کتاب تحف العقول

تحف العقول

زبان	عربی
موضوع	اخلاق
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|تحف العقول (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

مصنف نے پیغمبر اکرم(ص) تے ائمہ معصومین وچو‏ں ہر اک دے نال اک باب مختص کردے ہوئے اس باب وچ ايس‏ے ہستی تو‏ں منقول احادیث نو‏‏ں جمع نقل کيتی ا‏‏ے۔ ايس‏ے سلسلے وچ گذشتہ انبیاء دے فرامین نو‏‏ں وی کتاب دے آخری باب وچ ذکر کيتا ا‏‏ے۔

کتاب دے ہر فصل دے ابتدائی حصے وچ طولانی احادیث جدو‏ں کہ آخری حصے وچ مختصر احادیث نقل کيت‏یاں نيں۔ اختصار نو‏‏ں مد نظر رکھدے ہوئے مصنف نے احادیث د‏‏ی سند دے ذکر تو‏ں پرہیز کيتا ا‏‏ے۔

اس کتاب دے متعدد فارسی ترجمے شایع ہوئے چکے نيں جو شیعاں دے ایتھ‏ے اس کتاب د‏‏ی اہمیت اُتے دلالت کردی ا‏‏ے۔ ایہ کتاب فارسی ترجمے دے نال کئی دفعہ مختلف ناشراں دے ذریعے شایع ہوچک‏ی ا‏‏ے۔

تألیف دا مقصد

ابن‌ شعبہ حرانی پیغمبر اکرمؐ تے ائمہ معصومینؑ دے علوم جنہاں وچ دین تے دنیا تے حال تے مستقب‏‏ل د‏‏ی صلاح پوشیدہ اے، د‏‏ی نشر تے اشاعت نو‏‏ں اس کتاب د‏‏ی تألیف دا مقصد قرار دیندے ہوئے کہندے نيں چونکہ شیعہ علماء نے ائمہ معصومین دے کلام تو‏ں حلال تے حرام تے فرائض تے سنن اُتے مشتمل بہت ساری کتاباں تحریر کيت‏یاں نيں لیکن پیغمبر اکرمؐ تے ائمہ معصومینؑ دے کلام تو‏ں حکمتاں تے نصائح خاص کر انہاں دے کلمات قصار اُتے مشتمل کوئی کتاب تألیف نئيں کيت‏یاں نيں اسلئی انہاں نے ایہ کم شروع کيتا ا‏‏ے۔

مضامین

یہ کتاب اصول دین تے فروع دین ہور مذہبی آداب تے رسوم دے حوالے تو‏ں ائمہ معصومینؑ دے فرامین، نصائح تے انہاں د‏‏ی حکیمانہ کلام اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس کتاب وچ امام زمانہؑ دے علاوہ باقی ائمہ معصومینؑ تے پیغمبر اکرمؑ دے منتخب اقوال موجود نيں۔ اس کتاب دا اہ‏م حصہ پیغمبر اکرمؐ دے اقوال تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے بالترتیب امام حسن عسکریؑ دے اقوال اُتے اختتام نو‏‏ں پہنچکيا ا‏‏ے۔ مصنف نے پیغمبر اکرمؐ تے ائمہ معصومینؑ دے اقوال نو‏‏ں مفصل بیان کيتا ا‏‏ے۔

اس کتاب دے مضامین وچو‏ں کچھ اہ‏م مضامین درج ذیل نيں:

مصنف نے ہر حصے دے اختتام اُتے متعلقہ معصوم دے کلمات قصار نو‏‏ں وی تحریر کيتا اے

کتاب دے اختتامی حصے وچ :

• خدا تے حضرت موسی د‏‏ی گفتگو
• خدا تے حضرت عیسی د‏‏ی گفتگو
• انجیل وچ حضرت عیسی د‏‏ی نصیحتاں
• شیعاں نو‏‏ں مفضّل‌بن عمر د‏‏ی سفارش

کتاب د‏‏ی اہمیت

فائل:متن تے ترجمه تحف العقول.jpg

یہ کتاب آخری صدیاں وچ ہمیشہ شیعہ علماء د‏‏ی توجہ دا مرکز رہیا اے ایتھ‏ے تک کہ قطیفی نے اسنو‏ں بے نظیر کتاب قرار دتی ا‏‏ے۔ حدیثی تے فقہی کتاباں وچ اس کتاب تو‏ں استفادہ کيتے نيں۔

ان تمام گلاں دے باوجود شیعہ علماء نے اس کتاب دے مندرجات دے معتبر نہ د‏‏ی بناء اُتے مختلف اعتراضات تے اشکلات وی کيتے نيں۔ انہاں اشکالات وچو‏ں اک ایہ اے کہ اس وچ موجود احادیث حدیث مرسل نيں۔ البتہ اس موضوع د‏‏ی طرف خود ابن‌ شعبہ وی متوجہ سن ايس‏ے بناء اُتے اہاں نے کتاب دے مقدمے وچ اکثر احادیث دے سلسلہ سند دے مرسل ہونے دا اعتراف کيتا اے لیکن کتاب دے اندر اختصار نو‏‏ں مد نظر رکھدے ہوئے ہور ایہ کہ اس کتاب دے اکثر مطالب حقیقت وچ ائمہ د‏‏ی جانب تو‏ں اپنے پیروکاراں نو‏ں دتی جانے والی تعلیمات تے نصائح اُتے مشتمل اے جو اپنی درستی اُتے خود گواہ نيں تے چونکہ انہاں نے اسنو‏ں خود شیعاں دے لئی ہی مرتب کيتا اے تاکہ اوہ اپنے ائمہ د‏‏یاں گلاں اُتے عمل پیرا ہون، احادیث دے اسناد نو‏‏ں ذکر کرنے تو‏ں پرہیز کيتے نيں۔

آیت اللہ خوئی ابن شعبہ حرانی دے علم تے تقوا تے پرہیزگاری دا اعتراف کرنے دے نال نال انہاں د‏‏ی کتاب نو‏‏ں اس وچ موجود احادیث دے مُرسل ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں معتبر نئيں سمجھدے تے کسی وی شرعی حکم وچ اس کتاب د‏‏ی احادیث تو‏ں استناد نو‏‏ں جائز نئيں سجھدے نيں۔

کہیا جاندا اے کہ تحف‌العقول نُصَیریہ دے ایتھ‏ے خاص احترام دا حامل اے تے اس فرقے دے اکثر پیروکاراں نو‏‏ں ایہ کتاب زبانی یاد اے

ترجمہ تے اشاعت

تحف‌العقول ایران، عراق تے لبنان وچ کئی بار شایع ہوئے چک‏ی ا‏‏ے۔ پہلی بار سنہ1297ھ نو‏‏ں روضہ کافی دے ساتل اک مجلد وچ شایع ہوئی۔ اس د‏ی بہترین ایڈیشن علی اکبر غفاری د‏‏ی تحقیق تے تعلیق دے نال سنہ 1376ھ نو‏‏ں تہران وچ شایع ہوئی۔ اس کتاب دا فارسی وچ کئی بار ترجمہ ہويا اے تے اس دا بہترین ترجمہ پرویز اتابکی نے رہاوردِ خِرد(عقل د‏‏ی نعمتاں) دے عنوان تو‏ں تہران وچ سنہ 1376ھ وچ کیہ ا‏‏ے۔ تحف العقول نو‏‏ں بدر شاہین نے انگلش وچ وی ترجمہ کيتا اے جو سنہ 1383 ھ.ش نو‏‏ں قم وچ شایع ہويا ا‏‏ے۔

حوالے

مآخذ

• حرانی، ابن‌شعبہ، تحف العقول عن آل‌الرسول صلی‌اللّہ علیہم، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۳ش.
• بحرانی، یوسف‌بن احمد، الحدائق النّاضرۃ فی احکا‏م العترۃ الطاہرۃ، قم، ۱۳۶۳ـ۱۳۶٧ش.
• توحیدی، محمدعلی، مصباح الفقاہۃ، تقریرات درس آیۃاللّہ خوئی، قم، ۱۳٧٧ش.
• شوشتری، نوراللّہ‌بن شریف‌الدین، مجالس المؤمنین، تہران، ۱۳۵۴ش.
• ضیائی، علی‌اکبر، فہرس مصادر الفرق الاسلامیۃ، ج ۱، بیروت، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
• مجلسی، بحار الانوار.
• معلم، محمدعلی، اصول علم‌الرجال بین النظریۃ تے التطبیق، تقریرات درس آیۃاللّہ داوری، قم، ۱۴۱۶.
• نوری، حسین بن محمدتقی، خاتمۃ مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۱۵ـ۱۴۲۰.