Traktat Z Tordesillas

Traktat z Tordesillas

Oryginał traktatu (Biblioteka Narodowa w Lizbonie)
Państwo	Portugalia  Hiszpania
Data utworzenia	7 czerwca 1494
Ratyfikowano	2 lipca (Kastylia), 5 września (Portugalia) 1494
Autor(zy)	Aleksander VI (papież)
Sygnatariusze	Ferdynand II Aragoński Izabela I Kastylijska Jan II Doskonały
Cel	Podział nowo odkrytych zamorskich terytoriów

Traktat zapobiegał konfliktowi o tereny odkryte przez Krzysztofa Kolumba w Ameryce i zapewniał Portugalczykom terytoria brazylijskie jeszcze przed ich oficjalnym odkryciem. Rodzi to przypuszczenia, że poznali oni linię brzegową Ameryki Południowej znacznie wcześniej niż się to powszechnie przyjmuje.

W 1529 traktat z Tordesillas, rozstrzygający o podziale terytoriów na zachodzie, został dopełniony układem z Saragossy, który rozstrzygał o podziale stref wpływów na wschodzie.

Zgodnie z wcześniejszym traktatem z Alcáçovas (1479) wszystkie nowo odkryte terytoria na południe od Wysp Kanaryjskich miały należeć do Portugalii. Dlatego też zaanektowanie przez Krzysztofa Kolumba ziem na zachodnich krańcach Atlantyku (1492) spotkało się z reakcją portugalskiego dworu. Jan II rozpoczął przygotowania do zajęcia należnych sobie terenów i mianował w tym celu admirała Francisco de Almeidę dowódcą eskadry, która miała zostać wysłana na zachodni Atlantyk. Zaniepokojeni obrotem sprawy władcy Hiszpanii rozpoczęli działania dyplomatyczne.

Hiszpańska ofensywa rozpoczęła się w 1493 w Watykanie. Zgodnie ze średniowieczną tradycją, papież legalizował prawa europejskich monarchów do nowo odkrytych terenów. Hiszpańscy ambasadorzy w Rzymie Bernardin de Carvajal i Ruiz de Medina podjęli działania mające na celu złagodzenie niekorzystnych dla kastylijskiego dworu konsekwencji wynikających z traktatu z Alcáçovas.

3 maja 1493 w papieskiej bulli Inter coetera(inne języki) przyznano Królestwu Hiszpanii nowo odkryte terytoria. Dzień później, w kolejnym dokumencie, wyznaczono linię demarkacyjną biegnącą południkowo 100 lig (ok. 540 km, 320 mil) na zachód od wysp Zielonego Przylądka lub Azorów - obszary na zachód od niej miały należeć do Hiszpanii, na wschód - do Portugalii. Uchwalenie w tak krótkim czasie tak ważnych dokumentów świadczy według badaczy o aktywnym portugalskim sprzeciwie oraz o tym, że drugi z nich uwzględniał stanowisko Lizbony.

Niepocieszony Jan II (król Portugalii) zgodził się jednak na dalsze mediacje z Hiszpanami, zakończone podpisaniem traktatu w Tordesillas 7 czerwca 1494. W dokumencie zmieniono przebieg linii demarkacyjnej (bulle zawierały wiele błędów geograficznych^{[wymaga weryfikacji?]}), która od tej pory biegła południkowo 370 lig (ok. 2 tys. km, 1184 mil) na zachód od Wysp Zielonego Przylądka.

Przyznawał on de facto Portugalii dzisiejszą Brazylię jeszcze przed jej oficjalnym odkryciem w 1500, co rodzi domniemanie, że Portugalczycy dopłynęli do wybrzeży Ameryki Południowej wcześniej, niż oficjalnie się to uznaje.

Bulla i traktat podzieliły świat pomiędzy Portugalią a Hiszpanią na dwie półkule (według Cribba antypołudnikiem był południk 129°E). „Antypołudnik” został ustalony w 1529 układem z Saragossy.

Znaczenie traktatu było jednak głównie doraźne i zapobiegało otwartemu konfliktowi Portugalii i Hiszpanii. Pomimo faktu, że obowiązywał on do 1777, sami Portugalczycy złamali jego postanowienia jeszcze w XVII wieku, decydując się na ekspansję w głąb amerykańskiego interioru.

W roku 2007 traktat został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata.

Zobacz galerię związaną z tematem: Traktat z Tordesillas

• Tekst traktatu po angielsku. yale.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-12-05)].
• KALENDARZ HISTORYCZNY 7. VI TRAKTAT W TORDESILLAS - PORTUGALIA I HISZPANIA DZIELĄ NOWY SWIAT. Telewizja Republika Kalendarz Historyczny Youtube. 7 cze 2017. [dostęp 2023-02-15].