Ирак Туркменнэрэ

İraq türkmanları) – хотугулуу илиҥҥи уонна киин Иракка олорор аҕыйах ахсааннаах түүр омуга. Ирак туркменнэрин өбүгэлэрэ ХI үйэҕэ Ирак сиригэр көспүт уонна кэлин Ак-Койунлу, Кара-Койунлу диэн дойдулары тэрийбит оҕус биистэрэ буолаллар. Сорох чинчийээччилэр Ирак туркменнэрин азербайдьаан омугун эбэтэр атын түүр тыллаах омук сорҕотун курдук саныыллар. Туркменнэр араабтар уонна курдтар кэннэ Ирак үһүс улахан омуга буолаллар.

Ирак туркменнэрин тыла түүр тыллар оҕус бөлөҕөр киирэр. Чинчийээччилэр этэллэринэн туркменнэр тыллара туспа тыл буолбакка азербайдьаан тылын диалега буолар.

Хидайат Кэмаль Байатлы диэн ааттаах Ирак туркменнэриттэн төрүттээх Турция чинчийээччитэ этэринэн Ирак туркменнэрин гуобардара азербайдьаан тылын сороҕото буолар. Азербайдьаан тыла уонна кини диалектара Соҕуруу Кавказка, Илиҥҥи Анатолияҕа, Ираан Азербайдьааныгар, Иракка уонна Сирияҕа тарҕаммыт.

Супһи Саатчы диэн эмиэ Ирак туркменнэриттэн төрүттээх турок чинчийээччитэ бэлиэтээбитинэн Киркук туркменнэрин тыла азербайдьаан тылыгар чугас.

Кристиан Булут диэн тыл үөрэхтээҕэ сабаҕалыырынан Ирак туркменнэрин тыла туспа тыл буолар, ол эрээри турок уонна азербайдьаан тылларын дьайыыларыгар сылдьыбыт. Туркменнэр сурукка үгэс быһыытынан турок тылын стандартарын туһаналлар. Оттон кэпсэтэр тыллара буоллаҕына сурук тылыттан чыҥха атын, тоҕо диэтэр кэпсэтэр тылга арааб уонна курд тылларын дьайыыта күүстээх.

Туркменнэр үксүлэрэ арааб тылын билэр. Ону таһынан үгүс эдэр ыччат төрөөбүт тылын билбэт, ол аата араабтары кытта булкуһуу күүстээх диэн бэлиэтэммит.

 

Ирак туркменнэрин ахсаана чопчу биллибэт. Кинилэр ахсааннарын быһа холоон 500–800 тыһ. киһи иһинэн сыаналыыллар, ол эбэтэр Ирак дьонун 2–3 эрэ быраһыана. Ол эрээри Ирак туркменнэрэ бэйэлэрэ саныылларынан кинилэр ахсааннара быһа холоон 2–3 мөл. тэҥнээх, ол эбэтэр Ирак дьонун 7,5–11 быраһыана. Туркменнэр сүрүннээн Ирак хоту өттүгэр, Ираан кыраныыссатыттан ылата Сирия кыраныыссатыгар тиийэ олороллор. Үгүстэрэ куораттарга олохтоохтор, холобур, Талль-Афарга, Алтынкөпрүгэ, Эрбилгэ, Мосулга уонна Киркукка. Элбэх туркмен Ирак киин куоратыгар Багдадка бааллар.

Ирак туркменнэрэ араабтар курдук итэҕэллэриттэн сылтаан арахсаллар. Бары мусульманнар, ол эрээри улахан аҥара сунниттар, уоннааҕылара шииттэр. Ирак туркменнарын общината 30000 киһи, католическай христианство итэҕэлэ буолар. 2021 с. Туркмен Библия партнерствота Иракка саҥа кэс тылын тылбаастаан 2000 экземплярынан Иракка бэчээттэппитэ.

• Сирия туркменнэрэ
• Ирак
• Оҕустар
• Түүр омуктар