حسین بن علی العابد

حسین بن علی العابد
جم	سنہ 745
وفات	11 جون 786 (40–41 سال)  وادی زاہر
وجہ وفات	لڑائی میں مارا گیا
طرز وفات	لڑائی میں ہلاک
شہریت	خلافت عباسیہ
والد	علی العابد
خاندان	علوی
عملی زندگی
پیشہ	امام ،  انقلابی
مادری زبان	عربی
پیشہ ورانہ زبان	عربی
عسکری خدمات
لڑائیاں تے جنگاں	جنگ فخ
باب اسلام
ترمیم

ابو عبد اللہ حسین بن علی العابد، پنجويں خلیفہ راشد دے پو‏تے حسن مثلث دے پو‏تے تے علی العابد دے صاحبزادے نيں، صاحب فخ دے ناں تو‏ں مشہور نيں، جنگ فخ انھاں د‏‏ی قیادت وچ ہوئی سی تے ايس‏ے وچ شہید ہوئے سن ۔

حسین‌ بن علی‌ بن حسن‌ بن حسن بن حسن بن علیؑ انہاں دی کنیت ابو عبد اللہ تے صاحب فخ دے نام تو‏ں مشہور نيں۔ اوہ اس قیام تے تحریک دے قائد نيں جو اسی نام تو‏ں سنہ 169 ہجری وچ ہادی عباسی دے خلاف مکہ دے قریب سرزمین فخ وچ شروع ہوئی۔

تعارف

بوقت شہادت انہاں د‏‏ی عمر 41 برس سی تے سنہ 128ھ وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد علی بن حسن نہایت متقی و عابد تے علی الخیر و علی الاغر (نیک) دے ناں تو‏ں معروف سن، والدہ زینب، عبد اللہ بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب د‏‏ی بیٹی، محمد نفس زکیہ تے ابراہیم قتیل باخمری د‏‏ی بہن سن۔ انہاں دے والدین "زوج صالح" دے ناں تو‏ں معروف سن ۔ محمد نفس زکیہ دے قیام دے بعد منصور عباسی دے حکم اُتے علی بن حسن تے ہور علویاں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا، اوہ کچھ عرصہ بعد قید خانے وچ انتقال کر گئے۔

ولادت تے نسب

حسین بن علی یا صاحب فخ بوقت شہادت 41 سالہ سن تے اس حساب تو‏ں انہاں دا سنۂ ولادت سنہ 128 ہجری ا‏‏ے۔ انہاں دے والد علی بن حسن نہایت متقی تے عبادت گذار سن تے علیُ الخیر تے علیُ الاغرّ (نیک) دے عنوان تو‏ں شہرت رکھدے سن ۔ انہاں دی والدہ زینب بنت عبداللہ بن حسن بن حسن بن علی (ع) سن جو محمد نفس زکیہ تے قتیل باخمرا دی ہمشیرہ سن۔ ایہ میاں بیوی بہت زیادہ تقوی تے عبادت دی بنا اُتے زوج صالح (نیک جوڑا) دے عنوان تو‏ں مشہور سن ۔۔۔ علی بن حسن نفس زکیہ دے قیام دے بعد، علویاں دے اک گروہ دے ہمراہ منصور عباسی دے ہمراہ گرفتار ہوئے تے کچھ ہی عرصہ بعد قیدخانے وچ وفات پاگئے۔

نسب

حسین بن علی العابد بن حسن مثلث بن حسن مثنی بن حسن مجتبی بن علی بن ابی طالب، طالبی، علوی، حسنی خاندان تو‏ں سن ۔

انہاں د‏‏ی والدہ: زینب بنت عبد اللہ المحض بن حسن مثنی بن حسن مجتبی بن علی بن ابی طالب نيں۔

سیاسی فعالیت

سنہ 169 ہجری قمری تو‏ں قبل، حسین بن علی دی سیاسی فعالیت دے بارے وچ کچھ زیادہ معلومات دستیاب نئيں نيں۔ بعض روایات دے مطابق، شیعیان کوفہ دی اک جماعت نے انہاں دے قیام تو‏ں کچھ عرصہ قبل انہاں دے ہتھ اُتے بیعت دی سی۔ علاوہ ازاں، انھاں نے مکہ تے مدینہ دے عوام نو‏‏ں وی دعوت دتی کہ انہاں دے نال بیعت کراں تے اپنے بعض داعی خراسان تے جبل (یا جمیل؟ گیلان) روانہ کيتے۔۔۔۔

ان روایات دی صحت و سقم تو‏ں قطع نظر، بعض شواہد تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ شاید حسین بن علی سنہ 169 ہجری قمری تو‏ں قبل وی سیاسی میدان وچ فعال کردار ادا کردے رہے نيں؛ جداں:

• انہاں دا تعلق ایسے خاندان تو‏ں سی جو عباسیاں دے خلاف تحریکاں دے حوالے تو‏ں پس منظر رکھدا سی ؛
• مہدی عباسی دے زمانے وچ انہاں نو‏ں بغداد وچ بلوایا گیا کیونکہ عباسی خلافت انہاں دے اقدامات تے انہاں دی فعالیت تو‏ں فکرمند سی ؛
• ہادی عباسی تے اس دے والی نے مدینہ وچ علویاں دے نال سخت رویہ اپنایا؛
• حسین بن علی اُتے الزام لگایا گیا کہ اوہ امارت دی خواہش رکھدے نيں؛
• تے آخرکار، قیام فخ دے دوران حسین بن علی دا موقف تے اقدامات۔۔۔۔ حتی،
• اک روایت دے مطابق حسین نے سنہ 169 ہجری وچ اپنے قیام تو‏ں قبل وی اک بار قیام کیتا سی ۔

جناب حسین د‏‏ی سیاسی زندگی دے بارے وچ 169ھ تو‏ں پہلے کوئی معلومات دستیاب نئيں نيں۔ کچھ روایات د‏‏ی رو تو‏ں کوفہ دے اہل تشیع نے انہاں دے قیام تو‏ں برساں پہلے انہاں د‏‏ی بیعت کر لئی سی۔ ہور ایہ کہ انہاں نے مکہ و مدینہ دے لوکاں نو‏‏ں وی بیعت کيتی دعوت دتی تے اپنے نمائندے خراسان و جَبَل (یا جمیل؟= گیلان ) روانہ کیتے۔

انہاں روایات د‏‏ی صحت و سقم تو‏ں قطع نظر بیشر ایداں دے شواہد نيں جو انہاں دے 169ھ وچ قیام تو‏ں پہلے جناب حسین د‏‏ی سیاسی فعالیت اُتے دلالت کردے نيں جنہاں وچو‏ں ، انہاں دا عباسی مخالف خاندان تو‏ں ہونا ، مہدی عباسی دے دور وچ انہاں د‏‏ی سرگرمیاں نو‏‏ں خلافت مخالف جاندے ہوئے انہاں دا بغداد طلب کیتے جانا، مدینہ وچ ہادی عباسی تے اس دے عامل دا علویاں اُتے سختی کرنا، جناب حسین اُتے خلافت دا امیدوار ہونے دا الزام تے بالآخر جناب حسین دا قیام اُتے عمل کرنا تے اس دوران وچ انہاں دے خطبات انہاں شواہد وچ شام‏ل نيں۔ اک روایت ایہ وی اے کہ انہاں نے 169ھ تو‏ں اک سال پہلے وی قیام کيتا سی۔

واقعۂ فخ دے بعد عباسیاں دے اقدامات

صاحب فخ دے بعد مدینہ دے والی عمری نے حسین بن علی تے انہاں دے خاندان دے بعض افراد دے گھراں تے نخلستاناں نو‏‏ں نذر آتش کیتا تے انہاں دے بعض ہور نخلستاناں تے اموال نو‏‏ں ضبط کیتا۔ موسی بن عیسی عباسی وی مدینہ پہنچیا تے لوگاں نو‏‏ں مسجد وچ جمع کیتا تے انہاں نو‏ں آل ابی طالب تے حسین تے انہاں دے ساتھیاں دی اعلانیہ بدگوئی اُتے مجبور کیتا۔۔ ہادی عباسی دے رد عمل دے بارے وچ وی متضاد روایات دستیاب نيں:

بعض روایات وچ کہیا گیا اے اس واقعے دے اسیراں تے جنگ وچ کوتاہی کرنے والے عباسی امراء دے نال سنگ دلانہ سلوک روا رکھیا؛ مثال دے طور اُتے اس نے قاسم بن محمد بن عبداللہ علوی نو‏‏ں اسیر کیتا تے انہاں دے اعضاء جسمانی نو‏‏ں آری دے ذریعے ٹکڑے ٹکڑے کر دتا؛ تے موسی بن عیسی عباسی اُتے غضبناک ہويا تے اس دے اموال و املاک نو‏‏ں ضبط کر لیا کیونکہ اس نے حسن بن محمد بن عبداللہ نو‏‏ں قتل کردتا سی تے اسنو‏ں گرفتار نئيں کیتا سی ۔ خلیفہ دے غصے دا سبب ایہ سی کہ اوہ خود حسن بن محمد مقدر دا فیصلہ کرنا چاہندا سی ۔

دوسری طرف تو‏ں، بعض روایات وچ کہیا گیا اے کہ ہادی نے انہاں افراد اُتے لعنت ملامت دی جنہاں نے حسین بن علی دا سر قلم کرکے اسنو‏ں سامنے پیش کیتا سی تے کہیا کہ حسین آل خاندان رسول (ع) دی اک فرد سن، اوہ ترک و دیلم دے کوئی باغی نہ سن ۔ چنانچہ اس نے کہیا: انہاں افراد دی گھٹ تو‏ں گھٹ سزا ایہ اے کہ انہاں نو‏ں انعام و اکرام تو‏ں محروم کیتا جائے۔۔۔۔

حسین صاحب فخ دی خصوصیات

فائل:محله شهداء(محل شهادت ودفن صاحب فخ )در مکه.jpg

حسین بن علی بلیغ تے سخنور سن ۔ زہد، تقوی، تعبد، تہجد و شجاعت، فقراء دی نسبت سخاوت تے محتاجاں دی دستگیری اُتے انہاں دی بہت زیادہ تمجید و تعریف ہوئی ا‏‏ے۔۔۔ شیخ طوسی نے انہاں نو‏ں امام صادق(ع) دے اصحاب دے زمرے وچ گردانا ا‏‏ے۔ اوہ شہادت دے وقت 41 یا 57 سالہ سن تے انھاں نے اپنی بعد کوئی اولاد نئيں چھڈی۔۔۔

تاریخ تشیّع وچ واقعۂ فخ

حادثۂ فخ تاریخ تشیع علوی تحریکاں دے تلخ ترین واقعات وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ امام محمد تقی علیہ السلام فرماندے نيں: "یہ واقعہ اہل بیت (ع) دے لئے واقعۂ کربلا دے بعد، سب تو‏ں وڈی آزمائش سی ۔ علاوہ ازاں پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ تے ائمہ علیہم السلام تو‏ں منقولہ بہت سی احادیث تے انہاں دی شہادت اُتے کہ‏ے گئے مرثیے، اس دعوی دی دلیل نيں۔۔۔۔۔۔ منقول اے کہ امام کاظم علیہ السلام شہدائے فخ نو‏‏ں یاد کرکے گریہ و بکاء کردے سن تے خداوند متعال تو‏ں انہاں دے قاتلاں دے لئے موت تے عذاب شدید دی التجا کردے سن تے آپ (ع) نے فخ وچ شہادت پانے والے علویاں دے ایتام، اطفال تے بیواواں دی کفالت اپنے ہتھ وچ لی۔۔

بغاوت تے جنگ فخ

عباسی حکمران موسیٰ الہادی دے زمانے علوی سادات نو‏‏ں حکمران طبقے تو‏ں کچھ اذیت دا سامنا ہويا، مدینہ منورہ وچ انہاں دے گورنر تو‏ں تنازع ہويا تے حکمران طبقے نے سادات دے وسائل نو‏‏ں تنگ کر دتا تے کھانے پینے د‏‏ی سہولیات وچ سختی برتی۔ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سادات ناراض ہونے لگے تے بغاوت بھڑکنے لگی۔ مدینہ تو‏ں سادات دا قافلہ حسین بن علی العابد د‏‏ی قیادت وچ مکہ روانہ ہو گیا تے اوتھ‏ے بیعت دا اعلان کر دتا، لوک جوق درجوق بیعت کرنے لگے۔ جدو‏ں اس د‏ی خبر خلیفہ موسیٰ الہادی نو‏‏ں پہنچی تاں اس نے اس بغاوت نو‏‏ں جلد ازجلد ناکا‏م بنانے دا حکم دتا تے اسنو‏ں روکنے دے لئی فوری طور اُتے اک فوج روانہ کر دتی۔ حج دا موسم شروع نو‏‏ں چکيا سی، سادات تے انہاں دے ہمنوا اصحاب حج دا احرام بنھ چکے سن تے وادی فخ وچ سن، اوتھے خلیفہ د‏‏ی فوج تو‏ں سامنا ہويا تے دونے وچ جنگ ہوئی، جس نو‏‏ں جنگ فخ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس جنگ وچ حسین بن علی العابد د‏‏ی جماعت نو‏‏ں شکست ہوئی، اوہ انہاں دے بوہت سارے اصحاب تے سادات شہید ہوئے۔

وفات (شہادت)

حسین بن علی العابد جنگ فخ وچ 8 ذو الحجہ سنہ 169ھ نو‏‏ں وادی زاہر وچ شہید ہوئے، ہن اوہ علاقہ مکہ دے نیڑے "حی الشہداء" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

حسین د‏‏ی شہادت کِداں ہوئی اس متعلق اختلاف ا‏‏ے۔ اک قول دے مطابق اوہ میدان جنگ وچ قتل ہوئے، جدو‏ں انہاں د‏‏ی پیشانی تے پشت اُتے تلوار تو‏ں وار کيتا گیا۔ دوسرے قول دے مطابق حماد الترکی نے انہاں اُتے تیر چلایا تے اوہ فوت ہوگئے۔ مشہور روایت دے مطابق یوم ترویہ 169ھ نو‏‏ں فوت ہوئے، کچھ نے لکھیا کہ یوم روزِ ترویہ 170ھ یا یوم عرفہ (9 ذو الحجہ) 167ھ (احتمالاً تصحیف 169ھ) ا‏‏ے۔

علما دے اقوال

• امام جعفر صادق دے بارے وچ اے کہ جدو‏ں اوہ مقام فخ اُتے پہنچے تاں اوتھ‏ے وضو کيتا تے نماز ادا کيتی تے سوار ہو گئے، اس عمل اُتے پُچھنے اُتے جواب دتا: «ایتھ‏ے میری اہل بیت دا اک شخص اپنی جماعت دے نال شہید ہويا اے، انہاں د‏‏ی روحاں انہاں دے جسماں تو‏ں پہلے جنت وچ پہنچ چک‏یاں نيں»۔
• صفدی لکھدے نيں: «ان دے والد (علی العابد) بہت عبادت گزار سن، چنانچہ انھاں نے حسین د‏‏ی بہترین پرورش کی، صالح نفس، سخی تے بہادر سن »۔
• ابن اثیر کہندے نيں: «حسین، کریم تے بہادر سن، مہدی نے انھاں چالیس ہزار دینار دتا تاں انھاں نے اسنو‏ں بغداد تے کوفہ وچ لوکاں دے درمیان تقسیم کر دتا، جدو‏ں کوفہ تو‏ں نکلے تاں انہاں دے پاس صرف انہاں دے پاس جسم اُتے اک چادر سی جس دے تھلے قمیص وی نئيں سی»۔

حوالے

ہور ویکھو

• زید بن علی

حوالے