiyiti s ifassn. ar tt mḥadan sin gn inn tiddas nnsn wanna yusin wayyaḍ s ignna ad as ur isli akal iftu sis s bṛṛa n kurara (tasutlt) issiwrrit id iklli f t yusi s ugnsu n kurara, iluḥt s wakal, icbbr gis ad as ur immatti azgn n tusdadt, wanna iẓḍaṛn a iskr ɣikan i wayyaḍ nttan a irnan yawi tasmɣuṛt ig argaz ɣ uḥizwar ann, issmɣṛ s trabbut nns.

Taqjdawt

Ẓṛ amgrad imdn f taqjdawt

Tga turart lli sa tt urarn ifrax s trubba, ɣ umzwaru iɣ rad ssfaln turart ar tt munn ifrax, skrn takccuḍt gratsn, ldin s tkccuḍt walli ra iqqn alln nns ɣ umzwaru, iḥbu alln nns s iɣʷmmir nns irar nn udm nns s tsga n kra n uɣʷrab niɣ agjja n taddagt, ar iffrn uṭṭunn zɣ yan ar mraw. tizi ann lli iffrn uṭṭunn ar siggiln wiyyaḍ mani ɣ tt rkʷasn, ig walli gisn irnan turart, walli d iffɣn iddu inqqṛ taqjdawt lli isrs walli iqqnn tiṭṭawin ɣ udɣar lliɣ tt inn ikka ibdd, isawl inna : taqjdawt..taqjdawt , ḥma ad as islla bab n tqjdawt mas tt ilkm. iqqand walli yutn taqjdawt ad t ur iẓṛ bab n tqjdawt, ukan walli kullu gisn iggʷran ur ilkm taqjdawt iẓṛt bab n tqjdawt ɣ illi ɣ irkʷs, nttan a itt qqnn alln nns iwala taqjdawt, allsn wazzann i urar.

Taqjdawt iga tt sin iẓṛan itrsn yan iggi yan ɣ udɣar ɣ iqqn bab n tqjdawt alln, wanna tn inqqrn ur t iẓṛi bab n tqjdawt irna turart.

turarin n carra d hitt.Amazigh folk games - charra and hitt.Tugga n mass t rqiya ayt bihi illan g uwtay n 85 n usggʷas. F tmyurt n turart n carra d turart n hitt. g taqbilt n ilbnsirn adwwar n umdiɣr. Amṣawaḍ ngr as d wayyaw nns lmsεudi muḥmmad.

Hitt

Tga turart tamaziɣt lliɣ ur llin imassn, ttawssan g tmazirt n ilbnsirn, ig wakud nns ɣ usggʷas imir n tfsut, tg tizi nns g wass (allas) n wass.

Turart ad ar tt tturarn ifrax awd tifrxin, ɣ tuẓẓumt n udwwaṛ (asarag - asays ), ar qqazn ifrax yat tanut gis ɣ turrut 20 n tsuntimin, gn inn takccuḍt gratsn wanna rad nn gis ig aḍaṛ.

Wanna d tusi tkccuḍt gratsn, iftu isrs yan uḍaṛ  g  tanut, ig urar, ad d zɣ gis ur issufɣ aḍaṛ nns ar d nn ildi kra n yan ig t ɣ udɣar nns tawala nns, imddukkʷal nns ar tin kkatn s ifassn, d nttan ar ittɣawal ad gisn iggr i kra yan gisn s ufus, immaɣ a ur iffɣ uḍaṛ nns tanut, ig urar, wanna d dars ihwan ad t yut s ufus, iɣ iggr i kra n yan gisn s ufus ibdd as ɣ tanut tawala nns.

Krmɛuc / krrmaɛu

Turart tga tin irgazn ɣ kra n tmnaḍin, tg awd tin tmɣarin d irgazn ɣ tmizar d asgiwn yaḍnin.

Ɣ tmazirt n ilbnsirn, ar tt munnt trbatin d iɛrrimn ɣ usays n udwwaṛ, gn snat trubba, asin izikr iɣzzifn iḍnin, ṛcmn asṭṭaṛ ɣ wakal, kra iga tt tarabbut tamẓ izikr zɣ ixf nns ar lddin, tarabbut tldi tayyaḍ, tarabbut nna ildin tayyaḍ ar d tzri asṭṭaṛ nttat a itt ggan tad iwin tasmɣuṛt.

Ɣ tmazirt n ilbnsirn, ar tt urarn middn s turart ad ɣ dar wallas n wass n ixf n usggʷas amaziɣ ( ass n yiḍ n innayr).

Isaɣuln

  1. مقال لمحمد أزروال, الألعاب الأمازيغية, بتونفيت, نشر في خنيفرة 2014.
  1. كوكرا, في الميثولوجيا الأمازيغية, لمحمد أوسوس.
  1. شهادات حية لكبار السن (العائلة), حول بعض الألعاب بمنطقة دمسيرة.

Tags:

Turart N Carra turart n carra tagura amsisi lmkcaḥ taquṛact tuqliɛtTurart N Carra imassn illan g urar n carra taguraTurart N Carra tallast n urar n carraTurart N Carra urar bahra igan azayku n carraTurart N Carra kra n urarn izaykutn yaḍn lli s ar tturarn imaziɣnTurart N Carra IsaɣulnTurart N Carra

🔥 Trending searches on Wiki Taclḥit:

Mark David ChabmanMadaɣacqarIgwanciynAyt Mus u Ɛbdṛṛḥman (Ayt Ɛin)Tasuta tiss XIIUrrigṚ (Askkil)TaflsuftTutlayt TazrgtD (Askkil)Agmuḍ anammasAbu HurayraTutlaytIvgini PrigujinTimtta ImunnIṣṭuniyaTakurt n uḍarAbcciAmawasIlizabit Tis SnatƐumar BrɣutTillirtAcakaTimzgida n KutubiyaCfcawnSmmusTamnkda tarumitMuḥmmad AmzyanBurundiTamttiTiɣziKʷ (Askkil)Muḥmmad Wis ṢḍiṣSinHarunBnyamin FrankliynAkal (Amtiwg)TiflillistTutlayt turdutAddagTismɣurin n GramiIsrayil🡆 More