Ыам Ыйын 25: күнэ-дьыла

Сыл бүтүө 220 күн баар.

• Бүлүү өрүс күнэ. Алмаас хостооһунуттан эмсэҕэлээбит Бүлүү өрүс сүнньүн айылҕатын туругар болҕомто тардаары бэлиэтэнэр.
• ХНТ  ХНТ: Аан дойдуга Африка күнэ. Урут, Африка үгүс дойдулара метрополиялартан быһаччы тутулуктаах эрдэхтэринэ бу күн Африка босхолонуутун күнэ диэн ааттанар этэ.
• ХНТ  ХНТ — Сүппүт оҕолор аан дойдутааҕы күннэрэ. 2010 сыллаахтан аан дойдуга бэлиэтэнэр. Статистика этэринэн, Европаҕа сылын ахсын 70 тыһыынча оҕо сүтэр, Арассыыйаҕа — 55 тыһыынча кэриҥэ, АХШ-ка — 800 тыһ. кэриҥэ
• Сыҥаах саҥнаах былчархайын аан дойдутааҕы күнэ. 2009 сыллаахтан эндокринолог быраастары түмэр Европа тироид ассоциацията олохтообута

• Арассыыйаҕа Тыл үөрэхтээхтэрин күнэ. Бу күн лингвистэри, литературоведтары, тылы уонна литэрэтиирэни үөрэтэр учууталлары, бибилэтиэкэрдэри уонна филолог үөрэхтээх бары дьону түмэр.
• Аргентина  Аргентина — Ыам ыйынааҕы өрөбөлүүссүйэ күнэ (1810).
• Иордания  Иордания — Тутулуга суох буолуу күнэ (1946).
• Түркменистаан  Түркменистаан — Ашхабад күнэ.
• Украина  Украина — Киев күнэ
• Сара Кали сүрэхтэниитэ — католик-сыгааннар бэлиэтииллэр
• Перу  Перу — Клоун күнэ .

• Б.э.и. 567 сыл — Рим ыраахтааҕыта Сервий Туллий этрускалары кыайбыт өрөгөйүн бэлиэтээбит.
• 1521 — Вормс собуоругар ыраахтааҕы Карл V теолог Мартин Лютеры сокуону кэһээччинэн биллэрбит.
• 1579 — Ыраахтааҕы Уордаах Уйбаан (Иван Грознай) Дон хаһаактарыгар сурук ыыппыт. Бу күн Дон хаһаактара төрүттэммит күннэринэн ааҕыллар.
• 1644 — Мин династиятын генерала У Санги саба түспүт манчжурдары кытта сөбүлэҥ түһэрсэн Улуу Кытай эркинин аанын Шаньхайгуань дабааҥҥа арыйан биэрбит. Бу кэнниттэн манчжурдар Пэкиини ылбыттара.
• 1752 — Саха сирин бойобуодатынан 7 сыл олорбут Дьокуускай полкатын порутчига Иван Замощиков дуоһунаһыттан босхоломмут. 1754 сыллаахха атырдьах ыйын 19 күнүгэр Дьокуускайга силиэстийэ кэмигэр өлбүт.
• 1804 сыллаахха Арассыыйа импиэрийэтигэр Томскай күбүөрүнэ олохтоммут (1925 сыл ыам ыйын 25 күнүгэр дылы баар буола сылдьыбыт).
• 1895 — суруйааччы Оскар Уайльд икки сыл хаатыргаҕа ыытыллыбыт.
• 1936 сыл — аатырбыт Любовь Орлова оонньообут «Цирк» киинэ кэмиэдьийэтэ экрааҥҥа тахсыбыт.
• 1941 — ньиэмэс сэриилэрэ Ливияҕэ киирбиттэр.
• 1946 — Иордания Англияттан тутулуга суох буолуутун туһунан биллэрбит.
• 1961 — АХШ Кэҥгириэһин анал сиэссийэтигэр бэрэсидьиэн Джон Кеннеди дэкээдэ бүтүөр диэри Ыйга киһини ыытарга сыал-сорук туруоруммутун туһунан биллэрбит. Ол соругу ситиһиилээхтик толорон, 1969 сыллаахха от ыйын 20 күнүгэр астронавт Нил Армстронг Ый ньууругар үктэммитэ.
• 1963 — Аддис-Абебаҕа буолбут Африка дойдуларын уонна бырабыыталыстыбаларын I кэмпириэнсийэлэригэр Африка сомоҕолоһуутун тэрилтэтэ үөскээбит (ОАЕ). ХНТ быһаарыытынан кэлин бу күн бэлиэтэнэр буолбута.
• 1977 — Кытай бырабыыталыстыбата Уильям Шекспир айымньыларын көҥүллээбит, бу күнү 1966 сыллаахха саҕаламмыт Култуура өрөбөлүүссүйэтэ түмүктэммит күнүнэн ааҕаллар.
• 1989 — ССРС народнай дьокутааттарын I Сийиэһэ аһыллыбыт. ССРС Үрдүкү Сэбиэтин бэрэстээтэлинэн Михаил Горбачёв талыллыбыт.
• 1990 — ССРС Миниистирдэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Николай Рыжков "салайыллар ырыынак экономикатыгар" көһөр бырагырааманы билиһиннэрбит.
• 1994 — Хакасия бастакы конституциятын ылыммыт.
• 2020 — афроамериканец Джордж Флойд өлбүт, бу киһи өлүүтэ АХШ-ка хара тириилээхтэри баттааһын утары улахан долгуйуу төрүтэ буолбута.

• 1320 — Тогон Темур (Ухагату Хаан), Кытайга олорбут монгуол 15-с импэрээтэрэ (1370 өлб.).
• 1869 — Боотур уус улууһун Хайахсытыгар (билигин Чурапчы улууһугар киирэр) аатырбыт олоҥхоһут Иннокентий Тимофеев-Теплоухов төрөөбүт (1962 өлб.). 1906 сыллаахха Аммаҕа этнограф Васильев В. Н. кини «Куруубай Хааннаах Кулун Куллустуур» олоҥхотун суруйбута.
• 1942 — Василий Иванов — Кэбээйи улууһун суруйааччыта, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.

• 1911 — нуучча устуоруга Василий Ключевскай өлбүт.
• 1945 — Демьян Беднай (1883 төр.), нуучча сэбиэскэй суруйааччыта, бэйиэт, публицист, түмэт дьайыксыт.