Wojska Obrony Terytorialnej: Rodzaj Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej przeznaczony do działań pomocniczych

Początek tworzenia systemu obrony terytorialnej w Polsce w obecnej formie rozpoczął się 30 grudnia 2015 od powołania przez ówczesnego ministra obrony narodowej Antoniego Macierewicza pełnomocnika ds. Utworzenia Obrony Terytorialnej, którym został Grzegorz Kwaśniak. Następnym etapem było podpisanie przez Ministra Obrony Narodowej Koncepcji utworzenia obrony terytorialnej, które odbyło się dnia 25 kwietnia 2016 w Liceum Ogólnokształcącym im. Waldemara Milewicza w Warszawie.

WOT zostały utworzone 1 stycznia 2017 na podstawie ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw, która została podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudę 20 grudnia 2016. Od 23 kwietnia 2022 działalność WOT reguluje ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, która w momencie wejścia w życie zastąpiła ustawę z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.

29 marca 2017 Dowództwo Wojsk Obrony Terytorialnej osiągnęło zdolność do działania oraz formalnie przejęło dowództwo nad trzema pierwszymi brygadami WOT zlokalizowanymi w Białymstoku, Lublinie oraz Rzeszowie. 21 maja 2017 w Białymstoku, Lublinie oraz Rzeszowie odbyły się pierwsze w historii WOT przysięgi wojskowe.

Na stworzenie Wojsk Obrony Terytorialnej w 2017 przeznaczono 1 096 908 000 zł. Plany formowania WOT z 2016 zakładały, że liczba żołnierzy obrony terytorialnej ma docelowo osiągnąć 53 tysiące. Względy finansowe spowodowały weryfikację tej liczby, jeszcze w październiku 2018 MON planował na 2019 liczebność WOT na poziomie 31,6 tys. żołnierzy, w tym 27 tys. żołnierzy niezawodowych. Proces budowy formacji pozwolił określić możliwości szkoleniowe WOT na ok. 10 tys. nowych żołnierzy rocznie. Na koniec 2017 liczba żołnierzy wynosiła ponad 7600. W grudniu 2019 roku przekroczono stan 24 tys. a na koniec 2021 32 tys.

Na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej Dowództwo Wojsk Obrony Terytorialnej przejęło i kultywuje dziedzictwo tradycji Komendy Głównej Armii Krajowej (1942–1945). Święto Wojsk Obrony Terytorialnej obchodzone jest 27 września. 1 marca 2024 prezydent Andrzej Duda wręczył sztandar wojskowy Dowództwu Wojsk Obrony Terytorialnej.

• Insygnia Dowództwa WOT
•  
  Odznaka pamiątkowa
  – awers
  (od 2020)
•  
  Odznaka pamiątkowa
  – rewers
  (od 2020)
•  
  Odznaka rozpoznawcza na mundur wyjściowy
  (2018–19)
•  
  Odznaka rozpoznawcza na mundur polowy
  (2018–19)
•  
  Odznaka rozpoznawcza na mundur wyjściowy
  (od 2019)
•  
  Odznaka rozpoznawcza na mundur polowy
  (od 2019)

Wojska Obrony Terytorialnej przeznaczone są do:

• prowadzenia działań obronnych we współdziałaniu z wojskami operacyjnymi oraz wsparcia elementów układu pozamilitarnego;
• prowadzenia samodzielnych działań niekonwencjonalnych, przeciwdywersyjnych i przeciwdesantowych;
• udziału w zabezpieczeniu przyjęcia i rozwinięcia sojuszniczych sił wzmocnienia w nakazanych rejonach;
• realizacji przedsięwzięć z zakresu: zarządzania kryzysowego, zwalczania klęsk żywiołowych oraz likwidacji ich skutków, ochrony mienia, akcji poszukiwawczo-ratowniczych;
• prowadzenie działań informacyjnych.

Stan na rok (2017–2020)

• Dowództwo i sztab – (Warszawa); (Zegrze)
  • Centrum Szkolenia Wojsk Obrony Terytorialnej im. kpt. Eugeniusza Konopackiego w Toruniu
  • 1 Podlaska Brygada Obrony Terytorialnej im. płk Władysława Liniarskiego ps „Mścisław” w Białymstoku
  • 2 Lubelska Brygada Obrony Terytorialnej im. mjr Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora” w Lublinie
  • 3 Podkarpacka Brygada Obrony Terytorialnej im. płk Łukasza Cieplińskiego w Rzeszowie
  • 4 Warmińsko-Mazurska Brygada Obrony Terytorialnej im. kpt Gracjana Klaudiusza Fróga, ps. „Szczerbiec” w Olsztynie
  • 5 Mazowiecka Brygada Obrony Terytorialnej im. ppor. Mieczysława Dziemieszkiewicza, ps. „Rój” w Ciechanowie
  • 6 Mazowiecka Brygada Obrony Terytorialnej im. rotmistrza Witolda Pileckiego w Radomiu
  • 7 Pomorska Brygada Obrony Terytorialnej im. kpt mar. Adama Dedio w Gdańsku
  • 8 Kujawsko-Pomorska Brygada Obrony Terytorialnej im. gen. bryg. Elżbiety Zawackiej ps. „Zo” w Bydgoszczy
  • 9 Łódzka Brygada Obrony Terytorialnej im. gen. bryg. Stanisława Sojczyńskiego, ps. „Warszyc” w Łodzi
  • 10 Świętokrzyska Brygada Obrony Terytorialnej im. mjr Eugeniusza Gedymina Kaszyńskiego, ps. „Nurt” w Kielcach
  • 11 Małopolska Brygada Obrony Terytorialnej im. gen. bryg. Leopolda Okulickiego, ps. „Niedźwiadek” w Krakowie
  • 12 Wielkopolska Brygada Obrony Terytorialnej im. gen. bryg. Stanisława Taczaka w Poznaniu
  • 13 Śląska Brygada Obrony Terytorialnej im. ppłk Tadeusza Puszczyńskiego ps. „Konrad Wawelberg” w Katowicach
  • 14 Zachodniopomorska Brygada Obrony Terytorialnej im. ppłk. dypl. Stanisława Jerzego Sędziaka, ps. „Warta” w Szczecinie
  • 16 Dolnośląska Brygada Obrony Terytorialnej im. ppłk. Ludwika Marszałka, ps. „Zbroja” we Wrocławiu

Stan na rok 2021

18 marca 2021 minister Mariusz Błaszczak podczas odprawy w Zegrzu podpisał decyzję, na mocy której do stanu istniejącego dodano trzy nowe brygady OT:

• Dowództwo i sztab – (Zegrze)
  • 18 Stołeczna Brygada Obrony Terytorialnej w Warszawie
  • 19 Nadbużańska Brygada Obrony Terytorialnej w Chełmie
  • 20 Przemyska Brygada Obrony Terytorialnej w Przemyślu

24 września 2022 minister Mariusz Błaszczak podpisał w Kolnie decyzję o powołaniu w ramach wojsk obrony terytorialnej Komponentu Obrony Pogranicza. Na początek będzie to dziesięć batalionów żołnierzy w czterech województwach na granicy wschodniej: podlaskim, warmińsko-mazurskim, lubelskim i podkarpackim.

Osobny artykuł: Lista uzbrojenia i sprzętu bojowego Wojsk Obrony Terytorialnej.

• Wojska obrony terytorialnej
• Terytorialna służba wojskowa
• Obrona Narodowa

• Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej. Ministerstwo Obrony Narodowej, 2017.
• Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej. Ministerstwo Obrony Narodowej, 2018.
• Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 2138).
• Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. z 2022 r. poz. 655).

• Oficjalna strona WOT
• Informacje o WOT na stronie MON