Władysław Skierkowski: Polski duchowny katolicki

12 sierpnia 1886 we wsi Głużek k. Mławy, zm. 20 sierpnia 1941 w Soldau (KL) w Działdowie) – polski duchowny katolicki, badacz i popularyzator kultury kurpiowskiej, członek Towarzystwa Naukowego Płockiego. Autor zbioru pieśni kurpiowskich Puszcza kurpiowska w pieśni, sztuki teatralnej Wesele na Kurpiach oraz innych opracowań dotyczących Kurpiów Zielonych.

Władysław Skierkowski

Data i miejsce urodzenia	12 marca 1886 Głużek
Data i miejsce śmierci	20 sierpnia 1941 Obóz koncentracyjny w Działdowie
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	23 czerwca 1912
Odznaczenia
Multimedia w Wiki Commons

Młodość

Władysław Skierkowski urodził się w chłopskiej rodzinie we wsi Głużek jako syn Jana i Ewy z Woźniaków. Rodzice zajmowali się kilkunastohektarowym gospodarstwem. Władysław był najstarszym z sześciorga rodzeństwa, miał dwóch braci i trzy siostry. Uczył się w szkole elementarnej w Wojnówce. Od wczesnej młodości wykazywał zainteresowania muzyczne. Uczył się muzyki w Mławie. W latach 1903–1904 uczył się pod kierunkiem ks. Eugeniusza Gruberskiego w tajnej szkole organistowskiej działającej przy Towarzystwie Muzycznym w Płocku. Następnie zaczął pracować jako organista w kościele seminaryjnym w Płocku.

Kapłaństwo

Władysław Skierkowski zaliczył egzamin wstępny na stopień dostateczny, co pozwoliło mu na wstąpienie do Seminarium Duchownego w Płocku, gdzie został przyjęty 7 września 1906 roku. 23 czerwca 1912 roku w katedrze płockiej przyjął święcenia kapłańskie, które otrzymał z rąk biskupa płockiego Antoniego Juliana Nowowiejskiego. W 1912 roku pracował w parafii Dzierzgowo. W 1913 roku przeniesiono go do parafii Myszyniec, gdzie pracował do 1915 roku. Następnie do 1917 pracował w Krasnosielcu, w latach 1917–1920 w Różanie, a w latach 1920–1925 w Ciachcinie. W 1925 roku został proboszczem parafii w Imielnicy i pozostał nim do śmierci w 1941 roku.

Ostatnie lata życia

Wybuch II wojny światowej przerwał działalność społeczną i plany naukowe Skierkowskiego. 6 marca 1941 roku do plebanii parafii w Imielnicy weszli niemieccy żandarmi i zabrali ks. Skierkowskiego do szkoły w Borowiczkach, gdzie więziono już innych księży. Duchownych zawieziono następnie do obozu koncentracyjnego w Działdowie. Ks. Władysław Skierkowski umarł na zapalenie płuc 20 sierpnia 1941 roku. Ciało ks. Skierkowskiego, podobnie jak i innych zamordowanych tam duchownych, najprawdopodobniej spalono.

 

Puszcza Kurpiowska w pieśni

W czasie pobytu w Myszyńcu (od 31 lipca 1913 roku do połowy października 1915 roku) ks. Władysław Skierkowski zainteresował się folklorem kurpiowskim. Już w 1913 roku zaczął zapisywać teksty pieśni kurpiowskich. Po latach wspominał swoją fascynację:

W czasie działań wojennych w 1914 roku Skierkowski musiał wraz z parafianami ukrywać się w okolicznych lasach, co sprzyjało budowaniu zaufania, jakim z czasem parafianie obdarzyli wikariusza. Po przeniesieniu się z Myszyńca, szczególnie kiedy został proboszczem w Imielnicy, corocznie przyjeżdżał na Kurpie, często w wakacje, by gromadzić kolejne pieśni z uwzględnieniem ich różnych wariantów. Pod wpływem uwag prof. Adolfa Chybińskiego ks. Skierkowski udoskonalił zapisy utworów: notował osobę, jej wiek i miejsce zamieszkania oraz sposób zapisania melodii. Początkowo jeździł po regionie z kamertonem, ale od 1935 roku do zapisu melodii używał fonografu, który podarował mu muzykolog z Uniwersytetu Warszawskiego dr. Julian Pulikowski. Gromadzenie zbiorów ułatwiła ks. Skierkowskiemu znajomość z ks. Klemensem Sawickim. Skierkowski był wikariuszem u boku Sawickiego, gdy ten był proboszczem w Różanie. Następnie ks. Sawicki został proboszczem w Myszyńcu (od 1925 roku) i dzięki temu ks. Skierkowski uzyskał potrzebne wsparcie w gromadzeniu zbiorów kurpiowskich.

Od 1926 roku ks. Skierkowski wygłaszał odczyty w Towarzystwie Naukowym Płockim na temat obyczajów i pieśni Kurpiów Zielonych. Odczyty te wzbudziły znaczne zainteresowanie wśród członków towarzystwa i zaowocowały wydaniem w latach 1928–1934 przez Towarzystwo Naukowe Płockie dzieła Puszcza Kurpiowska w pieśni. W czterech zeszytach umieszczono 790 utworów, choć łącznie w latach 1913–1939 ks. Skierkowski zebrał 2178 pieśni. Dzieło zyskało znaczny rozgłos. Zainteresował się nim kompozytor Karol Szymanowski, który w 1929 roku opublikował 6 pieśni kurpiowskich na chór a capella, a w pięć lat później 12 pieśni kurpiowskich na głos z fortepianem. Oprócz Szymanowskiego ze zbiorów pieśni ks. Skierkowskiego korzystali m.in. Witold Lutosławski i Tadeusz Sygietyński, który włączył niektóre z pieśni kurpiowskich do repertuaru zespołu „Mazowsze”.

W latach 1997–2003 Związek Kurpiów wydał opracowane przez Henryka Gadomskiego pieśni i teksty dotyczące kultury Kurpiów Zielonych zebrane przez ks. Władysława Skierkowskiego. Trzy tomy opublikowano pt. Puszcza Kurpiowska w pieśni. Obejmują zarówno wydane przed wojną materiały, jak i te, których wówczas nie opublikowano.

Wesele na Kurpiach

 

 

Dużym zainteresowaniem cieszyła się także sztuka teatralna ks. Władysława Skierkowskiego pt. Wesele na Kurpiach. Do powstania tego widowiska przyczyniła się Marcelina Rościszewska, dyrektorka gimnazjum im. Reginy Żółkiewskiej w Płocku, która zaproponowała ks. Skierkowskiemu opracowanie kurpiowskich obrzędów weselnych w formie scenicznej. Widowisko mieli przedstawiać uczniowie okolicznych szkół. Kapłan zajął się stroną muzyczną Wesela, a libretto napisał Adam Chętnik. Opracowaniem autorstwa ks. Skierkowskiego zainteresował się dyrektor Teatru Miejskiego w Płocku, Tadeusz Skarżyński. Premiera sztuki w Płocku odbyła się 10 marca 1928 roku.

Od 1928 roku Skarżyński regularnie wystawiał Wesele na Kurpiach na deskach teatrów w Płocku i Warszawie, a także w innych miastach w Polsce, spotykając się z życzliwym przyjęciem. W samym Płocku Wesele na Kurpiach grano 30 razy. 13 lipca 1928 roku Wesele na Kurpiach transmitowały polskie stacje radiowe. Sztuka była wystawiana w 1935 roku podczas Tygodnia Sztuki Ludowej w Brukseli i Antwerpii. Występujący tam zespół pod dyrekcją Tadeusza Warchałowskiego zaproszono na Międzynarodową Wystawę Folklorystyczną do Londynu, a także na wyjazd do Holandii.

Wesele na Kurpiach zyskało znaczny rozgłos w kraju i pochlebne recenzje wśród ówczesnych krytyków teatralnych. Pochwały na temat dzieła ks. Skierkowskiego wygłaszali m.in. Wilam Horzyca i Tadeusz Boy-Żeleński, który pisał:

W uznaniu zasług dla teatrologii ks. Władysław Skierkowski został członkiem zarządu Instytutu Teatrów Ludowych, który powstał w 1929 roku. Instytucja organizowała pracę naukową, instruktażową i wydawniczą na rzecz teatrów ludowych, wspierała placówki działające na wsi.

Wesele na Kurpiach jest dostępne w Polonie. W 2021 roku Towarzystwo Przyjaciół Myszyńca wydało reprint publikacji.

Inne opracowania

W 1933 roku w „Kwartalniku Muzycznym” ukazał się artykuł ks. Władysława Skierkowskiego pt. Muzykalność ludu kurpiowskiego. W 1936 roku w „Polskim Roczniku Muzykologicznym” ukazał się artykuł ks. Skierkowskiego pt. O niektórych tańcach kurpiowskich.

Po referacie, który w 1934 kapłan wygłosił w siedzibie Towarzystwa Naukowego Płockiego, „Głos Mazowiecki” opublikował jego streszczenie pt. Gody na Kurpiach. Tekst dotyczył zwyczajów bożonarodzeniowych.

W 1936 roku ks. Skierkowski opracował Zwyczaje i wierzenia żniwne na Kurpiach. Wygłosił na ten temat referat w siedzibie Towarzystwa Naukowego Płockiego. Materiał został wydany w 2022 roku dzięki Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Wiktora Gomulickiego w Ostrołęce. W książce Życie codzienne Kurpiów umieszczono też inne niepublikowane wcześniej zapiski kapłana.

Ks. Władysław Skierkowski interesował się także obrzędami pogrzebowymi na Kurpiach. Wyniki swoich badań opublikował w odcinkach w „Głosie Mazowieckim”. Osobna publikacja na ten temat miała ukazać się w 1939 roku, lecz plany zniweczyła wojna.

Działalność badawcza ks. Skierkowskiego wpłynęła na utworzenie w Towarzystwie Naukowym Płockim działu kurpiowskiego. Gromadzono w nim m.in. eksponaty pozyskane w 1914 roku podczas wyjazdu Aleksandra Macieszy i Marii Macieszyny na zachodni skraj Puszczy Zielonej oraz przedmioty zgromadzone przez Sierkowskiego. Zorganizowano izbę kurpiowską z meblami, sprzętem, narzędziami, strojem kurpiowskim.

W 1933 roku ks. Władysław Skierkowski został członkiem Komisji Rewizyjnej Komitetu Stacji Badań Naukowych Dorzecza Środkowej Narwi w Nowogrodzie. Następcą stacji jest Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie.

• Srebrny Krzyż Zasługi (9 listopada 1931)
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)

 

W siódmą rocznicę wywiezienia ks. Skierkowskiego do obozu w Działdowie (1948) parafianie z Imielnicy ufundowali w przedsionku kościoła tablicę upamiętniającą proboszcza. W 1978 roku w pięćdziesiątą rocznicę wydania Puszczy Kurpiowskiej w pieśni w głównym budynku Towarzystwa Naukowego Płockiego odsłonięto marmurową tablicę poświęconą Skierkowskiemu.

19 listopada 2000 roku w kościele parafialnym w Bogurzynie, gdzie Władysław Skierkowski przyjął chrzest, umieszczono tablicę pamiątkową. W Myszyńcu znajdują się dwie tablice na cześć ks. Skierkowskiego. Pierwszą odsłonięto 10 listopada 2001 roku w miejscowej kolegiacie, a druga od 15 sierpnia 2013 roku zdobi ścianę siedziby Regionalnego Centrum Kultury Kurpiowskiej. Ks. Skierkowski jest patronem tej instytucji .

W Myszyńcu na skwerze w pobliżu kolegiaty umieszczono kamień upamiętniający ks. Władysława Skierkowskiego wystawiony w 2014 jako element parku bohaterów kurpiowskich. Skwer znajduje się u zbiegu ulicy ks. Adama Bargielskiego i Placu Konstantego Rynarzewskiego.

 

W 2021 Regionalne Centrum Kultury Kurpiowskiej im. ks. Władysława Skierkowskiego w Myszyńcu zorganizowało w myszynieckiej bazylice konferencję naukową pt. Etnograf Kurpiowszczyzny. Był to element obchodów Roku ks. Władysława Skierkowskiego w gminie Myszyniec.

Szkoła podstawowa w Bogurzynie nosi imię ks. Władysława Skierkowskiego. W 2021 we wsi, z okazji osiemdziesiątej rocznicy śmierci kapłana, odsłonięto jego pomnik.

W 2016 Związek Kurpiów apelował o nazwanie ulic we wsiach i miastach na terenie regionu nazwiskami ważnych dla Kurpiów postaci historycznych, wśród nich ks. Skierkowskiego. Ulica jego imienia była w Myszyńcu, ale w 2011 zmieniono patrona ulicy na Władysława Reymonta. Ks. Skierkowski patronuje ulicy w Płocku.

• aw, Myszyniec: Jego wizytę sprzed stu lat upamiętnili tablicą, „Kurier Ostrołęcki”, 16 sierpnia 2013 [dostęp 2013-11-15] [zarchiwizowane 2016-03-04] .
• Józef Barański. Michał Marian Grzybowski, „Ksiądz Władysław Skierkowski. Etnograf Kurpiowszczyzny 1886–1941”, Myszyniec 2011, s. 154 [recenzja]. „Notatki Płockie”. 228, z. 3, 2011. 
• Jarosław Domagała, Andrzej Jeleń. Klasa organowa przy Płockim Towarzystwie Muzycznym. „Notatki Płockie”. 198, z. 1, 2004. 
• Henryk Gadomski: Władysław Skierkowski 1886–1941. Ostrołęka: Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych im. Stanisława Herbsta, 1984.
• Henryk Gadomski. Ks. Władysław Skierkowski – wybitny badacz Kurpiowszczyzny. „Zeszyty Naukowe OTN”. T. 18, 2004. Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe. 
• Bernard Kielak. Adam Chętnik i Władysław Skierkowski – widzenie regionu kurpiowskiego Puszczy Zielonej. „Zeszyty Naukowe OTN”. T. 10, 1996. Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe. 
• Wiesław Józef Kowalski. Odsłonięcie tablicy pamiątkowej w Bogurzynie. „Notatki Płockie”. 185, z. 4, 2000. 
• Wiesław Józef Kowalski. W Myszyńcu o ks. Władysławie Skierkowskim (1886–1941). „Notatki Płockie”. 189, z. 4, 2001. 
• Stanisław Pajka. Rozsławił Kurpiów. O księdzu Władysławie Skierkowskim. „Notatki Płockie”. 180, z. 3, 1999. 
• Skierkowski Władysław. W: Jan Stęszewski: Polski Słownik Biograficzny. T. 38. 1997–1998.
• Anna Stogowska. Ksiądz Władysław Skierkowski – badacz Kurpiowszczyzny. „Notatki Płockie”. 164, z. 3, 1995. 
• Tadeusz Żebrowski. Ksiądz Władysław Skierkowski (1886–1941). Folklorysta, zbieracz ludowych pieśni kurpiowskich. „Studia Płockie”. T. 39, 2011. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.