سنڪيانگ

ھن ريجن کي چيني ترڪستان ۽ اوڀر ترڪستان پڻ سڏيو ويندو هو۔

سنڪيانگ شنجيانگ خودمختيار ريجن Xinjiang Autonomous Region
چيني خودمختيار ريجن
شنجيانگ ايغور آٽونامس ريجن
(گھڙيالي چڪر وانگر مٿان کان) فليمنگ جبل, تورپان آفاق خواجه جو مقبرو, ڪاشغر شاھي بازار اُرومچي حوتان قاراڪول ڍنڍ ۽ موزتاغ آتا
نقشي ۾ سنڪيانگ خودمختيار ريجن نمايان ڏيکاريل
جاگرافي بيهڪ: 41°N 85°E / 41°N 85°E / 41; 85 85°E / 41°N 85°E / 41; 85
ملڪ	عوامي جمهوريه چين
نالو پيو	新, xīn ("نئين") 疆, jiāng ("سرحدي سرزمين")
گادي جو هنڌ (۽ سڀ کان وڏو شھر)	اُرومچي
انتظامي ورهاست	List 14 پريفيڪچر 99 ڪائونٽيون 1005 ٽائون شپ
حڪومت
• قسم	چين جي خودمختيار ريجن
• مجلس	پيپلز ڪانگريس
• ڪميونسٽ پارٽي جو سيڪريٽري	چين چئانگئو
• ريجنل پيپلز ڪانگريس جو چيئرمين	شوڪت امين
• چيئرمين گورنمينٽ	شھرت ذاڪر
• پيپلز پوليٽيڪل ڪنسلٽيٽو ڪانفرنس جو چيئرمين	نورلن ابيلمانجين
پکيڙ
• ڪل	1,664,897 ڪ.م2 (642,820 ميل2)
پکيڙ ۾ درجو	سڀ کان وڏو صوبو
بلند ترین  پیمائش (ڪي ٽو جبل)	8,611 ميل (28,251 ft)
گھٽ ترین  پیمائش (Lake Ayding)	−154 ميل (−505 ft)
آبادي (2010 Census)
• ڪل	21,815,815
•  ڪاٿو   2019	25,230,000

سنڪيانگ جي ريجن ٻن طاسن ۾ ورھايل آهي جن مان ھڪڙو اتر ۾ جونگاريه طاس ۽ ٻيو ڏکڻ ۾ جبلن جي قطار سان لڳ تاريم طاس آهي۔ سنڪيانگ جي زمين مان رڳو 9.7 سيڪڙو زمين انساني رھائش لاء سازگار آھي۔ چين ۾ سڀ کان گھڻي قدرتي گيس جي پيداوار ھن ريجن ۾ ٿئي ٿي۔ ان کان سواءِ ھتي وڏي تعداد ۾ تيل جا ۽ ٻيا معدنياتي ذخيرا پڻ آھن۔ 1990 واري ڏھاڪي کان ھتي اوڀر ترڪستان جي آزادي جي تحريڪ جي شروعات ٿي ۽ اسلامي شدت پسندي ۾ پڻ اضافو آيو۔ ھن ريجن جا مشهور شهر ارومچي، تورپان، ڪاشغر، ڪارامي، ڪورلا، اڪسو ۽ ھوتان آهن۔ سنڪيانگ ريجن جي 2020 ۾ جي ڊي پي 1380 ارب يوئان آھي۔

سنڪيانگ جو عام علائقو اڳئين زماني ۾ مقامي ٻولين ۽ ٻين ٻولين ۾، ڪيترن ئي مختلف نالن سان سڃاتي ويو آهي۔ انهن نالن ۾ التیشهر Altishahr ، تاريخي اويغور جو نالو شامل آهي جيڪو علائقي جي ڏاکڻي حصي جو "ڇهه شهرن" ڏانهن اشارو ڪري ٿو، ان سان گڏوگڏ

ختن، ختائي، تارتاري، چغتائي (چغتائي خانات )، مغلستان ("منگولن جي سرزمين")، ڪاشغريا، ننڍو بخارا، سرنديا (هندستاني ثقافتي اثر سبب) ۽ چيني زبان ۾ Xiyu (西域) )، معنيٰ ” مغربي علائقا “.

ٻي صدي قبل مسيح ۽ ٻي صدي عيسويءَ جي وچ ۾ هان سلطنت، سلڪ روڊ جي منافعي واري رستن کي محفوظ ڪرڻ جي ڪوشش ۾، مغربي خطن جي حفاظت Xiyu Protectorate (西域都護府 )) قائم ڪئي۔ تانگ دور ۾ مغربي علائقا قوزیي (qixi ۔ (磧西) جی نالی سان سجانی ویندا ھا۔ قی (Qi) گوبي ريگستان ڏانهن اشارو ڪري ٿو جڏهن ته زی Xi اولهه ڏانهن اشارو ڪري ٿو. تانگ سلطنت 640 ۾ علائقي کي ڪنٽرول ڪرڻ لاء،اولهه يا اينسي پروٽيڪٽوريٽ (安西都護府 ) امن ڏيڻ لاءِ پروٽيڪٽوريٽ جنرل قائم ڪيو هو۔

چنگ خاندان جي دور ۾، شنجيانگ جو اتر وارو حصو، زنگريا، زنبو ("準部 " Dzungar region") جي نالي سان مشهور هو، ۽ ڏاکڻي ترم طاس هوجيانگ (回疆 "مسلم فرنٽيئر") جي نالي سان مشهور هو۔ ٻئي علائقا 1759 ۾ چنگ خاندان جي الٽيشهر خوجا جي بغاوت کي دٻائڻ کان پوءِ ضم ٿي ويا ۽ "زيو شنجيانگ" (西域新疆 لفظي طور تي "مغربي علائقن جي نئين سرحد") جو علائقو بڻجي ويو۔ (بعد ۾ "Sinjiang" (新疆 طور آسان ڪيو ويو ؛ اڳ ۾ "Sinkiang" جي نالي سان رومن ڪيو ويو ). سرڪاري نالو 1878 ۾ گوانگ سو شهنشاهه جي دور ۾ ڏنو ويو چيني سياستدان زو زونگ تانگ جي گوانگ سو شهنشاهه ڪي رپورٽ موجب، سن جيانگ جو مطلب آهي "پراڻي زمين نئين طور تي واپس" (故土新歸 ) يا ”نئين پراڻي زمين“۔ اهو پڻ ترجمو ڪري سگهجي ٿو "نئين سرحد" يا "نئون علائقو"۔ حقيقت ۾، "سنجيانگ" جی اصطلاح ڪيترن ئي ٻين هنڌن تي فتح ڪيل علائقن لاء استعمال ڪيو ويو ، پر ڪڏهن به چيني سلطنتن جي سڌي طرح حڪمراني نه ڪئي وئي، جيستائين تدريجي طور تي گیتو گویلوGaitu Guiliu انتظامي اصلاحات، جن ۾ ڏکڻ چين جا علائقا شامل آهن. مثال طور، سيچوان ۾ اڄوڪي جن چوان ڪائونٽي کي ان وقت ”جنچوان شنجيانگ“ سڏيو ويندو هو، ینان صوبی ۾ زائوتونگ Zhaotong کي سڌو سنئون ”زنجيانگ“، Qiandongnan علائقو، انشونAnshun ۽ زیننگ Zhenning جو نالو لیانگیو شنجيانگ ”Liangyou Xinjiang“ وغيره رکیو ویو۔

1955ع ۾ سنجيانگ صوبي جو نالو بدلائي ”سنجيانگ يوگور خودمختيار علائقو“ رکيو ويو. اهو نالو جيڪو اصل ۾ تجويز ڪيو ويو هو صرف "سنجيانگ خودمختيار علائقو" هو، ڇاڪاڻ ته اهو امپیریل علائقي جو نالو هو۔ هن تجويز کي ڪميونسٽ پارٽيءَ ۾ اويغورن طرفان چڱيءَ طرح قبول نه ڪيو ويو، جن کي اھو نالو فطرت ۾ نوآبادياتي لگیو، ڇاڪاڻ ته ان جو مطلب آهي ”نئون علائقو“۔ سيف الدين عزيزي ، سن جيانگ جي پهرين چيئرمين، مائو زيڊونگ جي تجويز ڪيل نالي تي پنهنجا سخت اعتراض درج ڪيا، دليل ڏنو ته "خودمختاري جبلن ۽ دريائن کي نه ڏني وئي آهي"۔ اهو خاص قوميتن کي ڏنو ويو آهي." ڪجهه اويغور ڪميونسٽن ان جي بدران ” تيان شان يوغور خودمختيار علائقو“ جو نالو تجويز ڪيو۔ مرڪزي حڪومت ۾ "هان نسل" جا ڪميونسٽن سنڪيانگ نالي کي نوآبادياتي طور تي رد ڪيو ۽ انڪار ڪيو ته مرڪزي حڪومت ٻنهي نوآبادياتي ٿي سگهي ٿي ڇاڪاڻ ته اهي ڪميونسٽ هئا ۽ ڇاڪاڻ ته چين نوآبادياتيزم جو شڪار هو۔ جڏهن ته، اويغور جي شڪايتن جي ڪري، انتظامي علائقي جو نالو "سنجيانگ يوگور خودمختيار علائقو" رکيو ويو۔