اسلامی عہدِ زریں

اسلام دا عہد زراں یا اسلام دا سنہری دور؛ اسلامی دنیا یا اسلامی حکومت وچ نشونما پانے والے اک ایتوں زمانے کو بیان کرتا اے کہ جدوں اس وچ بسنے والے انسان باالفاظ اندا معاشرہ ؛ انسانی معیار زندگی دے اعتبار توں اس زمانے وچ موجود دیگر معاشراں یا تہذیباں دی نسبت بہتر مقام تک پہنچا ہور مختلف شعبہ ہاۓ زندگی وچ مجموعی طور اُتے ترقی حاصل دی۔ یہی اوہ بنیادی پیمانہ ہُندا اے کہ جو کسی وی معاشرے یا تہذیب دے دور کو سنہری دور کہلانے دا مستحق قرار دیتا اے؛ برعکس کہ کسی اک (یا چند) شعبہ جات زندگی وچ بہتر کارکردگی ہور دیگر شعبہ جات وچ پسماندگی دا مظاہرہ ، اس معاشرے وچ بسنے والے انساناں دی کیفیت حیات quality of life وچ بہتری نا ہونا ہور معاشی حالت مستحکم نا ہونا چند ایتوں ااساں عوامل ناں کہ جن دی موجودگی وچ کسی وی تہذیب یا معاشرے دے عہد کو سنہری یا زراں نناں کہا جاتا۔ اسلامی عہد زراں توں مراد وی اک ایتوں ہی زمانے دی اے کہ جدوں اس معاشرے وچ کیفیت حیات بہتر ہوئی ہور اس وچ بسنے والے مہندسین (engineers) ، اطباء و حکماء ، تاجر ، علماء ہور ماہرین حرب و حکومت اپنے اپنے متعلقہ شعبہ جات وچ تحقیقات ہور تخلیقات وچ سرگرم راے جس دی وجہ توں اس پورے معاشرے یا عہد کو مجموعی طور اُتے استحکم حاصل ہوا ہور مزید ترقی دی راناں ہموار ہوئاں۔ ہور بمطابق اک تاریخ نویس Howard R. Turner دے ۔.۔.۔.۔ "مسلم ہنرمنداں ہور سائنسداناں، شہزاداں ہور مزدوراں نے یکجا ہو کر اک ایسا منفرد تمدن تخلیق کیتا جو ہر براعظم اُتے معاشراں کو بالواسطہ ہور بلاواسطہ متاثر کر چدا اے" (اصل عبارت : "Muslim artists and scientists, princes and laborers together created a unique culture that has directly and indirectly influenced societies on every continent." )۔ ۔.۔.۔.۔ مغرب وچ عام طور اُتے دو اقسام دے افکار رکھنے والے گراوہ نظر آندے ناں اک اوہ جو اسلامی دنیا وچ ہونے والی تحقیقات ہور سائنسی و دیگر علوم وچ ترقی توں یکسر پردہ پوشی دی تگ و دو وچ رہتے ناں ہور دوسرے اوہ کہ جو یا تو اسلامی دور زراں وچ ہونے والی تحقیقات و تخلیقات ہور نئی ایجادات دا واضح اعتراف کرتے ناں ہور یا پھر کم از کم اتنا ضرور تسلیم کرتے ناں کہ مسلمان سائنسداناں ، ریاضی داناں ہور علماء نے دنیا وچ اس وقت تک ہونے والی ترقی دی رکھوالی ہور پرورش دی، خواہ اوہ چین توں ہو یا یونان توں۔ Alison Abbott دے مطابق "مغربی مورخین سائنس اس بات کو خوب جانتے ناں کہ یورپی نشاۃ ثانیہ دے علم وچ آنے ہور وسعت پانے توں قبل عرب دنیا قرون وسطی وچ قدیم یونانی سائنسی علوم دی نگہبان سی۔ لیکن اوہ یہ وی تسلیم کرتے ناں کہ اس بارے وچ تحقیق بہت کم دی گئی اے کہ عرباں نے کس طرح ان سائنسی علوم کو ترقی دی ہور کس طرح اس علم کو استعمال کیتا ۔