Sokrates Scholastyk

Ten artykuł od 2020-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

ok. 380 w Konstantynopolu, zm. ok. 450) – historyk Kościoła starożytnego.

Był najprawdopodobniej Grekiem, wywodzącym się z elity Konstantynopola. Otrzymał staranne wykształcenie klasyczne, będąc uczniem dwóch pogańskich filozofów: Helladiosa i Ammoniosa. Został prawnikiem, o czym świadczy przydomek „scholastyk”, co w starożytności oznaczało „człowieka o prawniczym wykształceniu”. W związku ze swoim zawodem dobrze znał łacinę.

Sokrates Scholastyk był autorem dzieła Historia Kościoła, napisanego w języku greckim i wydanego w siedmiu tomach, będącego kontynuacją podobnego, wcześniejszego dzieła Euzebiusza z Cezarei. Opisał w nim dzieje Kościoła w latach 305–439. Przy jego pisaniu korzystał z archiwów państwowych oraz z tekstów wcześniejszych historyków (takich jak np. wspomniany już Euzebiusz), ale również opierał się na relacjach naocznych świadków oraz sięgał do dokumentów (np. protokołów i uchwał synodów). Korzystał z licznych źródeł, podchodząc jednocześnie do nich krytycznie – gdy uznał, że nie zasługują na zaufanie, nie korzystał z nich przy redakcji drugiego wydania swego dzieła. Historycy uznają, że nie miał zbyt dużego pojęcia o teologii, co jest widoczne w jego opisach dziejów różnych sporów teologicznych IV wieku.

Mimo że sam określał się jako kontynuator Euzebiusza, to deklarował również, że nie zamierza dbać o kunsztowny styl, a jego celem jest dotarcie do prawdy i przekazanie jej nawet mniej wyrobionym czytelnikom. W opisach starał się być bezstronny, nie stronił także od przedstawiania wydarzeń z historii świeckiej, wyraźnie łącząc dzieje Kościoła z dziejami imperium rzymskiego. Podejrzewa się również, że należał do sekty nowacjan, gdyż w swoim dziele wyraża wyraźną sympatię do tej sekty.

• Tekst grecki: Ekklesiastike Historia, w: PG 67, col. 29-872.

• Sokrates Scholastyk, Historia kościelna (fragm.), przeł. Andrzej Bober [w:] Światła ekumeny. Antologia patrystyczna, oprac. Andrzej Bober, Kraków 1965, s.144-149.
• Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, Z języka greckiego przełożył, wstęp i kom. Stefan Kazikowski. Warszawa 1972 (wyd. 2 rozszerzone: wstęp Ewa Wipszycka, kom. A. Ziółkowski, wyd. 2, Warszawa 1986).
• Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła (fragm.), przeł. Stefan Kazikowski, [w:] Kraje i kultury śródziemnomorskie, wybór tekstów, opracowanie i tłumaczenie Jerzy Hauziński, Poznań 1990. Średniowiecze powszechne od VI do połowy XV wieku, t. 1, Wykaz tekstów źródłowych, pod redakcją Gerarda Labudy, s.25.
• Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła (fragm.), przeł. Stefan Kazikowski, [w:] Do Ziemi Świętej, wybór wstęp, wprowadzenia i opracowanie Piotr Iwaszkiewicz, przedmowa ks. Marek Starowieyski, Kraków 1996. Ojcowie Żywi, t.13, s.63-71.

• Drączkowski F. ks., Patrologia, Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej "Bernardinum", Pelplin 1998, s. 136-137, ISBN 83-87668-31-1
• Grzywaczewski J. ks., Porozmawiajmy o początkach chrześcijaństwa, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, Warszawa 1999, s. 95-97, ISBN 83-7257-002-7.

• Historia Kościoła w jęz. greckim i angielskim - on-line
• Angielskie tłumaczenie Historii Kościoła (razem z Historią Kościoła Sozomena)
• Inne angielskie tłumaczenie, wygodniejsze w użyciu: Ecclesiastical History
• Teksty patrystyczne wydane przez IW PAX. jezuici.pl.
• Historia kościelna. pistis.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-12)]. (pol.)