Pomnik Jana Iii Sobieskiego W Warszawie: Pomnik w Warszawie

Wykonanie pomnika zlecił Stanisław August Poniatowski, by w ten sposób uczcić wodza bitwy wiedeńskiej. W obliczu wojny rosyjsko-tureckiej i spodziewanego sojuszu polsko-rosyjskiego, król widząc wzmagające się sympatie Polaków do Szwecji i Turcji, dążył do podsycania nastrojów antytureckich, czemu miało służyć ufundowanie we wrześniu 1788 pomnika Jana III Sobieskiego w Warszawie. Jednak jego propaganda nie przyniosła rezultatów.

Monument został zaprojektowany przez Andrzeja Le Bruna, a autorem rzeźby był Franciszek Pinck. Wzorem dla Le Bruna był barokowy pomnik przedstawiający Jana III Sobieskiego na koniu, znajdujący się w apartamentach królewskich pałacu w Wilanowie. Duży blok szydłowieckiego piaskowca, z którego rzeźbę wykuto, czekał przygotowany od kilkudziesięciu lat.

Monument ma wysokość około 4 metrów i ustawiony jest na moście, który został przebudowany według projektu Dominika Merliniego; dodano dwa przęsła i segment z arkadą. Pomnik składa się z trzech części; główna, środkowa to król na koniu w zbroi rycerskiej i hełmie z pióropuszem tratujący pokonanych tureckich żołnierzy. Po bokach znajdują się tarcze z inskrypcjami w dwóch językach: po polsku i łacinie. Wsparte są na zdobycznej broni tureckiej.

•  
  Napis na tarczy z prawej głosi: Janowi III, królowi Polski i Wielkiemu Księciu Litewskiemu, Ojczyzny i sojuszników obrońcy, któregośmy postradali roku 1696. Stanisław August Król. Roku 1788
•  
  Z lewej strony – napis na tarczy po łacinie

Odsłonięcie pomnika odbyło się 14 września 1788, 105 lat po zwycięskiej odsieczy wiedeńskiej. Most i pomnik są dobrze widoczne z okien rezydencji królewskiej i stanowią północne zwieńczenie kompozycji przestrzennej Łazienek.

Pomnik nie został zniszczony w czasie II wojny światowej. W 1947 przeszedł gruntowną renowację. W 1999 został częściowo zdewastowany przez wandala; trzeba było odrestaurować urwaną rękę Turka i zniszczone napisy. W 2001 znowu wymagał renowacji, tym razem wichura, która przeszła nad Warszawą, strąciła głowę króla do kanału zasilającego staw. W 2022 od posągu króla oderwał się kawałek lewej stopy.

• Na uroczystość odsłonięcia pomnika przybyło około 30 tysięcy osób.
• Na drugi dzień po uroczystości odsłonięcia pomnika pojawił się na nim rymowany napis:

• Most na ulicy Agrykoli nazywano, z racji pomnika, Mostem Sobieskiego.
• Wokół pomnika w Noc Listopadową gromadzili się powstańcy, gdy dołączyli do nich belwederczycy, razem ruszyli na Arsenał.

• Paweł Giergoń: Warszawa – pomnik Jana III Sobieskiego. Sztuka.net. [dostęp 2007-12-29]. (pol.).

• Jan III w Łazienkach
• Pomnik Jana III Sobieskiego na Agrykoli
• Archiwalne widoki pomnika w bibliotece Polona