Чусовской Николай Николаевич: Сэбиэскэй Сойуус Геройа

1910 сыллаахха ыам ыйын 10 күнүгэр Куочай нэһилиэгэр Александровка сэлиэнньэтигэр Ньурба улууһугар төрөөбүт.

Кыһыл Аармыйаҕа 1928 с. Дьокуускай военкоматынан ыҥырыллыбыт. Биэс кылаас үөрэхтээх, икки сыл хомсомуол ыстаастаах уол Саха национальнай байыаннай оскуолатын ситиһиилээхтик бүтэрэн, оскуолаҕа инструкторынан хаалбыт. 1931 с. салгыы Омскайдааҕы байыаннай-пехотнай училищеҕа барбыт. Онно 4 сыл үөрэнэн баран Оһуобай Уһук Илиннээҕи аармыйа стрелковай уонна танковай чаастарыгар хамандыыр дуоһунастарыгар сулууспалаабыт. Капитан сололонон рота хамандыырын солбуйааччытыгар дылы үүммүт.

Аҕа дойду Улуу сэриитигэр

1944 с. ыам ыйыттан сэриигэ кыттыбыт. Бастаан утаа 3-с Украинскай фроҥҥа, онтон 1-кы Белорусскай фроҥҥа аатырбыт 8-с гвардейскай аармыйа 57-с стрелковай дивизиятын 172-с стрелковай полкатын стрелковай батальонун хамандыырынан кыргыһыыларга кыттыбыт. Батальон Молдавия, Украина, Польша сирдэрин босхолооһуҥҥа хорсуннук сэриилэспит.

Майор Чусовской хамаандалыыр батальона 1945 сыл муус устарыгар аатырбыт Зееловскай үрдэллэри тоҕу көтүүгэ сураҕырбыт. Хамандыыр бастакы ударнай бөлөҕү салайан өрүһү туоруур, батальон туоруурун хааччыйар. Өстөөҕү үрдэлтэн киэр охсон 1945 с. муус устар 17 күнүгэр Зеелов куоракка киирбит. Уулуссаларга кытаанах кыргыһыыларга Зеелов соҕуруу-илин өттүн өстөөхтөртөн ыраастаабыт. Ыраах инники барбыт батальон өстөөх утары кимэн киириитин төттөрү охсуталаабыт.

ССРС Үрдүкү Сүбэтин Президиумун 1945 сыл ыам ыйын 31 күнүнээҕи Ыйааҕынан батальонун саталлаахтык хамаандалааһынын, өстөөхтөрү кытта кыргыһыыларга хорсун, геройдуу быһыытын иһин гвардия капитана Чусовской Николай Николаевичка Сэбиэскэй Сойуус Геройун аата иҥэриллибитэ.

Сэрии кэннэ

1946 с. Чусовской саппааска тахсан, дойдутугар эргиллибит. 1949 с. ССКП Саха уобаластааҕы кэмитиэтигэр үлэлээбит, 1952 с. ССКП Киин Кэмитиэтин иһинээҕи Үрдүкү партийнай оскуолатын бүтэрбит. Сотору кэминэн хат Аармыйаҕа ыҥырыллан Москуба куорат военкоматтарыгар сулууспалаабыт. Кэлин, пенсияҕа тахсан баран, Москубаҕа олорбут.

1977 с. от ыйын 26 күнүгэр өлбүт. Дьокуускайга көмүллүбүт.

• «Кыһыл көмүс Сулус» мэтээл (№ 6856) (1945)
• Ленин уордьана (1945)
• Кыһыл Знамя уордьана
• Аҕа дойду сэриитин II ст. уордьана (27.08.1944)
• Кыһыл Сулус уордьана (1944)
• Мэтээллэрэ:

«Килбиэннээх үлэ иһин. Владимир Ильич Ленин төрөөбүтэ 100 сааһын бэлиэтээн» (1970)
«Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Германияны кыайыы иһин 1941-1945 сс.»
«Берлины ылыы иһин»
«Варшаваны босхолооһун иһин»

• Дьокуускай куорат ытык киһитэ (1976)

• Герой Н. Н. Чусовской аата иҥэриллибит:

Куочай ситэтэ суох орто оскуолатыгар (билиҥҥинэн Антоновка оскуолата);
Ньурба уулуссатыгар (урукку Пролетарскай уулусса);
Ньурба улууһун Антоновка оскуолатыгар (2004).

  Чусовской Николай Николаевич. Cитим-сир «Герои Страны».

• Якутяне - Герои Советского Союза и Российской Федерации кавалеры ордена Славы 3-х степеней
• Саха саарыннара. Хомуйан оҥордулар Л. Г. Николаев, А. Г. Николаев, Ф. Э. Данилов. — Дь.: «Кудук», 1998. — ISBN 5-7863-0122-2