O Životu Dvanaest Careva

n.e.). Antički pisci navode i druge naslove ovog dela: O dvanaest careva (De duodecim Caesaribus), O životu i običajima dvanaest careva (De vita et moribus duodecim Caesarum), O životu careva (De vita Caesarum) i sl.

U ovom delu obrađuje se život Julija Cezara te još jedanaest rimskih careva, tj. Oktavijan Avgust, Tiberije, Kaligula, Klaudije, Neron, Galba, Oton, Vitelije, Vespazijan, Tit i Domicijan. U pisanju ovih biografija Svetonije se oslanjao na one izvore koji su mu bili dostupni i nije mnogo pazio na njihovu verodostojnost. Za Cezara i Avgusta koristio se dokumentima koji su mu bili dostupni na carskom dvoru, ali u biografijama kasnijih careva nema direktnih navoda iz takvih dokumenata, pa se pomišljalo i na to da je, kad je dovršio prve dve biografije, Svetonije morao napustiti dvor.

Životopisi sadrže opis porekla i karijere svakog vladara, ali u njima nema istorijske perspektive i dubine; umesto toga, one se uglavnom sastoje od anegdota, prošaranih tračevima i golicljivim detaljima, ispričanih dosta živo i zanimljivo. Kod Cezara se, na primer, pripoveda o njegovom prelasku Rubikona, detaljno se opisuje njegovo ubistvo, ali se spominju i njegove prodorne crne oči i nastojanja da prikrije svoju ćelavost. Za Avgusta kaže Svetonije da je bio nizak, ali skladnih telesnih proporcija, s orlovskim nosom i spojenim obrvama, da je bio nemaran u oblačenju, štedljiv i umeren u ishrani. Svetonije donosi zanimljiv prikaz Tiberijevog povlačenja na Rodos od 6. godine pne. do 2. godine n.e. i prenosi priče o navodnim skandalima s ostrva Kaprija. Živo je opisana groteskna Kaligulina pojava, njegova svojevolja i bezumna okrutnost. Kod Klaudija se opisuje njegov čudan hod, glasna vriska i mucavost, kao i kombinacija kultivisanosti i zdravog razuma, s jedne strane, i blesavosti i preterane stidljivosti, s druge, koje su se u ovom vladaru srele. U Neronovoj biografiji mnogo se govori o igrama koje je priređivao, o njegovoj strasti prema konjima (čak i nakon što je postao car nastavio se igrati konjskim figurama na stolu), zatim o njegovoj organizaciji mreže pljeskača plaćenih da aplaudiraju na carevim javnim nastupima, o tome kako je noću prerušen lutao ulicama Rima, o njegovom Zlatnom domu i ponašanju tokom velikog rimskog požara. U Titovoj biografiji spominje se poznata izjava onog vladara, koji je jedne večeri okupljenim prijateljima rekao da tog dana nikome nije učinio nijedno dobro delo i onda zaključio "Izgubio sam dan" (Diem perdidi). U Domicijanovoj biografiji spominje se njegova angažovanost na obnovi porušenih biblioteka i na prikupljanju rukopisa.

U svakoj biografiji Svetonije uvek sledi istu shemu: careva porodica i mladost, karijera u javnom životu, fizički izgled, privatni život. Piše hladnim, administrativnim stilom, jasnim i preciznim, bez pretenzija na dublje tumačenje događaja i bez neke moralizatorske tendencije. Kod njega nema dramatike, nema ni naznaka sposobnosti da se odvoji bitno od nebitnog, da se opiše ambijent i psihologija. I pored ovih umetničkih mana, delo je zanimljivo po svojoj sadržini, po anegdotskim sitnicama i pikanterijama koje donosi, pa je bilo rado i mnogo čitano sve do duboko u srednji vek.

Ovo je Svetonijevo delo postalo glavni uzor za pisanje životopisa u srednjem veku. Po uzoru na Svetonija pisane su već Carske povesti (Historia Augusta), tj. zbornik trideset životopisa careva od Hadrijana do Numerijana (117–284. n.e.). Na šablon koji je Svetonije primenio u svojim biografijama nailazi se kasnije i u životopisima svetaca, a istu je shemu primenio i Einhard u svom Životu Karla Velikog (Vita Karoli Magni).